19. júní - 19.06.1973, Blaðsíða 18

Foreldrar virðast eiga tiltölulega
auðvelt með að setja bömum regl-
ur um hreinlæti, borðsiði og þess
háttar, því að þeim vom sjálfum
settar svipaðar reglur. Um hin
nvju áhrifatæki gegnir öðm máli.
Við verðum að hyrja á því að
reyna að meta, hvað er gott fyrir
börnin og haga okkur síðan í sam-
ræmi við það.
Áhrifamesti fjölmiðillinn, og
hinn eini, auk útvarps, sem áhrif
hefur á yngstu bömin, er sjón-
varpið, sem er jú á heimilinu
sjálfu. Mikið hefur verið rætt og
ritað um áhrif sjónvarps, en engin
niðurstaða hefur enn fengizt. Við
vitum ekki nóg um áhrif sjón-
varps á börn, eða hvað hrærist í
hugarheimi bams, sem á sjónvarp
horfir, ué hvaða áhrif það kann
að hafa síðar. Þó er til dæmis talið,
að ung börn skilji alls ekki kvik-
myndatækni, svo sem það, þegar
skipt er um sjónarhom og sami
maður sést nú að framan, er áður
sást aftan frá. Böm geta eins
skynjað þetta sem tvo menn. Einn-
ig eiga þau erfitt með að skilja,
þegar tveir atburðir, sem koma
hvor á eftir öðrum á tjaldið, gerast
á sama tíma, eða jafnvel hinn
seinni á undan hinum fyrri. Talið
er, að böm nái fyrst 12—14 ára
nægilegum þroska til að skilja
kvikmvndatæknina. Þetta er þó
einstaklingsbundið, og böm vorra
tíma læra vafalaust fyxr „kvik-
mvndamál“ en við gerðum. Hins
vegar er tilfinningasvömn bama,
sem kunnugt er, miklu meiri en
fullorðinna, og hafa kvikmyndir
og sjónvarp því mun meiri áhrif
á þau en fullorðið fólk, a. m. k.
á meðan mynd er sýnd.
Af ofansögðu virðist mega á-
lvkta, og em sjálfsagt flestir sam-
mála um, að nauðsynlegt sé að
stilla í hóf sjónvarpsneyzlu bama,
og verða foreldrar að velja og
hafna sjónvarpsefni þeim til
lianda, og þótt sjálfsagt sé, að böm-
in hafi eitthvað um valið að segja,
verða foreldramir að vera hinn
ráðandi aðili.
Kvikmyndir, sem sýna ofbeldi
og grimmd, svo sem barsmíðar,
morð og þess háttar, geta hugsan-
lega liaft óheppileg áhrif, sérstak-
lega ef bamið horfir á slíkar
myndir að staðaldri og ef til vill
einsamalt Enginn veit með vissu
um áhrif sjónvarps við langvar-
andi notkun. Að vísu vantaði ekki
grimmdina og óhugnaðinn í ævin-
lýrin, sem ætluð vom börnum fyr-
ir 30 árum, en þá var það venju-
lega vel þekkt rödd, sem las, og
bömin áttu auðveldara með að
átta sig á því, að þetta var „i þykj-
ustunni“. Þegar hins vegar raun-
verulegt fólk, þótt á mynd sé, er að
herja og drepa hvort annað, hljóta
börnin að álykta, að svona sé heim-
urinn a. m. k. að einhverju leyti,
og telja hann veiæi en hann þó er,
og fá ef lil vill þá hugmynd, ef þau
sjá svona lagað nógu oft, að þetta
sé allt í lagi.
Börn ættu aldrei að sitja ein
langtímum saman fyrir framan
sjónvarp, og ættu foreldrar að vera
á varðbergi gegn slíku. Verði böm
óeðlilega fíkin í sjónvarp, er eitt-
hvað að, og rétt að hugsa um, hvort
það geti legið i ónógu sambandi
foreldranna við barnið. Það gæti
hugsazt, að veruleikinn væri orð-
inn óbærilegur fyrir bamið, og það
farið að lifa um of í heimi dag-
drauma.
Nú er það svo í hinu íslenzka
þjóðfélagi, að algengt er, að for-
eldrar vinni bæði úti, og bömin
því stundum ein heima lengi dags.
Sem betur fer, sendir íslenzka sjón-
varpið ekki út á daginn, en mér
skilst, að hersjónvarpið á Kefla-
víkurflugvelli sendi út alla daga
frá hádegi, og sé það svo, sem sagt
er, að fjöldi íslenzkra heimila hafi
aðstöðu til að ná þeim útsending-
um, er viss hætta á ferðum, ekki
sízt viðvíkjandi yngri bömunum,
sem skilja ekki það, sem sagt er,
verða dauðhrædd við al'ls konar
atriði og hafa þá engan að spyrja
eða halla sér að.
Sjónvarp hefur marga góða kosti
og getur haft góð áhrif á böm
ekki síður en slæm. Islenzka sjón-
varpið er að mörgu leyti ágætt;
fræðsluþættir góðir og ýmislegt
skemmtiefni vel við hæfi bama. Þó
virðast þættir þeir, sem sérstak-
lega eru ætlaðir bömum, svo sem
Slundin okkar, miðaðir við vngstu
bömin eingöngu, og 7—8 ára börn
og eldri lítinn áhuga hafa á þeim.
Hér á undan hefur verið drepið
á ýmsar hættur i sambandi við
álirif fjölmiðla, og hefur mér orðið
tiðrætt um sjónvarp, sem ef til
vill er eðlilegt. Ég vildi þó að lok-
um segja, að þrátt. fyrir allar hætt-
ur, er hvorki sjónvarp né aðrir fjöl-
miðlar fært um að hafa nein úr-
slitaáhrif á börn. Andrúmsloft
heimilisins og tilfinningatengsl
foreldra og barna eru það, sem
mestu ræður um það, hvort bamið
verður hamingjusamur einstakl-
ingur í sátt við umhverfi sitt. Svo
framarlega sem gott samband for-
eldra og bama ríkir á heimilinu,
er engin ástæða til að óttast, þótt
lestrarefni 9 ára bams sé „Skeggj-
aði morðinginn". eða „Hefnd gula
skuggans“, og kvikmyndasmekk-
urinn álika blóðþvrstur.
Reykjavík, 16. apríl 1973
Signý Thoroddsen
sálfræðingur.
Svör við spurningum á bls. 21.
1. a, 2. c, 3. a, 4. a, 5. a, 6. c, 7. a,
8. a, 9. b, 10. a, 11. b, 12. c, 13. b,
14. a, 15. c, 16. c, 17. a, 18. a.
16
19. JÚNÍ