19. júní - 19.06.1984, Qupperneq 65

Jafnréttið og samskipti kynjanna
rétt á sér? Og núna lifirfólk mun lengur
en áður og hjónaböndin standa einnig
lengur. En þetta er ekki algilt.
Margar konur fylgja líka mönnum
sínum á stofnun þótt þær séu enn það
hressar að þær gætu búið heima mun
lengur. Þær hugsa eins og Bergþóra
forðum: „Ung var ég gefin Njáli..
Meiri kröfur til kvenna en karla
Aðrar kröfur eru gerðar til kvenna
en karla. Eigi gamall maður veikburða,
ruglaða konu er varla hægt að senda
hana heim til hans. En það þykir sjálf-
sagt að senda veikan karlmann heim.
Það þykir ranglæti að binda eiginmann,
sem hefur hreyfifærni, yfir sjúkri konu.
Sigurueig ti. Sigurðardóttir, félagsráðgjafi á
öldrunardeild Landspítalans:
„Ung uar ég gefin rijáli..."
„Jafnréttisumræðan hefur tvímæla-
laust haft áhrif á samskipti kynjanna.
Ég tel að hún hafi haft þau áhrif að
konur eru farnar að gera meiri kröfur til
þjóðfélagsins - og til lífsins - að mega
njóta sín. Konur láta nú ekki bjóða sér
margt af því sem formæður þeirra létu
sér lynda. Karlmenn hafa ekki fengið
uppeldi sem vekur þá til ábyrgðar á
heimilinu. Þeir ætlast yfirleitt til að
konan beri ábyrgðina ein, á börnum,
heimilisstörfum og innkaupum. Oft er
þetta ómeðvitað, það gerist ósjálfrátt.
í starfi mínu hitti ég oft gömul hjón
sem virðast vera saman aðeins af vana.
Ef annað hjóna er sjúklingur og kemst
ekki á stofnun er hinn aðilinn skyldaður
samkvæmt lögum til að taka maka sinn
af spítala og annast hann heima. Þetta
lendir oftast á konunum, en þær eru
yfirleitt yngri og hraustari. Oft eru þær
bundnar yfir veikum eiginmönnum af
gamalli hefð. Konum hefur verið ætlað
umönnunarhlutverk í fjölskyldunni.
Eftir að þær höfðu annast börnin tók
við umönnun aldraðra foreldra og að
lokum eiginmanns.
Oft er grátlegt að sjá gamla konu í
þessari aðstöðu. Hún virðist annast
eiginmann sinn af eintómri skyldu-
rækni. Jákvæðar tilfinningar í hansgarð
virðast með öllu horfnar. Þá hugsa ég
stundum: - Á hjónabandið nokkurn
Áleitnust finnst mér spurningin um,
hvort við getum í raun skyldað gamla
konu til að taka sjúkan eiginmann
heim. Þegar farið er fram á að sjúk-
lingar séu teknir heim vísum við hik-
laust til framfærslulaganna. Fram-
færslulögin kveða á um framfærslu-
skyldu maka hvors við annan og einnig
skyldu barna til að ala önn fyrir for-
eldrum sínum. Ég hef spurt tvo
lögfræðinga um túlkun laganna. Annar
segir ákvæðin eingöngu fjárhagslegs
eðlis. Hinn segir aftur á móti að þau nái
einnig til umönnunar. Tilvísun til lag-
anna hefur áhrif á fólk, bæði aldraða
maka og börn þeirra.
Leyfum öldruðum ekki að skilja
Oft kemur til uppgjörs hjá öldr-
uðum hjónum, þegar maki verður las-
burða. Mikil neikvæðni kemur fram í
garð makans. Þá rifjast upp það sem illa
hefur farið, og kemur það áðstandend-
um oft á óvart. „Afi og amma virtust
alltaf vera svo hamingjusöm" segja
þeir. Ég man engin dæmi þess að aldr-
aðir hafi sótt um skilnað. Ég held að
umhverfið leyfi ekki öldruðu fólki að
skilja - okkur fyndist það ekki við
hæfi.“
- Hittirðu ekki stundum hamingjusöm
gömul hjón?
„Það liggur í eðli starfs míns að fást
við vandamál. Til mín leitar fólk sem
hefur átt í erfiðleikum lengi vegna veik-
inda maka. Ég get ekki sagt að það sé
hamingjusamt. En sem betur fer hitti ég
einnig hamingjusöm gömul hjón, bæði
í starfi og utan þess.“
- Breytist persónuleikinn í ellinni?
„Sagt er að bæði kostir og gallar
magnist í ellinni. Þeir sparsömu verða
nískir og þeir gjafmildu einum um of
kærulausir. Sama á við um skapið.“
- Hvernig vildir þú sjólf haga Hfinu í
ellinni?
„Ég vildi vera heima sem lengst og fá
þá þjónustu sem ég þarfnaðist t.d.
heimilishjálp og heimahjúkrun. Einnig
vildi ég að akstursþjónusta væri fyrir
hendi svo ég gæti farið í heimsóknir og
tekið þátt í félagsstarfi, þótt heilsan
væri farin að gefa sig. Ég vildi fá að
draga smátt og smátt úr starfinu, svo ég
hefði tíma til að aðlaga mig ellinni og
finna mér ný áhugamál."
- Hvernig gengur fólki að laga sig að
breyttum aðstæðum þegar það hœttir
störfum vegna aldurs?
„Sumum gengur það vel, einkum
þeim sem eiga sér áhugamál. Töluvert
er um að menn komi þó aðeins tveim
mánuðum eftir að þeir hættu störfum
og kvarti yfir minnisleysi og almennri
hrörnun.
Menntunarskortur sárastur
Eldra fólk heynst gagnrýna og vera
hrætt við nýtt frjálsræði. Það gagnrýnir
að konur eru farnar að vinna úti og ótt-
ast að við séum ekki á réttri braut.
E.t.v. er það að réttlæta sitt eigið líf
með gagnrýninni. Stundum kemur
fram beiskja vegna glataðra tækifæra
og þeim öldruðu finnst þeir ekki hafa
fengið nóg út úr Iífinu. Menntunar-
skorturinn brennur sárast og það heyr-
ast setningar á borð við: - Ég hefði átt
að fara í húsmæðraskóla.
Afstaða aldraðra til barna sinna er
misjöfn. Sumir vilja ekki vera upp á þau
komin, aðrir telja þau skuldi sér. Dæt-
urnar reynast yfirleitt betur en synirnir
og oftast lendir það á þeim, ef leita þarf
aðstoðar fjölskyldunnar.
Ég verð lítið sem ekkert vör við
stéttamun hjá öldruðu fólki. Þetta er
hin dugmikla aldamótakynslóð -
nægjusöm og þakklát,“ segir Sigurveig
H. Sigurðardóttir.
65