19. júní - 19.06.1991, Page 32

um, sem sú ákvörðun að leyfa ein-
nota drykkjarumbúðir leiðir af sér,
honum er ýtt yfir til Umhverfisráðu-
neytisins og sveitarfélaganna í aukinni
sorphirðu. Annað dæmi um pólitíska
stefnumótun sem gerð er í einangrun
frá öðrum þáttum er lækkun bílverðs
fyrir nokkrum árum. Nú eiga íslend-
ingar samkvæmt höfðatölu næstum
því jafn marga bíla og Bandaríkja-
menn. Afleiðing aukinnar umferðar
er meiri mengun og fleiri árekstrar
og slys. Þessum vandamálum er ýtt
yfir á t.d. Heilbrigðisráðuneytið og
allt heilbrigðiskerfið reyndar.
En vegna þess að mengunin virðir
ekki nein landamæri má umhverfis-
vandinn ekki heldur lokast innan
landamæra í stjórnsýslunni.
Er hagvöxtur alltaf af hinu góða?
Annað atriói, sem vekur athygli
manns vió lestur Brundtland skýrslunn-
ar, erþaó sem hún hefur aó segja um
hagvöxt og þróun. Þanniy segir Gro
Harlem t.d. í inngangi: „Sá grundvöll-
ur, sem hagkerji nútímans hyggist á,
er sú mikla þörf, sem varfyrir endur-
upphyggingu iónaóarsamfélaganna eft-
ir síóari heimstyrjöldina ‘ Síóar í
skýrslunni segir aó tölur um aukna
framlciósu og hagvöxt „endurspegli
álagið á HJhvolJið“. Og- „mikillhluti
hagvaxtar á rætur aó rckja til hráefna
frá skógum,jaróvegi, vötnum, haji og
fljótumHugtakió hagvöxtur glatar
óneitanlega Ijóma sínum vió svona lesn-
ingu!
Já, óneitanlega! Hagvöxtur út af
fyrir sig er bara merki um veltu.
Oveðrið á íslandi í febrúar varð t.d.
til að auka hagvöxtinn, því svo margt
var að gera við og byggja upp á eftir.
Og eftir því sem umferðin eykst og
árekstrarnir og slysin verða fleiri eykst
hagvöxturinn. Það er því mjög vill-
andi að halda því fram að líf okkar
batni eftir því sem hagvöxtur eykst.
Þess vegna er þörf á því að taka
umhverfissjónarmiðin inn í hagvaxt-
arútreikninga. En það er flókið og
vefst mjög fyrir hagfræðingum að
taka þau inn í efnhagsútreikninga og
skattakerfið.
Hagfræðingar eru svo rígbundnir af
kerfinu að þeim tekst ekki að koma
nýjum þáttum inn í það. Það sem
gera þyrfti er að kollbylta hagfræð-
inni, sníða kenningarnar að ástandin
eins og það er í dag.
Dæmi um slíka nútímalega hagfræði
finnst mér vera sú uppástunga, að í
stað þess að taka lán til að byggja
álver, þá tökum við lán til þess að
Hór gefst ekkl rúm til að rekja
allt innihald Brundtland-skýrsl-
unnar eins og hún kemur fyrir í
úrdrætti Landverndar. En ástæða
þótti til að vekja athygli á því sem
vlð lesturinn virðast meginatriði
hennar og ræða þau við Auði
Sveinsdóttur, formann Land-
verndar og annan tveggja þýð-
anda skýrslunnar.
Auóur, íJljótu hragði eruþaó Jjórir
punktar sem lögð er áhersla á í þessum
úrdrætti og ég vildiJjalla um með þér.
Efég má vitna íformála Gro Harlem
til aó lýsa þessum atrióum:
ífyrsta lagi er í skýrslunni lögð mik-
il áhersla á aó umhverjisvernd er ekki
einangraóur málaflokkur, sem „er al-
gjörlega aóskilin frá öðrum athöfnum
mannsins, löngunum og vonum“. Þetta
skil ég þannig, að þörf sé á aó leggja
umhverjisvernd til grundvallar á öllum
sviðum..?
Já, það er alveg rétt. Umhverfis-
vernd eins og margir skilja hana byrj-
aði líklega um síðustu aldamót þegar
náttúrufræðingar fóru að taka eftir
því að sumar tegundir lífvera voru að
deyja út og fyrsta stig umhverfis-
verndar var að vernda einstakar teg-
undir. Þetta má núna kalla einangr-
aða umhverfisvernd. Það er líka ein-
angruð umhverfisvernd, sem tíðkast
hér, að tína upp rusl eða planta trjám.
En núna verðum við að líta á þetta
á miklu breiðari grundvelli. Það þýð-
ir meðvitund um orsök og afleiðingar
og samstarf þjóða. Mengun virðir
engin landamæri. Tökum auðlindina
okkar, fiskinn í sjónum. Hann er ekki
í einangruðu glerbúri. Sjávarstraumar
bera hlutina með sér annars staðar frá
og þess vegna skiptir það okkur máli
t.d. hvað berst hingað með okkar
ágæta Golfstraumi. Sama máli gegnir
með loftið - við erum ekki með ein-
angraðan lofthjúp hér fyrir ofan okk-
ur. Það er einskær tilviljun að geisla-
virkt úrfelli frá Chernobyl kom ekki
til okkar. Þannig erum við háð því
sem gerist annars staðar og aðrir háð-
ir okkur. Umhverfismál tengja ekki
aðeins lönd og þjóðir, þau tengja líka
málaflokka, þau tengjast í raun öllum
okkar athöfnum, efnahagsmálum, at-
vinnu, neysiu, jafnvel skipulagsmál-
um. Lítum í kring um okkur.
borgin er skipulögð á forsendum
einkabílsins og botnlausra olíulinda.
En þær lindir eru ekki botnlausar.
Og hvað ætlum við að gera þegar þær
tæmast?
Samkvæmt þessu þurfa umhverjis-
sjónarmið aó liggja til grundvallar vió
allar ákvarðanir...?
Já. Og það er víða farið að taka
tillit til þessa erlendis. Danir t.d.
banna einfaldlega notkun einnota
umbúða utan um drykki. Hérlendis
treysti iðnaðarráðuneytið sér hinsveg-
ar ekki til þess á sínum tíma og hugs-
aði dæmið ekki til enda. Og vandan-
32