19. júní - 19.06.1996, Blaðsíða 27

Sjálfstraust
hugarfariö: Ég vil gera gott betra, fremur en: Ég
verö aö fara aö gera eitthvað, ég er svo ómögu-
leg!
Þaö sem ég er ekki
Allar hugmyndir sem viö gerum okkur um sjálfar
okkur hafa eitthvaö aö segja fyrir sjálfsálit okkar -
en þó skipta þær mismiklu máli. Þannig er vel
hugsanlegt aö manneskja sé ekki sérlega ánægð
meö sig þótt hún geri sér grein fyrir aö margt gott
megi um hana segja, ef jákvæöu atriðin í sjálfs-
mynd hennar hafa lítiö vægi í huga hennar. Þaö er
ekki óalgengt aö finnast kostir sem aðrir hafa til
aö bera miklu veigameiri en þeir sem viö höfum
sjálfar. Ég minnist fallegrar ungrar stúlku sem
sagöi viö mig: „Þaö halda allir aö ég sé meö
svo mikið sjálfstraust af því aö ég lít svona út.
En mér finnst ekkert merkilegt aö líta svona
út.
Mér finnst miklu merkilegra aö vera gáf-
uö. Ég á vinkonu sem er ofsalega gáfuö.
En henni finnst það ekkert merkilegt.
Henni finnst miklu merkilegra að líta vel
út.“ í þjóðfélagi dagsins í dag gætu
sumar konur hugsaö eitthvaö á þessa
leiö: „Ég er heiðarleg, góö viö börn og
málleysingja, traustur vinur, en hvaö er
svo sem merkilegt við þaö, ég hef ör-
ugglega ekki þaö sem þarf til aö sinna
ábyrgöarstarfi utan heimilisins." Og
fyrir nokkrum áratugum hafa sjálfsagt
ýmsar konur sem höföu mikiö sjálfs-
traust í starfi samt sem áöur haft fremur neikvæöa
heildarmynd af sjálfum sér vegna þess aö þær
voru ekki heima hjá börnunum sínum. Ríkjandi gild-
ismat og þjóðfélagsviðhorf hafa sitt aö segja um
Þaö hversu mikils viö metum hina ýmsu þætti sem
sjálfsmynd okkar er samsett úr. Aldrei hefur til
dæmis veriö meiri áhersla lögö á aö konur séu
grannar, spengilegar og vöövastæltar en einmitt
nú. Vegna þessarar ofuráherslu á gildi útlitsins er
hætt við aö mörg konan sem finnst hún vera ein-
hverjum kílóum of þung gleðjist aldrei yfir sjálfri
sér. Öll hennar afrek og þaö góöa sem hana prýðir
fellur í skuggann af því sem hún hefur ekki:
•■grannan líkama“. Hún finnur ekki til þeirrar gleöi
sem hún veröskuldar vegna þess aö þessi vöntun
yfirskyggir alla kosti hennar. Sjálfstraust á ein-
hverju ákveönu sviöi og almenn ánægja meö sjálfa
sig fara ekki alltaf saman. Manneskja getur haft
trú á sjálfri sér á einhverju ákveönu sviöi, t.d. 1 þvl
aö elda mat, spila fótbolta, færa bókhald, hugsa
úm börn. En þaö þarf ekki aö ýta mikiö undir sálfs-
álit hennar ef henni finnast þessir tilteknu hæfi-
leikar lítils viröi og aö hana skorti aöra merkilegri.
haö er áhugavert aö bera saman karla og konur
hvaö þetta varöar.
Ýmsar rannsóknir þenda til aö þarna sé tölu-
veröur munur á kynjunum. Þegar karlar skara fram
úr á einhverju sviöi, eins og til dæmis 1 íþróttum,
hefur þaö mikiö aö segja fyrir almenna ánægju
þeirra meö sjálfa sig, vegna þess aö þeir meta
sjálfir þetta sviö mikils. Tilhneigingin hjá konum
viröist hins vegar vera aö gera litið úr þvl sem þær
eru góöar I, líkt og þær hugsi: „Ef ég er góö I þessu
getur þaö varla veriö neitt merkilegt."
Breytingar á sjálfsmyndinni
Annar vandi sem kann aö koma upp varöandi
sjálfsálitiö eru breytingar sem veröa á sjálfsmynd-
inni, hvort sem þær eru tímabundnar eöa varanleg-
ar. Breytingar sem veröa á högum okkar, lífi eöa
útliti, t.d. skilnaöur, veikindi, barnsfæðing eöa
starfslok, veröa stundum til þess aö viö lítum sjálf-
ar okkur öörum augum en fyrr. Þaö er ekki ósenni-
legt aö þvl mikilvægari sess sem sviöið sem breyt-
ingar veröa á hefur skipaö I sjálfsmynd manneskju
þvl meiri erfiðleika upplifi hún viö breytingarnar. Ef
snar þáttur I sjálfsmynd konu hefur til dæmis veriö
dugnaöur og eljusemi geta veikindi sem hafa
skerta starfsorku I för meö sér haft mjög neikvæð
áhrif á sjálfsálit hennar. Á sama hátt geta útlits-
breytingar vegna veikinda, slysa eöa öldrunar haft
meira aö segja hjá konu sem hefur gengist upp í
þvl aö lita vel út en hjá kynsystur hennar sem hefur
gefiö meiri gaum aö öörum þáttum I sjálfsmynd
sinni en útlitinu. Breytingar á lífshátium sem kon-
an óskar sjálf eftir geta einnig haft I för meö sér
tímabundnar tilfinningasveiflur. Kona sem hefur
notiö velgengni I starfi slnu kann aö finna fyrir
þunglyndi og óljósri óánægju meö sjálfa sig þegar
hún tekur sér barnsburöarleyfi. Óánægju sem
hún á erfitt meö aö átta sig á sjálf og sætta
sig viö þar sem langþráður draumur hennar,
aö eignast barn, er aö rætast. En hún missir
líka ýmislegt, þótt tímabundiö sé. Eins og til
dæmis viöurkenningu annarra á störfum
hennar og sjálfstraustiö sem þaö gefur
aö geta leyst verkefni sem hver sem er
getur ekki leyst. Þaö veröur aö segj-
ast eins og er, aö margir þeir sem
áöur sýndu áhuga á þvl sem hún var
aö gera hafa nú takmarkaöan
áhuga á svefnþörf, matarlyst og
magakveisum barnsins hennar.
Hvort sjálfsálitið blður tíma-
bundinn eöa varanlegan
hnekki viö breytingar fer
bæöi eftir þvl hversu gott
þaö var fyrir og hvernig viö-
komandi tekst á viö
breytingarnar I lífi sínu.
Þaö er ekki ólíklegt aö
þvi sáttari sem kona er
við aö vera einmitt sú
sem hún er því betur
gangi henni að takast á
viö breytingar á sjálfs-
mynd sinni. Kona nokk-
ur lýsti því fyrir mér
hvernig sér væri innan-
brjósts eftir aö börnin
hennar fóru aö heiman.
Hún sagöist vita mætavel aö þaö væri margt sem
hún gæti gert, margt væri I boði, bæöi námskeiö
og ýmiss konar tómstundaiöja, en gallinn væri
bara sá aö hana langaði ekki til neins af þessu.
Hana langaöi hreint ekki til neins, hún fyndi aö-
eins tómleikakennd. Þegar breytingar veröa á lífi
okkar og sjálfsmynd þurfum viö oft aö byrja á þvi
aö gefa okkur tíma. Gefa okkur leyfi til aö átta okk-
ur, syrgja gamla sjálfið og þaö sem viö höfum
misst áöur en viö getum hafist handa viö aö skil-
greina okkur upp á nýtt og finna fullnægju I öörum
hlutum en áður. Þetta gerist eins þótt viö fögnum
nýjum aöstæöum og höfum hlakkaö til þeirra at-
buröa sem breytingunum valda. Hvernig sem viö
verjum lífi okkar, er óhjákvæmilegt aö þær stundir
komi þegar viö spyrjum sjálfar okkur: Er ég sátt viö
þaö sem ég er aö gera? Hvaö gefur llfi mínu gildi?
Lifi ég llfi mlnu I samræmi við þær hugmyndir sem
ég hef um innihaldsríkt líf? Kona sem hefur heil-
brigt sjálfsálit til aö bera trúir því aö hún hafi mann-
gildi vegna þess sem hún er, og aö velþóknun og
aödáun annarra sé ekki mælikvaröi á manngildi
hennar. Hún býr yfir þeirri fullvissu aö hún sé verö-
ug þess aö njóta hamingju I lífi sínu og að hún sé
sjálf dómbær á hvaöa leiö henti henni best til aö
stefna aö þvl marki. Þótt sjálfsálit, eitt út af fyrir
sig, sé engin trygging fyrir hamingjuriku lífi, þá eyk-
ur þaö líkurnar á aö viö tökum virka afstööu til lífs-
ins og öxlum ábyrgöina á eigin hamingju.
25 19.júní
RIT KVENRÉTTINDAFÉLAGS ISLANDS