19. júní - 19.06.1996, Side 36

ALtftÁPJOO
Og ÍSLENSKAR
„Hver maöur er borinn frjáls og jafn öðrum að virðingu
og réttindum. Menn eru gæddir vitsmunum og sam-
visku, og ber þeim að breyta bróðurlega hverjum við ann-
an.“ Svo hljóðar 1. grein Mannréttindayfirlýsingar Sam-
einuðu þjóðanna (SÞ) sem samþykkt var á allsherjar-
þingi SÞ árið 1948.
Lengi var það svo að lagareglur um
mannréttindi voru hluti af landsrétti
hvers ríkis enda lýtur efni þeirra fyrst og
fremst að samskiptum ríkisvaldsins og þegn-
anna. I lok síðari heimsstyrjaldarinnar taka
þjóðir heimsins hins vegar að gera sér grein
fyrir nauðsyn þess að standa saman um efl-
ingu mannréttinda og í inngangsorðum Mann-
réttindayfirlýsingar SÞ, sem vitnað var til hér í
upphafi, segir m.a. að mannréttindi hafi verið
fyrir borð borin og lítilsvirt og það hafi haft í
Bryndís Hlödversdóttir för meg sgr siðlausar athafnir, sem samvisku
Formaður KRFÍ heimsins hafi ofboðið. Þarna er verið að vísa
til grimmdarverka styrjaldarinnar en þau opn-
uðu augu fólks fyrir því að mannréttindavernd
væri sameiginlegt hagsmunamál allra þjóða
heimsins. Þar með voru mannréttindi gerð að
alþjóðlegu viðfangsefni.
Frá því að mannréttindayfirlýsing SÞ var
gerð hefur fjöldi mannréttindasamninga verið
gerður á vettvangi SÞ og annarra alþjóðastofn-
ana og þrátt fyrir að fjöldi ríkja hafi fullgilt
slíka samninga, stöndum við enn frammi fyrir
því að mannréttindabrot eru framin í miklum
mæli víða um heim. Það er því vert að leiða að
því hugann hver séu raunveruleg áhrif alþjóð-
legra samninga um mannréttindi á stöðu fólks
í hinum ýmsu löndum heimsins. Að sjálf-
sögðu er ómögulegt að leggja einhverja algilda
mælistiku á slíkt viðfangsefni, en það er engu
að síður hollt að velta vöngum yfir því, ekki
síst með tilliti til hinnar óendanlegu jafnréttis-
baráttu kvenna og karla. Það hafa nefnilega
verið gerðir nokkrir alþjóðasamningar í því
skyni að bæta stöðu kvenna og ef við skoðum
þá samninga sem hafa verið fullgiltir af ís-
lands hálfu, þá vaknar óneitanlega spurning
hvort þeir hafi haft áhrif á stöðu kvenna yfir
höfuð. Ekki vegna þess að innihald þeirra sé
rýrt, heldur miklu frekar vegna þess að það má
stórlega efast um að það hafi skilað sér í fram-
kvæmd.
Helstu mannréttindi
kvenna
Auk mannréttindayfirlýsingar SÞ snúa
nokkrir alþjóðasamningar beinlínis að mann-
réttindum kvenna, þ.e. þeim er ætlað að bæta
stöðu kvenna sérstaklega en að sjálfsögðu eiga
mannréttindasáttmálar jafnt við um karla og
konur. Fremst í flokki þeirra sáttmála er fjalla
sérstaklega um réttindi kvenna fer samningur
SÞ um afnám allrar mismununar gagnvart
konum (CEDAW- samningurinn) en einnig má
nefna samþykktir Alþjóðavinnumálastofnun-
arinnar, nr. 100 um jöfn laun karla og kvenna
fyrir jafnverðmæt störf og nr. 111 er varðar
misrétti með tilliti til atvinnu eða starfs. Þá
hefur allsherjarþing SÞ samþykkt yfirlýsingu
um afnám ofbeldis gegn konum. I byrjun árs
1995 var gefið út lítið kver af utanríkisráðu-
neytinu í tilefni af fjórðu ráðstefnu SÞ um
málefni kvenna sem haldin var síðla sama árs.
I kverinu er að finna alþjóðasamninga og yfir-
lýsingar sem Islendingar hafa gerst aðilar að
og snerta sérstaklega rétt kvenna og þar er að
finna þá sáttmála sem minnst er á hér að ofan.
I alþjóðasamningum er víða að finna ákvæði
er snerta jafnrétti á einn eða annan hátt en hér
er tekið undir það sjónarmið að helstu mann-
34 19. júní
RIT KVENRÉTTINDAFÉLAGS (SLANDS