19. júní - 19.06.2002, Page 13

sínu daglega lífi. Valdaójöfnuð teljum við varðveit-
ast á sama hátt. Til þess að hann haldist, þurfa
þegnarnir að samþykkja stöðu sína og hegða sér
samkvæmt henni, jafnt þeir sem staðsettir eru of-
arlega á metorðastiga og þeir sem lægra eru sett-
ir. Út frá þessu mætti spyrja hvort það væri skyn-
samlegra fyrir konur, frá þessum mismunandi
menningarheimum, að meta stöðu sína út frá
körlum í eigin samfélagi í stað kvenna á fjarlæg-
um slóðum og athuga um leið hvort
gagnrýni hvors hóps fyrir sig gæti
mögulega átt við rök að styðjast?
Eru ástæður karpsins í raun af-
neitun beggja hópa á raunveru-
legri stöðu sinni eða öllu heldur
veik tilraun til þess að réttlæta
stöðuna fyrir þeim sjálfum?
Valfrelsi eða samfélagslega
skilyrt?
Við höfum veitt því athygli að blæju-
notkun virðist fara mest í taugarnar á Vest-
rænum konum þegar múslíma stelpur sem aldar
eru upp í okkar heimshluta kjósa að bera blæju.
E.t.v. finnst gagnrýnendum blæjunnar hvimleitt að
þær stúlkur sem kynnst hafa frelsandi Vestrænum
hugsunarhætti skuli staðfesta kúgun karla á
þennan augljósa hátt, en skýra það út frá því að
hin þrúgandi menning Mið-Austurlanda þröngvi
kröfunni að þeim. Við efumst einhvern veginn um
að svipaðar tilfinningar bærast í brjósti þessara
sömu gagnrýnenda þegar kornungar stúlkur á
Vesturlöndum í auknum mæli byggja sjálfsímynd
sína á sexíheitum.
Ástæður að baki blæjunotkunar getur verið að
finna hjá konunum sjálfum, vegna þrýstings frá
fjölskyldu, samfélaginu í heild eða hreinlega verið
lögbundin skylda. Ástæður þess að konur á Vest-
urlöndum ýkja kynþokka sinn samkvæmt því sem
þykir eftirsóknarvert eru án efa líka margar.
Stundum virðist það vera sjálfstætt persónu-
legt val, líkt og fyrrnefndur ný-unglingur hefur
margoft bent á, mótað af tískustraumum sem
konur hlýða af mismikilli hollustu. Atvinnulífið
leggur einnig oft miklar fegurðar- og kynþokka-
kröfur á stúlkur.
Sín hvor hliðin á sömu mynt!?
Ástæðu að við tókum eftir þessari samlíkingu blæj-
unnar og sexíheita, sem varð til þess að við fórum
að skoða menningu okkar gagnrýnið, teljum við
vera að kröfur samfélagsins um það að konur ýki
kynþokka sinn hafa aukist frá okkar unglingsárum.
Annars hefðum við að öllum líkindum aldrei komið
auga á hliðstæðuna. Konur telja
ákvörðun sína um að klæðast kynæsandi fatnaði
og verja miklum tíma í að bæta útlit sitt með ýms-
um brögðum og jafnvel lýtaaðgerðum, vera byggða
á eigin vali, en ef skyggnst er undir yfirborðið sýnist
okkur það því miður gert á forsendum karla. Það
sem þótti fara yfir strikið á okkar unglingsárum
þykir vel innan marka í dag og sömuleiðis
nær krafan um sexíheit til mun yngri
stelpna en áður þótti sæmandi. Við
að þenja þessi mörk út fyrir þann
ramma sem við eigum að venjast
sem menningarverur þá virðist kúg-
un kvenna afhjúpast. Það sem fólki
á okkar aldri sér sem niðurlægingu,
t.d. þörf ungra stelpna til að herma
eftir stelpum í tónlistarmyndböndum,
finnst ungu stelpunum vera fullkom-
lega sjálfstætt val. Á sama hátt og hjá
konum sem klæðast blæjunni í Mið-Austur-
löndum er ástæða þess að stelpur velja sér
kynæsandi útlit ekki einvörðungu í höndum þeirra
sjálfra, heldur frekar samfélagslega skilyrt val.
Samfélagið ýtir undir þetta með þúsundum óbeinna
skilaboða í formi tískustrauma sem birtast í fjölmiðl-
um, kvikmyndum og popptíví myndböndum. Við
leyfum okkur því að efast um frjálst val stúlkna í
þessu samhengi. Stelpum allt niður í 12 ára aldur er
frjálst að vera vel til hafðar og jafnvel sexí. Snyrtivör-
ur og sexí nærfatnaður, þröngir magabolir,
mjaðmabuxur, gaddabelti og há stígvél eru nú
framleidd með kornungar stelpur í huga sem mark-
aðshóp. Eitt augljósasta dæmi um að fara yfir strik-
ið er auglýsing frá íslenskum stórmarkaði á höfuð-
borgarsvæðinu sem sýndi litla stelpu í magabol
með áletruninni „Pornstar in training."
Við erum sprottin úr menningu sem taldi okkur trú
um að jafnrétti væri náð eða a.m.k.hér um bil. Fyrir
baráttu kvenréttindakvenna var formlegu jafnrétti
náð fyrir nokkrum áratugum en enn er langt í land til
þess að raunverulegu jafnrétti verði náð. Þó að
margar konur hafi unnið ótrúleg þrekvirki og náð
mjög langt þá virðist vera ótrúlega mikil fyrirstaða
innan samfélagsins gegn því að kynin verði að jöfnu
metin. Okkur flaug í hug hvort hin mikla sexí-
heitakrafa á konur, allt niður í litlar stúlkur gæti
einmitt verið leið ósýnilegra samfélagsstrauma til að
grafa undan þeim afrekum sem þegar hafa náðst í
kvenréttindabaráttunni og koma þannig í veg fyrir
að raunverulegt jafnrétti náist. □
13