Fréttablaðið - 01.12.2010, Side 26

26 1. desember 2010 MIÐVIKUDAGUR
Sveitarfélögin standa frammi fyrir átta milljarða tekjusam-
drætti á næsta ári og vilja gjarn-
an spara með því að fækka kennslu-
stundum á grunnskólastigi. Þessi
umræða er ekki ný af nálinni og
ljóst að einhversstaðar verður að
þrengja að. Katrín Jakobs dóttir
menntamálaráðaherra segist
ekki hrifin af þeirri leið að fækka
tímum. Ef sú verður engu að síður
raunin vil ég benda á nokkur atriði
sem vert er að hafa í huga.
Stefnumótun til framtíðar
Í grunnskólum og framhaldsskól-
um menntum við einstaklinga til
framtíðar. Hver sem kemur að gerð
námskrár og mótun skólastefnu
hlýtur því að spyrja sig hvers konar
menntun skilar nemendum hæfust-
um til að takast á við ófyrirsjáan-
lega framtíð?
Það er erfitt að gera sér grein
fyrir hvernig framtíð bíður þeirra
sem nú eru í fyrstu bekkjum grunn-
skólans. Þegar þau fara á vinnu-
markaðinn eftir 15 til 20 ár verður
landslagið sennilega allt annað en
í dag.
Þegar ég útskrifaðist fyrir 18
árum úr framhaldsnámi erlendis
kvöddumst við skólafélagarnir, sem
vorum víðsvegar að úr heiminum,
með handskrifuð heimilisföng hver
annars. Internetið, vefpóstur og
hvað þá facebook eða twitter voru
ekki í sjónmáli okkar tónlistarkenn-
aranna, þó tölvunarfræðingar hafi
kannski séð hilla undir breytingar.
Nám og kennsla á grunnstigi hefur
að einhverju leyti breyst í samræmi
við þessa þróun m.a. með breytt-
um kennsluháttum. Námskrár og
tímamagn til hverrar námsgreinar
hefur hins vegar lítið breyst. Upp-
lýsingar um allt milli himins og
jarðar eru nú aðgengilegar á net-
inu, samskipti heimshorna á milli
eru leikur einn með nettengingum
og tölvumyndavélum eða skype og
svo mætti lengi telja.
Hvað eigum við þá að kenna
börnunum okkar?
Hvaða eiginleika viljum við að
þau þroski með sér?
Virðing – gleði – sköpun voru
gildin sem valin voru á þjóðfundi
um menntamál sem haldinn var
fyrir réttu ári. Fundurinn setti líka
fram fern meginskilaboð til mennt-
ayfirvalda.
1. Að efla samfélagsfærni
barna.
2. Að samfélagið stuðli að sam-
felldum skóladegi /vinnudegi
barna.
3. Að auka vægi verk- og list-
greina í skólum.
4. Foreldrar taki virkari þátt
í skólastarfi og beri með skólum
ábyrgð á menntun barnanna.
Í frægum fyrirlestri á TED.com
frá árinu 2006 segir Ken Robin-
son, sem hefur verið ráðgjafi fjölda
ríkisstjórna og alþjóðasamtaka að
loknum farsælum kennsluferli, að
það menntakerfi sem við búum við
í dag á Vesturlöndum snúist um að
mennta háskólaprófessora. Afstað-
an til þess að vinna með höndunum
og nota líkamann sé í þeim anda að
líkaminn sé fyrst og fremst not-
hæfur sem burðarstóll höfuðsins
milli ráðstefna og fyrirlestra. Bók-
menntun sé sett á æðsta stall – ofar
öllu.
Ein afleiðing þessa að mínu mati
er brottfall nemenda úr framhalds-
skóla. Samkvæmt OECD skýrslu
frá í september 2010 er Ísland í 29.
sæti þegar borin er saman mennt-
unarstaða einstaklinga á aldrinum
16 til 34 ára í Evrópulöndum. Við-
miðunin var að hafa lokið a.m.k.
framhaldskólaprófi. Þó Íslending-
ar hafi bætt sig frá síðustu könnun
höfðu önnur lönd gert enn betur því
við færðumst niður um sex sæti –
úr því 23. – frá síðustu könnun.
Samkvæmt sömu skýrslu eyðum
við töluvert meiri peningum í
grunnskólann en önnur Evrópulönd
að meðaltali. Er þá kannski tími til
að endurskoða hvernig við nýtum
þessa peninga?
Stöldrum við – stöndum við
stóru orðin
Nú þegar við stöndum frammi
fyrir hugsanlegum niðurskurði og
breyttum áherslum innan grunn-
menntunar er lag að standa við
fallegu orðin. Fyrir þá sem helst
vilja meta hagnaðinn út frá tölum
þá má benda á að samkvæmt nýj-
ustu útreikningum velta skapandi
greinar jafnmiklu fé og stóriðjan.
Menntum ekki börnin okkar frá
þeim möguleikum sem nú eru að
nýtast á þessum þrengingatímum;
tímum þegar Íslendingar prjóna
sig og hanna í gengum kreppuna,
keppast við nýsköpun og að setja á
stofn sjálfbær sprotafyrirtæki til
að sjá fyrir sér og sínum.
Ástæðan er ekki eingöngu þeir
möguleikar sem það gefur á lifi-
brauði, heldur ekki síður vegna
þeirrar vellíðunar og gleði sem
fylgir því að skapa og vera fær um
að finna eigin leið til velgengni,
framfærslu og samskipta við aðra.
Hendum ekki út vinnubrögðum
eða námsgreinum sem við fyrstu
sýn virðast dýrust í framkvæmd
eða hafa minna vægi samkvæmt
nú- eða kannski frekar áður-
gildandi gildismati. Eflum frekar
aðstöðu og hæfni grunn- og fram-
haldsskólakennara til skapandi
verkefnavinnu með nemendum
sínum.
Stöldrum við og endurskoðum
skólastarfið í ljósi þeirra gilda sem
við segjumst vilja hafa að leiðar-
ljósi. Sýnum viljann í verki, fjár-
festum í unga fólkinu og eflum
fjölbreytta hæfni, skapgerð og
kunnáttu komandi kynslóða.
Össur Skarphéðinsson, utanríkis-ráðherra, ritaði bréf í Frétta-
blaðið sem birtist þann 23. nóvem-
ber síðastliðinn. Titill bréfsins var
„Heimssögulegur fundur í Lissa-
bon“ og fjallaði um leiðtogafund
Atlantshafsbandalagsins (NATO) í
Portúgal. Össur lætur í veðri vaka
að það sé ákvörðun rússneskra
stjórnvalda að taka höndum saman
við NATO í ýmsum verkefnum
sem séu „söguleg“ og er á honum
að skilja að þetta sé af einhverjum
ástæðum jákvætt skref í átt til frið-
sælli heims. Röksemdir sem styðja
viðhorf ráðherra eru samt sem
áður víðsfjarri og þær sem hann þó
býður upp á afskaplega veikar.
Svo virðist vera að Össur hafi
reynst ginnkeyptur gagnvart linnu-
lausum áróðri NATO fyrir því að
samtökin séu þrátt fyrir allt frið-
arsamtök; þau stefni að friðsömum
heimi með því að skapa
valdajafnvægi milli
sterkustu herja heims og
með því að bregðast við
ógnum við evrópskan og
norður-amerískan frið.
Þessi söngur getur þó á
engan hátt talist „heims-
söguleg“ nýjung heldur
hefur bandalagið hamr-
að á þessum áróðri síðan
á tíunda áratug síðustu
aldar þegar það virðist
hafa séð sér hag í því að
taka upp mildari ímynd
opinberlega en hafði
mátt skilja á fyrri stefnu.
Þessu var aðallega hrint í fram-
kvæmd árið 1991 með nýrri grunn-
stefnu (Strategic Concept) sem var
í fyrsta sinn í sögu bandalagsins
gerð opinber og þar sem orðum á
borð við „friður“, „mannréttindi“
og „samvinna“ var stráð um allt.
Óopinberum skjölum um hvernig í
raun skal framfylgja þessari stefnu
með hernaðarmætti var þó að venju
haldið frá augum almennings og
er enn. Ný grunnstefna, sem hafði
mörg sömu „friðsömu“ markmið,
var samþykkt í apríl 1999, á sama
tíma og NATO stóð að loftárásum á
Kosovo sem leiddu til mikils mann-
falls almennra borgara. Getur hver
dæmt fyrir sig hversu friðsamlega
var að málum staðið þar.
Nú hefur Össur Skarphéðins-
son gleypt hina nýju, „nýju grunn-
stefnu“ að því er virðist gagnrýnis-
laust; skjal sem er ætlað að réttlæta
á enn frumlegri hátt en áður stefnu
máttugasta hernaðarbandalags ver-
aldar. Ráðherra sér ástæðu til að
gleðjast yfir að nú hafi Rússar verið
fengnir með í leikinn, en samstaða
NATO og rússneskra stjórnvalda
virðist kristallast í sameiginlegum
ótta þeirra við hryðjuverkamenn.
Nicolas Sarkozy, forseti Frakk-
lands, „kvað skýrt að orði“ sam-
kvæmt Össuri og „sagði að mesta
sameiginlega ógnin við Rússland
og þjóðir Atlantshafsbandalagsins
stafaði af framferði ofbeldisfullra
múslímskra öfgasamtaka“.
Finnst Össuri Skarphéðinssyni
það í raun og veru vænlegt að for-
seti Frakklands, sem hefur nýlega
staðið fyrir rasískum aðgerðum
gegn sígaunum í sínu eigin landi,
og rússnesk stjórnvöld, sem hafa
drepið og ógnað hverjum þeim sem
þorir að tjá sig gegn þeim, hafi nú
tekið höndum saman gegn „óvini“
sem er svo vítt skilgreindur að
undir hugtakið getur fallið allt frá
umhverfisverndarsinna til sjálfs-
morðsárásarmanneskju?
Er ráðherra ekki að fallast nokk-
uð auðveldlega á röksemdir stjórn-
valda sem hafa sannað trekk í trekk
að mesta ógnin við öryggi þegna
þeirra eru ekki hryðju-
verk heldur þau sjálf?
Er líklegt að manneskj-
um sem ofsækja minni-
hlutahópa í sínu eigin
landi farist það vel úr
hendi að tryggja öryggi
og frið í víðara sam-
hengi? Ég spyr í von um
svar.
Atlantshafsbandalag ið
er og verður alltaf hern-
aðarbandalag sem bygg-
ist á ofbeldi og valdbeit-
ingu. Æðstu ráðamönnum
innan þess er ekki treyst-
andi til annars en að
tryggja eigið öryggi og hagsmuna-
aðila tengdum þeim með því að
bæla niður gagnrýni með skerðingu
á tjáningarfrelsi almennra borgara,
beinu ofbeldi gagnvart mótmæl-
endum og hótunum gegn pólitísk-
um andstæðingum sínum. Síðast
en ekki síst er það alltaf vítavert
ofbeldi og kúgun þegar manneskjur
telja sig geta talað fyrir munn ann-
arra og Össur Skarphéðinsson ætti
að hafa það í huga næst þegar hann
sýpur á kampavíni með hinum fáu
útvöldu að þær ákvarðanir og skoð-
anir sem þar koma fram eru ekki
að neinu leyti skoðanir „hinnar
frönsku þjóðar“ né „hinnar banda-
rísku þjóðar“ né „hinnar íslensku
þjóðar“.
Þær eru ákvarðanir og skoðanir
forréttindapakks sem telur sig svo
vel af guði gert að það geti með
pennastriki ráðið úrslitum um líf
eða dauða heilu þjóðanna.
Össur ginnkeyptur
NATO
Finnur
Guðmundarson
Olguson
nemi og dundari
Svo virðist
vera að Össur
hafi reynst
ginnkeyptur
gagnvart
linnulausum
áróðri NATO.
AF NETINU
Ætla lífeyrissjóðirnir að fjármagna MP-banka?
Heyrst hafa fréttir af viðræðum forsvarsmanna MP banka við lífeyrissjóðina, í
gegnum framtakssjóðinn, um endurfjármögnun bankans.
Hver eru þolmörk okkar sjóðsfélaga á fjárfestingaleikjum lífeyrissjóðanna
sem nú hafa eignafært yfir 126 milljarða í verðbætur á fasteignalánum
skuldugra félaga sinna.
Það er algerlega siðlaust að nota illa fengnar verðbætur á fasteignalánum
okkar í enn eitt bullið.
Þorgeir Eyjólfsson sem var áður forstjóri Lífeyrissjóðs Verslunarmanna starfar
nú sem Framkvæmdastjóri Eignastýringarsviðs MP banka. Þorgeir fékk
greiddar tæpar 33 milljónir frá Lífeyrissjóði Verslunarmanna í fyrra.
Þorgeir tók allar meiriháttar ákvarðanir fyrir hönd sjóðsins árin fyrir hrun
og gerði rannsóknarnefnd alþingis alvarlegar athugasemdir við náin tengsl
í fjárfestingum. Undir stjórn Þorgeirs gerði Lífeyrissjóður Verslunarmanna
gjaldmiðlasamninga upp á rúmlega 93 milljarða króna. Ekki sér fyrir endan á
tapi sjóðsins á þeim gjörningi.
ragnar73.blog.is
Ragnar Ingólfsson
Dautt mál
Krafan um almenna niðurfellingu skulda er merkileg fyrir það eitt hve lengi
hefur tekist að halda lífi í henni. Krafan er útrásarbólgin frekja fólks sem fór
offari í fjármálasukki og vill að aðrir borgi. Krafan er jafnframt beint tilræði
við samningsfrelsið í landinu því hún gerir ráð fyrir að suma samninga þurfi
ekki að virða.
Þriðjungur þjóðarinnar vill almenna niðurfærslu skulda og láta lífeyrisþega
borga.
Ánægjulegt er að 70 prósent þjóðarinnar virðist búa við þokkalega sterka
siðferðiskennd.
pallvil.blog.is
Páll Vilhjálmsson
Nú þegar við stöndum frammi fyrir
hugsanlegum niðurskurði og breyttum
áherslum innan grunnmenntunar er lag
að standa við fallegu orðin.
Skapandi skóli −
menntun til framtíðar
Menntun
Kristín
Valsdóttir
Deildarforseti
listkennsludeildar
Listaháskóla Íslands
ÍS
L
E
N
S
K
A
/S
IA
.I
S
/U
T
I
52
23
6
11
/1
0
HOLTAGÖRÐUM GLÆSIBÆ KRINGLUNNI SMÁRALIND WWW.UTILIF.IS
Leki göngustafir
fyrir þá sem gera kröfur
7.990kr.
JÓLAGJÖFIN