Fréttablaðið - 01.12.2010, Blaðsíða 56

36 1. desember 2010 MIÐVIKUDAGUR
Bækur ★★
Runukrossar
Helgi Ingólfsson
Ormstunga
Það búa fjörutíu þúsund manns á
Íslandi árið 2141. Múslimar eru
allsráðandi, enda Ísland hluti af
Evrópubandalagi múslima, EMÍR.
Reykjavík er horfin og Hella orðin
höfuðborg landsins. Blómleg borg
sem byggð er undir hvolfþaki þar
sem sólin er banvæn vegna gats-
ins í ósonlaginu. Í þessu framtíðar-
samfélagi eru það trúin og tæknin
sem stýra lífi fólks, allir ganga með
staðsetningartæki um úlnliðinn og
dagskipanin helgast af lögbundnum
bænatímum.
Þannig er sögusviðið í nýjustu
bók Helga Ingólfssonar, Runu-
krossum. Söguhetjunni, Umari ibn-
Yusef, berast þau tíðindi að bróðir
hans hafi látist með óhuggulegum
hætti í virkjun til fjalla og heldur
þangað ásamt rannsóknarlögreglu-
manninum Hasan Rahman til að
kanna málið. Fljótlega kemur í ljós
að dauði bróðurins var ekkert slys
og að samstarfsmenn hans í virkj-
uninni eru ekki allir þar sem þeir
eru séðir. Rannsókn morðgátu er
hafin og leikar æsast.
Runukrossar er um margt sér-
stæð sakamálasaga. Hin óvenju-
lega framtíðarsýn höfundar setur
sögunni nýstárlegar skorður og
ítarlegar lýsingar á trúarathöfnum
múslima, tilvitnanir í spámanninn
og lýsingar á tækniundrum fram-
tíðarinnar gera hana forvitnilega
og framandi. Á einkennilegan hátt
blandast hinar fornu trúarathafn-
ir saman við tæknivætt framtíð-
arlífið og úr verður kokkteill sem
dálítið erfitt er að kyngja. Höf-
undi liggur mikið á hjarta og aug-
ljóst er að hann hefur áhyggjur
af því hvert samtíðin stefnir. Velt
er upp fjölmörgum áhugaverð-
um umhugsunarefnum og vísan-
ir í heimsbókmenntirnar notaðar
sem dæmisögur um ýmislegt sem
aflaga hefur farið. En það sem gerir
söguna áhugaverða lesningu er um
leið hennar veikasti hlekkur sem
sakamálasögu. Rannsókn glæps-
ins hverfur í skuggann af fræðslu
höfundar um áhrif umhverfis-
spjalla okkar tíma á framtíðina og
ítarlegar lýsingarnar á trúarsiðum
og heimspeki íslam stangast dálít-
ið óþægilega á við allar tæknilýs-
ingarnar. Hvað eftir annað missir
lesandinn þráðinn og það er ekki
fyrr en rétt undir lokin sem sagan
verður spennandi. Morðgátan er
aukaatriði og á eiginlega heima í
einhverri allt annarri sögu.
Stíllinn er dálítið þunglamaleg-
ur og ítrekaðar tilvitnanirnar sem
skotið er inn í frásögnina virka oft
dálítið á skjön við textann. Aðrar
persónur en söguhetjan Umar eru
dregnar fáum dráttum og lesand-
inn kynnist þeim lítið, meira eins
og persónugalleríið sé ill nauðsyn
til þess að hafa fleiri en einn grun-
aðan um morðið. Lausn gátunnar
er þó óvænt og síðustu fimmtíu síð-
urnar hörkuspennandi.
Friðrika Benónýsdóttir
Niðurstaða: Frumleg framtíðarsýn
sem veltir upp áleitnum umhugs-
unarefnum en morðgátan fellur í
skuggann.
Umskorin hjörtu
Reyfarar og sögulegur
skáldskapur blífa í jóla-
bókaflóðinu í ár en kreppu-
bækur eru fjarri góðu
gamni. Karlar skrifa tals-
vert fleiri bækur en konur
en samtímalýsingarnar
eru þó aðallega á höndum
kvenna í ár. Fréttablaðið
rýndi í bókaflóðið.
Samkvæmt gróflegri talningu úr
Bókatíðindum koma út 72 skáld-
verk fyrir þessi jól, það er að segja
skáldsögur, smásögur og ljóð. Af
þeim voru 50
eftir karla og
22 eftir konur.
Í flokki skáld-
sagna virðist
engin ein bók-
menntahefð hafa
afgerandi yfir-
burði fram yfir
aðra hvað fjölda
t it la áhrær-
ir; krimmarn-
ir fara yfir tug-
inn. Að minnsta
kosti sex til átta
bækur innihalda
endurlit fortíð-
ar eða hrein-
an sögulegan
skáldskap, til
dæmis Svar
við bréfi Helgu
eftir Bergsvein
Birgisson, Ljósa
Kristínar Steins-
dóttur, Jón eftir Ófeig Sigurðs-
son, Heimanfylgja eftir Steinunni
Jóhannesdóttur og Útlagar Sigur-
jóns Magnússonar.
Kreppubækurnar, sem settu
sterkan svip á bókmenntaárið
í fyrra, virðast við fyrstu sýn
víðs fjarri í ár. Hrunið og krepp-
an kemur að vísu við sögu í reyf-
urunum, sem draga oftar en ekki
dám af atburðum líðandi stundar,
en þeir eru ekki beint viðbragð við
þeim eins og allar hrunbækurnar
sem komu út í fyrra og skáldsög-
ur á borð við Bankster Guðmund-
ar Óskarssonar og Gæsku Eiríks
Arnar Norðdahl.
„Það virðist ekki vera nein afger-
andi tilhneiging í ár,“ segir Kristján
B. Jónasson, formaður Félags bóka-
útgefenda. „Ljóðabækur fá að vísu
meiri umfjöllun en oft áður, en að
öðru leyti er ekkert sem hægt er að
segja að hafi orðið ofan á. Ef hægt
er að tala um eitthvert einkenni á
útgáfunni er það kannski fjarvera
kreppubókanna meðan sögulegar
skáldsögur virðast eiga meira upp
á pallborðið. Kannski má lesa eitt-
hvað í það. Konurnar sjá hins vegar
um nútímann. Það eru ungar konur
á borð við Kristínu Eiríksdóttur,
Yrsu Þöll Gylfadóttir, Tobbu Mar-
inós og Hugrúnu Hrönn Kristjáns-
dóttur, sem skrifa sína útgáfuna
hver af samtímanum.“
Jón Yngvi Jóhannsson bók-
menntafræðingur tekur undir að
fjarvera kreppubóka sæti athygli
en vill ekki lesa mikið í útgáfu
sögulegra skáldsagna í ár.
„Sögulegar skáldsögur og bækur
sem kallast á við fortíðina hafa
verið vinsælt form hér á landi í
mörg ár og erfitt að meta hvort
það sé að verða einhver breyting á
því í ár.“
Jón Yngvi segir karlhöfunda
löngum hafa verið fleiri en kven-
höfunda hér á landi, en það stangist
á við það sem tíðkist víða.
„Það er að minnsta kosti mín til-
finning að þessu sé öfugt farið til
dæmis í Danmörku og Svíþjóð. Hér
eru krimmahöfundarnir til dæmis
aðallega karlar en á Norðurlöndum
skrifa mjög margar konur reyfara.
Því er ekki að heilsa hér.“
bergsteinn@frettabladid.is
Bókajól án sterkra drátta
Þrír íslenskir rithöfundar,
þau Álfrún Gunnlaugsdóttir,
Matthías Johannessen og Thor
Vilhjálms son, verða sæmdir heið-
ursdoktorsnafnbót við Háskóla
Íslands í dag.
Þremenningarnir hljóta þessa
nafnbót fyrir sköpunarstarf sitt
„en um leið sendir skólinn með
þessum gjörningi skilaboð um
mikilvægi orðsins listar og ann-
arrar frjórrar menningarstarf-
semi í íslensku samfélagi,“ segir
í tilkynningu frá Háskóla Íslands.
Aðeins fjórir rithöfundar hafa
áður hlotið þessa nafnbót fyrir
afrek á sviði fagurbókmennta:
Halldór Laxness árið 1972, Gunn-
ar Gunnarsson og Þórbergur
Þórðarson árið 1974 og Snorri
Hjartarson árið 1986.
Álfrún, Matthías og Thor verða
sæmd nafnbótinni við athöfn
í Hátíðarsal Háskóla klukkan
13.30 í dag. Aðgangur er öllum
heimill meðan húsrúm leyfir.
Þrír sæmdir
heiðursdokt-
orsnafnbót
THOR VILHJÁLMSSON Gerður heiðurs-
doktor við HÍ ásamt Álfrúnu Gunnlaugs-
dóttur og Matthíasi Johannessen.
JÓN YNGVI
JÓHANNSSON
KRISTJÁN B.
JÓNASSON JÓLABÆKUR Af um rúmlega 70 skáldsögum, smásagnasöfnum og ljóðabókum sem
koma út fyrir þessi jól eru rúmlega tuttugu bækur eftir konur. FRÉTTABLAÐIÐ/HEIÐA