Fréttablaðið - 11.12.2010, Qupperneq 22

22 11. desember 2010 LAUGARDAGUR
Í Fréttablaðinu 9. desember sl. er sagt frá umræðum þingmanna á
Alþingi um möguleika á því að auka
réttindi hjúkrunarfræðinga til að
greina sjúkdóma eða ávísa lyfjum í
því skyni að tryggja að heilsugæsl-
an geti veitt sem mesta þjónustu
um land allt. Af því tilefni vill fag-
deild heilsugæsluhjúkrunarfræð-
inga koma eftirfarandi upplýsing-
um á framfæri.
Á heilsugæslustöðvum um allt
land starfa hjúkrunarfræðingar.
Þar gegna þeir stóru hlutverki í
heilsuvernd eins og t.d. ungbarna-
vernd, mæðravernd og skóla-
heilsugæslu. Hlutverk þeirra er
auk þess mikilvægt í hjúkrunar-
móttökum heilsugæslustöðvanna.
Þeir taka á móti fólki sem kemur
á heilsugæsluna veikt, slasað, til
eftirlits vegna sjúkdóma eða til
heilsuverndar; veita ferðamanna-
bólusetningar, gefa sprautur, sýkla-
lyf í æð, veita ráðgjöf og fræðslu
svo eitthvað sé nefnt. Einnig hafa
hjúkrunarfræðingar símatíma og
sinna þannig símaráðgjöf.
Hjúkrunarfræðingar mennta sig
fjögur ár í háskóla til BS-prófs og
fjölmargir eru auk þess með fram-
haldsnám af einhverju tagi, s.s.
meistaranám eða diplómanám. Að
loknu meistaranámi geta hjúkrunar-
fræðingar hlotið réttindi sem sér-
fræðingar í hjúkrun. Nokkrir
hjúkrunarfræðingar á Íslandi hafa
nú þegar sérfræðiréttindi í heilsu-
gæsluhjúkrun. Hjúkrunarfræð-
ingar fá yfirgripsmikla menntun í
BS-námi sínu. Þeir læra um flest
það sem tengist heilsufari manns-
ins, jafnt líkamlegu, andlegu sem
félagslegu. Af þessu má sjá að
hjúkrunarfræðingar hafa góðan
grunn til að starfa við móttöku á
heilsugæslustöðvum.
Í löndum eins og t.d. Bandaríkj-
unum, Bretlandi og Svíþjóð geta
hjúkrunarfræðingar menntað sig
til enn meiri ábyrgðar og sjálf-
stæðari vinnubragða en hér á landi.
Þar hafa þessir hjúkrunarfræðing-
ar leyfi til að greina algenga sjúk-
dóma, ávísa lyfjum og panta rann-
sóknir. Sýnt hefur verið fram á að
þeir veita framúrskarandi þjónustu
og að fólk sem þiggur þjónustuna er
ánægt með hana. Hér á landi eru nú
þegar nokkrir hjúkrunarfræðingar
með slíka sérmenntun og tilbúnir
að nýta krafta sína í þágu heilsu-
gæslunnar. Til þess að hjúkrunar-
fræðingar geti skrifað lyfseðla
þarf lagabreytingar og skorum við
á þingmenn að huga að slíkum laga-
breytingum.
Heilsugæsluhjúkrunarfræðingar
fagna umræðu um málefni heilsu-
gæslunnar á Alþingi enda er mjög
mikilvægt fyrir íslenskt samfélag
að leggja góðan grunn fyrir heilsu-
gæslu framtíðarinnar. Mikilvægt
er að heilsugæsluhjúkrunarfræð-
ingar taki þátt í að þróa heilsugæsl-
una og býður því fagdeild heilsu-
gæsluhjúkrunarfræðinga fram
krafta sína til að móta langtíma-
stefnu heilsugæslunnar.
Hjúkrunarfræðingar í heilsugæslu
Heilsugæsla
Helga Sæunn
Sveinbjörnsdóttir
Formaður fagdeildar
heilsugæsluhjúkrunar-
fræðinga
Áslaug Birna
Ólafsdóttir
Varaformaður fagdeildar
heilsugæsluhjúkrunar-
fræðinga
Til þess að hjúkr-
unarfræðingar
geti skrifað lyfseðla þarf
lagabreytingar og skorum
við á þingmenn að huga
að slíkum lagabreytingum.
Í Reykjavík síðdegis á Bylgjunni þann 6. desember sl. var rætt við
Ögmund Jónasson dómsmálaráð-
herra um iðnaðarnjósnir á Íslandi.
Þar sagði ráðherrann m.a. að það
væri mikil breyting frá fyrri tímum
búin að eiga sér stað þegar grunn-
þekking var öllum frjáls og til
afnota, en nú væri hún farin í ríkari
mæli en áður að ganga kaupum og
sölum. Hann sagði að við værum að
komast í kynni við nýjan heim og að
stórþjóðirnar hefðu átt við þetta að
glíma lengi þegar þær hefðu verið
að „pukrast“ með ýmis leyndarmál
í framleiðslu t.d. uppskrift af kóka
kóla eða uppskrift af kjarnorkubún-
aði. Þetta væri nýtt fyrir okkur.
Einnig fannst Ögmundi dálítið
merkilegt og „umhugsunarefni“
að á 20. öldinni hefðu grunnrann-
sóknirnar sem þá voru stundaðar
af háskólum heimsins og upplýsing-
arnar og afurðirnar sem þá hefðu
orðið til verið öllum frjáls til afnota.
Síðan hefði þetta hins vegar breyst
undir lok síðustu aldar og byrjun
þessarar, en þá hefði dregið úr vægi
þessa og einkavæðingin og einka-
hagsmunir færst inn eftir háskóla-
göngunum. Þá hefði það sem áður
var afmarkað við hergangaiðnað
og ýmsa framleiðslu átt við á öllum
sviðum.
Eftir að hafa hlustað á Ögmund er
mesta umhugsunarefnið fyrir höf-
und þessarar greinar þekkingar-
leysi ráðherrans á þessum mála-
flokki og sú tilfinning að hann sæki
hugmyndir sínar um atvinnusköpun
til steinaldar.
Það er hægara sagt en gert að
átta sig á því hvar á að byrja til að
svara þessu. Ögmundur setur t.d.
uppskriftina að kóka kola og upp-
skrift að kjarnorkubúnaði undir
sama hatt, þ.e. að leyndarmál séu
ekki af hinu góða. Það skal koma
skýrt fram að höfundur þessar-
ar greinar er ekki fylgjandi þróun
vopna af neinni gerð. En það að
segja að menn séu að „pukrast“
við að halda uppskrift þessa fræga
drykkjar leyndri í sömu andrá og
kjarnorkubúnaður er vægast sagt
furðulegt. Þetta svokallaða „pukur“
og það að vernda vörumerki þessa
fræga drykkjar gerir fyrirtækið að
einu af verðmætustu fyrirtækjum
heimsins. Ef þessi uppskrift yrði
gerð aðgengileg myndi verðmat
þessa fyrirtækis hrynja, sem myndi
m.a. hafa í för með sér minni tekj-
ur inn í bandaríska ríkiskassann
og þúsundir manna myndu missa
vinnuna.
Hvað varðar háskólaumhverfið er
það oft algjört lykilatriði að þeirri
þróun sem á sér stað innan háskóla-
veggjanna sé haldið leyndri vegna
þess að þessi þróun getur verið upp-
spretta nýs sprota fyrirtækis eftir
nokkur ár sem yfir lengri tíma
litið skapar störf og tekjur fyrir
ríkis sjóð. Það sem gerir slík sprota-
fyrirtæki sérstök er sú tækni sem
þau hafa og sú vara sem þau fram-
leiða og selja. Þessa tækni er hægt
að verja með því að sækja um einka-
leyfi, en forsenda þess að hægt sé að
sækja um einkaleyfi er að uppfinn-
ingin hafi ekki verið birt og gerð
aðgengileg fyrir almenningi.
Verðmæti slíkra hátæknifyrir-
tækja, sbr. Marel, byggjast meira
eða minna á óáþreifanlegum verð-
mætum þeirra, en slík verðmæti
er hægt að tryggja með t.d. einka-
leyfum, vörumerkjun og hönnun. Ef
ekki er séð til þess að þessari þróun
sé haldið leyndri til að byrja með
getur verið erfitt að tryggja þessa
verðmætasköpun.
Stór tekjulind margra helstu
háskóla erlendis felst sem dæmi
í svokölluðum leyfissamningum,
en þá hafa háskólarnir sótt um
einkaleyfi á ákveðinni þekkingu
(t.d. aðferð eða tiltekinni vöru) og
selja öðrum fyrirtækjum leyfi til
að framleiða þessa vöru og setja
hana á markað og fá t.d. ákveðna
prósentu fyrir hverja selda vöru.
Þarna er semsé komin ný tekju-
lind í háskólaumhverfið, sem ann-
ars þyrfti hugsan lega að koma frá
ríkissjóði, sem gerir háskólann öfl-
ugri.
Það að segja að þær grunnrann-
sóknirnar sem stundaðar voru í
háskólum heimsins og upplýsing-
arnar og afurðirnar sem þá hafi
orðið til hafi verið öllum frjálsar til
afnota á 20. öldinni getur vel átt við
íslenskt háskólaumhverfi, en þetta
á ekki við háskólaumhverfið utan
Íslands. Í Bandaríkjunum og Þýska-
landi sem dæmi hafa menn fyrir
löngu áttað sig á mikilvægi þess að
vernda þá þekkingu sem orðið hefur
til innan háskólaveggjanna með
m.a. ofangreindri aðferð, þ.e. með
leyfissamningum, til að afla aukins
fjármagns til kennslu og rannsókna.
Þetta hefur auk þess stuðlað að auk-
inni sjálfbærni háskólanna og þ.a.l.
sparnaði fyrir ríkið.
Ef Ögmundur Jónasson hefur
áhuga og vilja til að efla íslenskt
atvinnulíf eru hugmyndir eins og
þær sem komu fram í umræddu
viðtali í besta falli misskilningur
og tímaskekkja.
Fáfræði Ögmundar
Háskólarann-
sóknir
Guðmundur
Reynaldsson
doktor í eðlisfræði og
einkaleyfasérfræðingur
Eftir að hafa
hlustað á Ögmund
er mesta umhugsunar-
efnið fyrir höfund þessar-
ar greinar þekkingar leysi
ráðherrans.