Morgunn - 01.12.1991, Síða 48

Siðgæði í Búddhisma
MORGUNN
4. Ég játast þeirri reglu að leitast við að varast illt tal
(að segja ósatt).
5. Ég játast þeirri reglu að leitast við að sneiða hjá
áfengum drykkjum og
hverskonar vímugjöfum (öllu því sem ertir eða slævir
hugann).
Sjáum til samanburðar hin gyðinglegu/kristnu boðorð
samkvæmt II. Mósebók, 20. vers 1-17.
Röðun Heitanna er greinilega sett af yfirveguðu máli.
Hinir mikilvægari þættir eru settir á undan hinum.
Byrjað er „yst" - þ.e. á því sem einkum snertir samfél-
agið - og haldið „innávið”. Gjörðir, orð og hugsanir
koma jafnt til greina. En orð og hugsanir eru einnig
gjörðir, ef þannig er litið á hlutina.
Tvö þau fyrstu varða gjörðir sem beinast að öðrum. Það
þriðja gjörðir sem beinast jafnt að öðrum sem manni
sjálfum. Fjórða heitið snertir orð fremur en gjörðir í
þrengri merkingu þess orðs. Og fimmta heitið snýst um
það sem maður gjörir sjálfum sér en ekki öðrum, nema
óbeint.
Snúum okkur það að einstökum Heitum.
1. Skaða enga „kvika" veru.
„Skaða" er fyrst og fremst að deyða, taka líf. Síðan er
boðið að taka ekki það sem öðrum tilheyrir eða er
öðrum mikilvægt, loks að vinna engum mein á nokkum
hátt. „Jákvætt" skilið eða virkt ("actívt") að vinna öðrum
til heilla.
Við tökum eftir því að ekki er aðeins um tegundina
„maður" að ræða heldur hvaða lifandi veru sem vera
skal. Notað er hugtakið „panatipata" og „pana" er það
46