Sjómaðurinn - 01.12.1940, Blaðsíða 33

SJÓMAÐURINN
25
sökkva 14 í'lutningaskipum Bandamanna, en liau
voru samtals 18(5 þiisundir smálesta. Þessum sjó-
hemaði „Seadlers“ lauk meS því að skipið fórst
við Mophelia-eyju i ágústmánuði 1917.
Von Luckner fór frá eyjunni í smáhát, ásamt 5
félögum sínum. Ætlaði hann scr að hertaka eilt-
hvert flutningaskip, enda var liann vel vopnaður
og síðan ætlaði liann sér að sækja hinn hluta skips-
hafnar sinnar. Þeir félagar þóttust enn vera Norð-
menn og heimsóttu þeir Atiu og Aitutaki á Cook-
eyjunum, en þaðan liéldu þeir áfram ferð sinni tit
Fiji. En við Wakav var hann og menn hans teknir
til fanga.
Um þetta leyti var þýzkt verzlunarskip, sem her-
tekið liafði verið, í höfninni í Pago Pago. Margir
ungir menn af skipsliöfninni á þessu skipi, sem
voru ólmir i að fá að halda áfram haráttunni fvrir
föðurland sitt náðu í smábát og flýðu. Þeii
stefndu til Apia, án þess að vita að þá eyju höfðu
hersveitir IVá Nýja Sjálandi nýlega tekið herskyldi.
Von Luckner og menn hans voru nú, ásaml þess-
uin ungu mönnum flultir ti) Nýja Sjálands og sett-
ir í fangahúðir á Moluihi-eyjunni skamml frá
Auckland. öllum fríslundum sinum evddu þeir i
að ráðslaga um flótta úr fangahúðunum, svo að
heir gætu fengið að halda áfrain stríðinu á móti
Bandamönnum. Undir þvi vfirskini, að þeir vildu
fá að lialda áfram sjómennskunámi sínu séndu
sjóliðarnir hoð til Pago Pago eftir „sextöntum“
sínum, en þegar „spxtantarnir“ komi til Nýja
Siálands neituðu vfirvöldin að afhenda þá lil sjó-
liðanna. Stjórn Nýja Sjálands hafði levft föngun-
um að koma sér upp dálitlu verkstæði í fangabúð-
unum og þarna bvrjaði eimraf sjöliðunum, 18 ára
gamall unglingur, W. von Zartowsky að nafni. að
húa til þennan sögulega „sextant“.
„Sextanturinn“ er frábært listaverk, þegar tckið
er tillit til þess að höfundurinn hafði sama og eng-
in verkfæri og ekkert efni, sem venjulega er tal-
ið nauðsynlegt að hafa, þegar slík tæki eru húin
til. Hann notaði eingöngu alls konar samtining,
sérstaklega hó úr gömlum „prímus“, sem hann
hafði náð i. í raun og veru er engan mun hægl að
sjá á þessu tæki og „sextant“, sem húinn er lil i
venjulegu m verksmiðjum.
Bogann bjó liann lil úr málmrenningi er hann
náði af stýri á vélháti og hann er mjög haglega
gerður. Skrúfurnar fékk hann úr gömlum rakhnifi
og er bersýnilegt að hann hefir ekki notað neinn
hlut úr öðrum „sextant“.
Um sama leyti og hinn ungi sjóliði lauk við að
smíða þetta listaverk sitt höfðu félagár hans lagt
síðustu ráðin á um nýjan flótta. Áður var talið að
von Luckner hefði skipulagt flóttann, en vfirvöldin
á Nýja Sjálandi lialda því fram, að Kircheiss und-
irforingi, sem allt af var mjög rólyndur og lét lílið
á sér hera, hafi skipulagt liann að öllu leyti.
Aðalatriðið fyrir fangana, var að geta komist
út úr fangabúðunum í skyndi og mörgum mánuð-
um áður en flóttinn var framkvæmdur, höfðu
beir ákveðið að flýja í vélhát aðalforingja fanga
búðanna. Þeir settu kjölfestu í hann smátt og
smátt og 11 þeirra tókst að flýja í bátnum. Þegar
flóttamennirnir sigldu meðfram strönd Nýja Sjá-
lands tóku þeir lítið seglskip, „Moa“, sem ekki
ugði að sér og á þvi héldu þeir áfram til Kerma-
dec.
En yfirvöldin á Nýja Sjálandi grunaði einmitt,
að flóttamennirnir myndu leita til Kermadec til
að fá þar vistir og var skip sent þangað til móts
við þá. Voru þeir nú teknir öðru sinni og var farið
með þá til Nýja Sjálands. Þar voru þeir settir
undir stranga gæslu og þar voru þeir þar til strið-
inu lauk.
A flótlanum norður á hóginn i vclbátnum og
síðar i seglskipinu noluðu sjóliðarnir þennan
fræga „sextant“.
QcLsmótohah.
í sænskum vélbátum.
LÍUSKOBTURINN í Sviþjóð, frá því land-
ið var einangrað frá umheiminum, hefir
eflt áhuga Svia á því,livort ekki sé mögulegt aðnota
gasmótora til að knýja vélháta, eins og hifhjól.
Ofurlítil tilraun í þessa átt hefir nú verið gerð.
Ofurlitill gasmótor var hengdur aftan >á skut-
inn á 8-metra vélbát. llann eyddi 0,9 hektolítrum
á klukkutíma. Með 10—12 hnúta hraða verður
eyðslan ekki nema 2 krónur á klukkutíma. Og
uppsetning slikrar vélar kostar lielmingi minna í
vélhát en i bifhjól.
Gasknúið farþegaskip hefir nú verið tekið til
nolkunar á vatninu Hjalmeren. Skipið, sem heitir
Tarnan, tekur 100 farþega og gengur sjö Imúta.
Upphaflega átti þetta skip að ganga milli Gauta-
borgar og Skerjanna og átti ])á að nota i það 70
hesla Penla-Hesselman vél. En vegna oliuskorts-
ins var það ekki hæg't og var þá fenginn gasmótor.