Morgunblaðið - 13.02.2009, Blaðsíða 24

24 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 13. FEBRÚAR 2009
Morgunblaðinu hefur borist mikill fjöldi greina og pistla frá lesendum um ástandið í efnahagsmálum landsins.
Margir höfundar lýsa áhyggjum sínum af þróun mála og margir gera tillögur um leiðir út úr efnahagsvanda þjóð-
arinnar. Morgunblaðið leggur áherslu á að gera þessum umræðum góð skil í blaðinu á næstunni.
Skoðanir fólksins
Til þess að markaðurinn
gæti þrifist sem best
hefur löggjafinn rýmt
heimildir til athafna á
sviði fjármála svo rækilega að
nánast er útilokað að beita
hefðbundnu eftirliti, enda flest
leyfilegt sem á annað borð varðar
hag einstaklingsins...’
VIÐ búum í lýðræðisríki.
Þannig viljum við hafa það.
Íslendingar hafa kosið sér
fólk til löggjafarstarfa, sem á
með athöfnum sínum að marka
framtíð þjóðarinnar í hvívetna.
Að minnsta kosti síðustu 20
árin höfum við trúað því að
hinn frjálsi markaður muni
færa okkur hamingju og gæfu-
ríka framtíð. Til þess að markaðurinn gæti þrifist
sem best hefur löggjafinn rýmt heimildir til at-
hafna á sviði fjármála svo rækilega að nánast er
útilokað að beita hefðbundnu eftirliti, enda flest
leyfilegt sem á annað borð varðar hag ein-
staklingsins. Frelsi einstaklingsins til eigna sinna
er algjört enda fyrsta boðorð í ritúali kapítalism-
ans.
Þegar gallar þessa kerfis og hugsunarháttar
koma í ljós bregðast menn reiðir við og mótmæla.
Þeim sem þetta ritar gengur illa að skilja
hverju þessi mótmæla sæta.
Öll höfum við spilað viljug með í þessu gang-
verki.
Flest höfum við með þökkum þegið þau lán og
skuldsetningu, sem þetta lagaumhverfi hefur boð-
ið upp á.
Sem lýðræðiselskandi fólk höfum við sætt okk-
ur við og stutt kjörin stjórnvöld.
Ég veit ekki um neinn sem í alvöru var andvíg-
ur því að fyrirtæki og stofnanir sem áður voru í
óskiptri sameign þjóðarinnar væru afhent ein-
staklingum og gerð að markaðsvöru.
Ef mér skilst rétt þá er fólk að mótmæla skuld-
unum, sem það er sjálft búið að bindast. Einnig
kjaraskerðingu, sem leiðir af þeirri augljósu stað-
reynd að frjáls markaður er ekki eilífðarvél, sem
veitir eilífa sælu, heldur er háður framboði, eft-
irspurn og öðrum duttlungum mannlífsins.
Ríkjandi stjórnvöld bera ekki ábyrgð á þessum
veruleika fremur en við sjálf.
Að einu leyti skil ég þó óánægju fólks.
Við höfum verið óupplýst um eðli kapítalism-
ans. Þeirri þekkingu hefur verið haldið frá okkur
og þegar við stöndum frammi fyrir veruleikanum
eftir að hafa verið leidd í blindni áratugum saman
bregðumst við reið við.
Af þekkingarskortinum sprettur það sem á
góðri íslensku er kallað heimska. Heimskan er
gróðrarstía reiði og ofbeldis.
Þessar staðreyndir blasa nú við og því hefur lífi
og limum fólks verið stefnt í voða og eignir lands-
manna liggja undir skemmdum.
Áður en lengra er haldið er því nauðsynlegt að
staldra við. Hugleiðum nú allt upp á nýtt.
 Er það raunverulega svo að einkavæðing bank-
anna hafi í raun gert þjóðina ríkari en hún var?
 Er það endilega hyggilegt að miða alla löggjöf
við takmarkalaust frelsi einstaklinga til eigna
sinna og tekna?
 Eigum við ekki að láta vinnuframlag nægja til
þess að veita okkur lifibrauð? Fjármagnstekjur
(vextir, söluhagnaður, arður af vinnu annarra
o.fl.) eru happdrættisvinningar sem ekki er
hægt að treysta á.
 Er ekki alveg klárt að skuldir okkar þarf að
greiða? Á endalaust að taka ný lán til að greiða
gömlu lánin?
 Er mótmæli leiðin til að breyta þeirri að-
ferðafræði, sem við höfum skrifað upp á?
Nei, ég tel að allt fullorðið fólk eigi nú að byrja á
því að taka til heima hjá sér.
Vera ábyrgir þjóðfélagsþegnar.
Vinna sín störf af alúð og heiðarleika.
Muna að ef við gerum hlutina vel, þá koma pen-
ingarnir, annars er hætt við bágindum.
Muna að við erum ekki bara sjálfstæðir ein-
staklingar, heldur líka hluti af heild.
Leggja okkar af mörkum til að byggja upp nýja
framtíð.
Hætta þátttöku í neyslukapphlaupinu.
(Kannski sjálfhætt. Við erum allt í einu komin í
mark!)
Síðast en ekki síst að bindast ekki skuldbind-
ingum, sem vafasamt er að við rísum undir. Gildir
það jafnt um einstaklinga, einstök samtök og
þjóðarheild.
Hugleiðum
Sigurjón Bjarnason,
bókari á Egilsstöðum.
KERFIÐ hefur gengið sér til húð-
ar. Við þurfum að gefa upp á nýtt. Við
þurfum að viðurkenna að hér ríkir, og
hefur ríkt, flokksræði en ekki lýðræði.
Við þurfum nýja stjórnarskrá og þá
meina ég nýja stjórnarskrá, ekki
máttlausar breytingar gerðar af nú-
verandi flokkum. Nú er tími til að
huga að nýju upphafi. Ef það er ekki
gert nú þá koðnar umræðan niður, og
ný breiðfylking ungliða, sem aldir eru
upp í flokkunum, tekur við völdum og
allt fer á sama veg. Kerfið verður
óbreytt.
Vissulega verður að takast á við
þann vanda sem nú steðjar að heim-
ilum og atvinnulífi, og standa vörð um
velferðarkerfið. Vissulega þarf að
brjóta til mergjar atburði síðustu
mánaða og ákvarðanir ráðamanna á
liðnum misserum, – þeirra sem áttu
að verja okkur fyrir þeim áföllum sem
nú hafa dunið á íslenskri þjóð. Vissu-
lega þurfa einhverjir að axla ábyrgð.
Traustinu tapa menn bara einu sinni.
En það verða engar breytingar ef ein-
ungis á að breyta um fólk innan sama
kerfis. Auðvitað þykjast menn læra af
reynslunni, en sama reynsla sýnir að
menn eru fljótir að gleyma.
Við þurfum að skapa nýja framtíð.
Framtíð þar sem lýðræði er haft í
öndvegi. Framtíð þar sem stjórnkerfi
íslenska lýðveldisins útilokar klíku-
skap og pólitískar ráðningar. Framtíð
þar sem löggjafarvaldið er hafið til
þeirrar virðingar sem því ber. Fram-
tíð þar sem hlustað er á almenning.
Við þurfum að skapa þjóðfélag jafn-
réttis og virðingar, þar sem háleit
gildi eru talin sjálfsögð. Þjóðfélag þar
sem græðgi og sérgæska er gerð út-
læg. Fyrsta skrefið er algjörlega ný
stjórnarskrá.
Stjórnarskrá lýðveldisins Íslands
gerir ráð fyrir þrískiptingu valds, þ.e.
löggjafarvald, framkvæmdavald og
dómsvald. Þessi þrískipting er ekki
virk. Þeir sem fara með fram-
kvæmdavaldið sitja á löggjaf-
arþinginu (reyndar í öndvegi (!)), –
hafa atkvæðisrétt og stýra því hvaða
mál fá framgang. Löggjafarþing okk-
ar Íslendinga er afgreiðslustofnun
fyrir framkvæmdavaldið. Þetta má
sjá á þeim málum sem hljóta af-
greiðslu þingsins, – þetta má sjá á því
hvernig sum mál eru keyrð gegnum
þingið án umræðu, – þetta má sjá á af-
greiðslu fjáraukalaga, svo nokkur
dæmi séu tekin. Að því er snertir
dómsvaldið, sem á
að vera algjörlega
óháð, þá sýna ný-
leg dæmi hvernig
framkvæmda-
valdið skipar
dómara eftir geð-
þótta (flokkslín-
um) og hunsar álit
sérfræðinefndar.
Er annars eðlilegt að fram-
kvæmdavaldið skipi dómara? Það er
því miður eitt eðli mannsins að vilja
völd, sem er ein tegund græðgi. Nú-
verandi kerfi styður valdasöfnun á
fárra hendur. Gegnum flokkinn að
kjötkötlunum. Er það eðlilegt að þeir
flokkar sem eiga mann á þingi fái tugi
milljóna í styrk árlega, en aðrar
stjórnmálahreyfingar ekki? Er það
eðlilegt að einstakir ráðherrar/
ráðuneyti fái háar fjárhæðir árlega til
frjálsra afnota, meðan nefndir Al-
þingis fá skammtað úr hnefa? Mörg
lög sem sett hafa verið á Alþingi (fyr-
ir atbeina framkvæmdavaldsins) eru
svo „opin“ að framkvæmdavaldinu er
nánast fært alræðisvald í málaflokkn-
um og stýrir honum með reglugerð-
um. Er það svona sem við viljum hafa
hlutina? Var að þessu stefnt?
Fleiri brýnar ástæður eru til breyt-
inga á stjórnarskrá lýðveldisins Ís-
lands og mun fjallað um þær síðar.
Þess er skylt að geta að stjórn-
arskrárnefndir hafa verið starfandi,
m.a. ein sem forsætisráðherra setti á
fót 2005 og eingöngu var skipuð al-
þingismönnum (eða fyrrverandi al-
þingismönnum). Það eru litlar líkur á
að þeir sem aldir eru upp í kerfinu, og
valdir til starfans af æðsta manni
kerfisins, geri nokkrar veigamiklar
breytingar á því. Enda hefur lítið
bitastætt komið þaðan að því er mér
sýnist, með fullri virðingu fyrir þeim
sem þar hafa valist til starfa.
Við þurfum að koma okkur upp úr
hjólfarinu, – hugsa allt upp á nýtt, –
en leita jafnframt í smiðju til annarra,
t.d. Frakklands, Kanada eða BNA, án
þess að ég sé að segja að þær fyr-
irmyndir séu bestar.
Við þurfum að byggja nýja framtíð
fyrir Ísland og Íslendinga. Fá til baka
það lýðræði sem við höfum glatað til
flokkanna. Við þurfum nýja stjórn-
arskrá.
Ný stjórnarskrá – Nýtt Ísland
Ólafur Helgi Ólafsson,
framkvæmdastjóri.
ÍSLENSK alþýða hefur mátt horfa upp á dvínandi virð-
ingu stjórnmálamanna sinna. Undanfarin ár hefur átt sér
stað gengissig á virðingu þeirra sem nú er orðið að algjöru
falli. Fallið byrjaði með skrípaleik í stjórnmálum Reykja-
víkurborgar sem stóð yfir í heilt ár. Síðan tók landsmála-
pólitíkin við þegar uppvíst varð að þeir stjórnmálamenn
sem við höfðum treyst fyrir lagasetningum og fram-
kvæmdavaldi höfðu engan veginn staðið sig á vaktinni.
Þvert á móti hafa allar þeirra aðgerðir beinst að því að
grafa undan stoðum og regluverki samfélagsins til þess að
ákveðnar klíkur þeim tengdar gætu notið góðs af. Fyrir og eftir hrun efnahags-
kerfis Íslendinga hafa margir bent á að hér var/er ekki lýðræði. Stjórn-
málaflokkunum tengdust hagsmunahópar sem klóruðu stjórnmálamönnum á
bakinu og fengu sína bita í staðinn. Formenn stjórnarflokka síðustu áratuga
hafa farið með nánast einræðisvald, ákveðið eitthvað sín á milli í stórum mál-
um, farið með það til stimplunar í ríkisstjórn og síðan til stimplunar á löggjaf-
arþinginu sem hét því nafni einu sinni.
Þingmenn sem reynt hafa að spyrna við fótum eru umsvifalaust settir hjá í
öllum málum. Þetta hefur myndað gjá milli valdhafa og þjóðar, þar sem vald-
hafar hafa slegið skjaldborg um eigið valdakerfi. Hvað er til ráða? Algjör upp-
stokkun stjórnskipunar Íslands er eina færa leiðin. Við slíka uppstokkun verð-
ur að hindra það að hagsmunaklíkur hafi möguleika til að hreiðra um sig í skjóli
pólitískra áhrifa. Þessi uppstokkun gæti náð til breytinga á embætti forseta Ís-
lands, samkrulli löggjafar- og framkvæmdavalds, skipan dómara óháð pólitískt
kjörnum fulltrúum, kjördæmaskipan, kosningakerfi, hámarkstímalengd í setu
kjörinna fulltrúa, eignarhaldi á auðlindum þjóðarinnar, fullveldi þjóðarinnar
m.t.t. þátttöku í samfélagi annarra þjóða, einokunartilburðum á þjónustu, fjöl-
miðlum og framleiðslu, tíðari þjóðaratkvæðagreiðslu, réttindum minni-
hlutahópa, viðurkenningu á mismunandi kynhneigð fólks og gegnsæi stjórn-
kerfisins svo eitthvað sé nefnt af því sem fyrst kemur upp í hugann.
Stjórnmálamenn hafa (eins og gert var ráð fyrir í upphafi) haft það verkefni
frá stofnun lýðveldisins að endurskoða stjórnarskrána þar sem núverandi
stjórnarskrá er hraðsoðin þýðing á danskri stjórnarskrá frá konungsveldistíma
og átti aðeins að tjalda til einnar nætur. Stjórnarskrárnefndir hafa verið skip-
aðar æ ofan í æ án þess að ljúka sínu verki. Plástrar á gömlu stjórnarskrána
hafa verið þeirra stærstu afrek. Nefndirnar hafa gjarnan verið skipaðar starf-
andi eða fyrrverandi stjórnmálamönnum. Gefum þeim frí. Nú liggur í pípum
nýrrar ríkisstjórnar frumvarp um stjórnlagaþing. Þar er gert ráð fyrir þeirri
einu breytingu á stjórnarskrá að hægt sé að kjósa til stjórnlagaþings og gefa
því það vægi að niðurstaða þess verði send í þjóðaratkvæðagreiðslu. Því segi ég
við núverandi þingmenn: Komið þessu frumvarpi í gegnum þingið og látið svo
þjóðina í friði við að kjósa sér fulltrúa á komandi stjórnlagaþing. Þetta segi ég
eftir að hafa heyrt í þingmönnum í eldhúsdagsumræðum. Þar kveður við þann
tón að flokkarnir ætli að boða til stjórnlagaþings og þessi eða hinn flokkurinn
ætli að styðja þessi eða hin málefnin á stjórnlagaþingi. Þarna liggur hundurinn
grafinn. Stjórnmálamenn eru ekki kjörgengir á stjórnlagaþing og því verða
stjórnmálamenn dagsins í dag að skilja að þjóðin vill vera í friði fyrir ykkur,
hún þarf að kjósa sér fólk úr sínum röðum á stjórnlagaþing til þess að endur-
skrifa stjórnarskrána, meðal annars til að koma í veg fyrir að þið farið glöt-
unarveginn með þjóðina eins og þið hafið gert „góða“ tilraun til nú. Við þjóðina
segi ég: Hugsi nú hver fyrir sig hverju hann/hún vill koma til leiðar við upp-
stokkun stjórnskipunar landsins. Tökum höndum saman um að halda gömlu
flokkapólitíkinni og þeirra klíkum frá því verki. Það er til nóg af öðru fólki í
landinu sem hefur hugmyndir, sanngirni og lýðræðislega sýn til framtíðar. Gef-
um stirðnaðri flokkapólitík frí frá stjórnlagaþingi.
Þórólfur Antonsson,
fiskifræðingur.
Gengisfall stjórnmálamanna
og stjórnlagaþing
ÍSLAND hefur verið spennandi
ákvörðunarstaður í huga evrópskra
ferðalanga. Og með það í huga datt
mér í hug að nýta mætti það til þess
að lækka reikninginn sem íslenska
ríkið stendur frammi fyrir að borga
vegna Icesave og sambærilegra
reikninga. Í stuttu máli gengur hug-
myndin út á að íslenska ríkið semji
um að greiða hluta af reikningunum
með því að gefa út framseljanleg hót-
elkort, hvert kort ávísun á vikudvöl á
íslensku hóteli í tveggja manna her-
bergi án morgunverðar á fullu verði,
ca 150.000 kr. að núvirði hvert kort.
Til að virkja kortin þurfa handhafar
augljóslega að kaupa flug eða skips-
far til Íslands, borða og nýta íslensk
þjónustufyrirtæki meðan á dvöl
stendur þannig að afleiddar tekjur
ríkisins verða gríðarlegar.
Nú mætti spyrja hvernig t.d. sveit-
arfélag í Englandi, sem lagði t.d. and-
virði 200 milljóna ísl. kr. í pundum
inn á Icesave til ávöxtunar, getur
sætt sig við hótelkort sem greiðslu?
Vandamálið í t.d. svona tilfelli er ekki
upphæðin heldur gatið í bókhaldinu,
sveitarfélagið er með t.d. 10 þúsund
starfsmenn og gæti látið 1 hótelkort
á mann eftir samkomulagi í launabó-
nus og bókfært sem launakostnað
eða dreift á skóla og stofnanir til
ferðalaga og svo framvegis og bók-
fært sem ferðakostnað. Millistór fyr-
irtæki geta bókfært kortin t.d. sem
auglýsingakostnað, allt eftir eðli
hvers og eins, t.d. dýragarðurinn í
London átti víst eitthvað inni – þeir
gætu gefið 20 þúsundasta gesti 1 kort
og bókfært sem auglýsingakostnað.
Einnig ef apinn bítur dýralækninn
eða hagfræðing í heimsókn gætu þeir
gefið þeim sitt kortið hvorum og bók-
fært sem skaðabótakostnað. Ein-
staklingur sem fær kort í hendurnar
verður ekki lengi að losna við þau t.d.
til vina og kunningja. Góðgerðarfélög
geta notað kortin til happdrætt-
isvinninga og bókfært sem kostnað
við happdrætti. Stórir markaðir
þurrka þessi kort upp á stuttum
tíma. Við myndum sitja uppi með öll
hótel full næstu 10 árin, einnig allar
flugvélar og nóg að gera í elda-
mennsku og akstri, einnig í bönk-
unum því allir þurfa túristarnir að
skipta í krónur. Ríkið semur við hót-
elhaldarana um 50% magnafslátt af
gistinguni og hverfur þá strax helm-
ingurinn af Icesave-reikningnum út
um gluggann, ríkið greiðir svo af-
ganginn í krónum hér heima með
krónum er ríkið fær í tekjur af þess-
um aukna ferðamannastraumi í
gegnum skattkerfið, og sýnist mér þá
að málið sé leyst. Vöruskiptaverslun
við Evrópu gekk vel fyrr á öldum, svo
sem fiskur fyrir mjöl, en núna næt-
urgisting fyrir fyrirfram greidd
pund.
Icesave-
hótelkort
Karl Rúnar Sigurbjörnsson,
Fannafold 66a, Reykjavík.
Skólavörðustíg 21, Reykjavík
sími 551 4050
Glæsileg
brúðarrúmföt
í úrvali