Morgunblaðið - 14.05.2009, Page 18

Morgunblaðið - 14.05.2009, Page 18
18 FréttirERLENT MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 14. MAÍ 2009 Eftir Jóhönnu Maríu Vilhelmsdóttur í Kandahar UM 15.000 hermenn eru væntanlegir í Kandahar-herstöð- ina í sumar og er það hluti af áætlun bandarískra yfirvalda um að auka hernaðarumsvif í suðurhluta Afganistans. Kandahar var höfuðborg talibana meðan á valdatíma þeirra stóð og eru ítök þeirra hér enn mikil þó að afgönsk yfirvöld fari með völdin, hér hefur uppgangur talibana ver- ið hvað mestur. Til stendur að byggja við herstöðina til að mæta fjölgun hermanna en stöðin er þegar risavaxin með um 20.000 her- menn. Það má heyra á hermönnunum að framkvæmdir gangi heldur hægt og að þeir nýju verði að hafast við í tjöldum til að byrja með. „Ég veit ekki hvar þeir ætla að setja þá,“ segir hollenskur hermaður. Hann segir þrengsl- in mikil eins og er og að hermennirnir deili þröngum vist- arverum. Sá hollenski vinnur jafnframt á barnum Dutch Corner sem er vinsæll samkomustaður á hersvæðinu. „Það er miklu betri stemning hér en hjá Könunum. Þeir hafa allar græjurnar, Play-station, karaókí og sjónvörp, en við erum með stemninguna,“ segir sá hollenski, stoltur af áfengislausa bjórnum sem hvergi er í boði annars staðar. Skyndibitastaðir og verslanir í miðbænum Það er furðuleg tilfinning að vera í herstöðinni sem er í svo miklu návígi við helstu vígstöðvar landsins. Eiginlega óviðeigandi að hermaðurinn sem röltir á stuttbuxum og sötrar kók eða spilar hokkí með vinum sínum verði svo á morgun úti að eltast við „óvininn“, stríð blandast kæru- leysislegum frítíma. Subway, Burger King, verslanir og kaffihús eru í miðbæ herstöðvarinnar, það sem hinsvegar skyggir á þennan tilbúna og kæruleysislega heim, fyrir ut- an möguleikann á eldflaugaárásum, er óþefur. Vandræði eru með úrgang frá hermönnunum og er hann því leiddur í tjörn í nágrenni stöðvarinnar. Nú er um 40 gráða hiti í Kandahar og þá magnast lyktin og dauninn leggur yfir herstöðina. Dauninn leggur yfir Mikil þrengsli í Kandahar-herstöðinni og vandræði með úrgang sem leiddur er í tjörn í grennd við stöðina Frítími Hermenn í Kandahar-herstöðinni í Afganistan slaka á í kjarna stöðvarinnar. Morgunblaðið/Jóhanna Eftir Boga Þór Arason bogi@mbl.is EVRÓPSKA geimrannsóknastofn- unin ESA hyggst í dag skjóta á loft tveimur geimsjónaukum sem eiga meðal annars að rannsaka upphaf al- heimsins fyrir um það bil 14 millj- örðum ára. Geimsjónaukarnir tveir, Herschel og Planck, kostuðu samtals nær 1,7 milljarða evra, sem svarar tæpum 300 milljörðum króna. Á meðal spurninga sem geimvísindamenn vona að sjónaukarnir hjálpi þeim að svara eru: hvernig mynduðust stjörnurnar og vetrarbrautirnar? Hvenær varð Miklihvellur? Hvað er hulduefni og hulduorka? Heldur al- heimurinn áfram að þenjast út um alla eilífð eða tekur hann að dragast saman í einn punkt í samræmi við tilgátuna um „heljarhrun“? Sér ókönnuð svæði Gangi allt að óskum verður Herschel stærsti spegilsjónaukinn í geimnum. Hann á að rannsaka öldu- lengdir innrauðrar geislunar, sem hafa aldrei áður greinst, og leita vís- bendinga um það hvernig stjörnur og vetrarbrautir mynduðust og hvort þær séu enn að myndast. Jafnvel köldustu hnettir í geimn- um gefa frá sér hitageislun, þannig að sjónaukar, sem nema innrauða geisla, geta greint þá, þótt þeir séu ósýnilegir fyrir mannsaugað. Herschel verður eini geimsjónauk- inn sem getur náð til fjarlægustu svæðanna í innrauða hluta orkurófs- ins. Hann getur einnig komist í gegnum gríðarstór rykský og rann- sakað svæði sem hafa aldrei áður verið könnuð. Herschel getur m.a. veitt upplýs- ingar um hvort allar vetrarbraut- irnar mynduðust í einu, eins og sum- ir stjarnfræðingar telja, eða hvort þær séu enn að myndast. Planck-sjónaukinn er með tæki til að rannsaka örbylgjukliðinn, geislun sem fyllir allan geiminn. Hún er tal- in vera eftirgeislun Miklahvells og komin frá sjálfu upphafi alheimsins. Heimild: Evrópska geimstofnunin, ESA Evrópska geimrannsóknastofnunin ESA hyggst í dag skjóta á loft tveimur stjörnuathugunarstöðvum, sem eiga að veita vísindamönnum nýja sýn á alheiminn og rannsaka upphaf og myndun stjarna og vetrarbrauta NÝ AUGU ESA Í GEIMNUM Rannsaka myndun og þróun sporöskjulaga vetrarbrauta og miðbungur annarra vetrarbrauta snemma í sögu alheimsins Skilja eðlisfræðilega ferla og gangvirki, sem framleiða orku, í vetrarbrautunum Rannsaka eðlis- og efnafræðilega ferla í gasinu og rykinu sem hefur ekki enn myndað stjörnur PACS Ljósnemi , myndavél og rófgreinir SPIRE Litrófs- og ljósmælinga- myndnemi HIFI Tæki til að rannsaka innrauða geisla Tæki Nefndur eftir þýsk-breska stjörnu- fræðingnum William Herschel sem uppgötvaði innrauða geislun og fann Úranus árið 1781 Skotið á loft: 14. maí 2009 frá Kouou í Frönsku Gvæjana Þjónustu- eining Sólar- panel Þjónustu- eining Hitahlífar Planck–sjónauki Brennisléttu- tæki Aðal- spegill Hlíf Sólhlíf Sjónauki Kuldastillir Innroðaneminn er kældur niður í –273,15 C til að halda honum virkum Kuldastillir kælir sjónaukann og rannsóknartækin niður í -273,15 C Hitamunurinn milli kaldasta og heitasta hluta gervihnattarins er 300 gráður Gervihnettirnir fara um 1,5 milljónir km á 60 dögum áður en þeir komast á rétta braut Þyngd við geimskot 3,4 tonn Stærð Lengd: 7,5 m, þvermál: 4,5 m Kostnaður: milljarður evra Tímalengd rannsóknar: 3 ár HERSCHEL Þyngd við geimskot: 1,9 tonn Stærð 4,2 m x 4,2 m Kostnaður: 700 milljónir evra Tímalengd rannsóknar: 15 mánaða vísindastarfsemi, hægt að framlengja um ár PLANCK Burðarflaug: Ariane 5 Markmið Rannsaka fyrsta ljós al- heimsins, örbylgjukliðinn (CMB), með meiri nákvæmni en áður var möguleg Markmið Áætla magn hulduefnis og annars efnis, auk þess sem rannsaka á eðli hulduefnis Rannsaka þróun alheimsins Bylgjulengdin sem sjónaukinn nemur gerir honum kleift að sjá rykmettuð og köld svæði í geimnum, svæði sem aðrir sjónaukar hafa ekki séð Safnar innrauðu ljósi með stórum aðalspegli og beinir því í innroðanema og rannsóknartæki Kanna upphaf alheims Eftir Kristján Jónsson kjon@mbl.is EKKERT lát er á bardögunum á Srí Lanka, a.m.k. fimmtíu féllu og fjöru- tíu særðust er sprengjur höfnuðu á eina sjúkrahúsinu á átakasvæðinu á norðurhluta landsins í gær. Fyrr í vikunni féllu 49 sjúklingar og einn starfsmaður í sprengjuvörpuárás á sjúkrahúsið. Talið er að um 50.000 óbreyttir borgarar séu nú innikróaðir á um þriggja ferkílómetra svæði vegna átakanna. Gervihnattamyndir virð- ast sýna að nýlega hafi verið beitt sprengjuvörpum og öðrum þunga- vopnum á svæðinu sem stjórn lands- ins hefur lýst öruggt fyrir flótta- menn. Hundruð óbreyttra borgara eru sögð hafa látið lífið í átökum á svæð- inu undanfarna daga en alls er talið að um 1.000 manns hafi fallið í átök- um stjórnarhers og uppreisnar- manna Tamíla-Tígranna. Báðir aðil- ar saka hvorir aðra um sprengju- árásir á óbreytta borgara. Reuters Í felum Vellupillai Prabhakaran, leiðtogi Tígranna, og eiginkona hans, Mathivathani. Herinn fann að sögn myndina er hann tók fylgsni leiðtogans. Árás á sjúkrahús TILKYNNINGAR um yfirvofandi gjaldþrot húseigenda í Bandaríkj- unum voru 32% fleiri í apríl sl. en á sama tíma fyrir ári. Búist er við að þeim eigi enn eftir að fjölga þar sem tímabundin frysting þeirra rann út í mars. Á apríl fékk einn af hverjum 374 bandarískum húseigendum með veð- lán tilkynningu um yfirvofandi gjaldþrot og húsnæðismissi eða alls 342.038. Það hillir því ekki undir bata á fasteignamarkaði og það stendur svo aftur í vegi fyrir bata í efnahagslífinu. Verst er staðan þar sem uppgangurinn var mestur, t.d. í Nevada. Þar á einn af hverjum 68 húseigendum með veðlán gjaldþrot yfir höfði sér. svs@mbl.is AP Draumurinn úti Hvarvetna má sjá auglýsingar um uppboð á húsum. Erfitt hjá húseigend- um vestra DANIR munu ganga að kjörborðinu og kjósa um upptöku evrunnar á þessu kjörtímabili. Kom það fram hjá Lars Løkke Rasmussen, for- sætisráðherra Danmerkur, en kjör- dagur hefur ekki verið ákveðinn. Rasmussen sagði að því stefnt að Danir tækju fullan þátt í samstarf- inu innan Evrópusambandsins og þar á meðal í myntsamstarfinu. Upptaka evrunnar var felld í þjóð- aratkvæðagreiðslu árið 2000 en kreppan virðist hafa breytt skoð- unum danskra kjósenda, ekki síst tiltölulega háir vextir, sem eru fylgi- fiskur lítillar, sjálfstæðrar myntar. Meirihluti hefur verið fyrir evrunni í öllum könnunum frá miðju síðasta ári. svs@mbl.is Evrukjör

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.