Morgunblaðið - 17.10.2009, Blaðsíða 29

Umræðan 29
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 17. OKTÓBER 2009
TVEIR trygg-
ingastærðfræðingar,
Benedikt Jóhannesson
og Bjarni Guðmunds-
son, rita í Morgunblaðið
þann 30. september sl.
um þá tillögu sjálfstæð-
ismanna að skattleggja
iðgjöld til lífeyrissjóða í
stað þess að skattleggja
útgreiðslur. Því er hald-
ið fram að þessi skatt-
lagning bæti hag rík-
issjóðs og sé jafnframt
„sársaukalaus“ fyrir almenning.
Hver getur verið andvígur svo
snjallri tillögu? Þeir félagar kvarta
yfir því að umræðan um tillöguna
hafi lent á villigötum sem þeir
hyggjast bæta úr. Þeir kjósa þó að
horfa algerlega fram hjá þeirri
gagnrýni sem komið hefur fram á
tillöguna.
Hin einfalda formúla
Hugmyndin byggist á því að
skattlagning á iðgjöld og skattlagn-
ing útgreiðslna breyti engu fyrir
ráðstöfunartekjur launamannsins,
hvort heldur nú eða þegar hann
kemst á lífeyri. Þetta er rétt haldist
skatthlutföll og greiðslur óbreyttar.
Eins og þeir félagar segja þá gildir
víxlreglan í stærðfræðinni að skatt-
hlutfall x heild = heild x skatthlut-
fall. „Snilld“ tillögunnar byggist á
þessari einföldu forsendu. Vandinn
er bara sá að hún gildir í báðar áttir!
Í stað núverandi fyrirkomulags þar
sem iðgjöld og vaxtatekjur eru
skattfrjáls, en lífeyrir skattlagður er
lagt til að iðgjöld verði skattlögð en
vextir og lífeyrir undanþegnir. Not-
um einfalt dæmi. Segjum að greidd-
ar séu 100 kr. í iðgjald, vextir séu
10% og skatthlutfallið 40% og eitt ár
líði þar til iðgjaldið kemur til út-
greiðslu. Sé iðgjaldið skattfrjálst
safnar það á sig 10% vöxtum og
verður 110 kr. Með 40% skatti verða
tekjur ríkissjóðs 44 kr. Sé iðgjaldið
skattað þá fær ríkið strax 40 krónur
í skatt og sparar sér 4 kr. í vaxta-
kostnað vegna minni lántöku, þ.e.
hagur upp á 44 kr. Nákvæmlega sá
sami og í fyrra dæminu. Víxlreglan
gildir og ríkið er jafnsett. Dæmið
breytist ekki þótt
vextir breytist eða
skoðuð séu lengri
tímabil. Bæði dæmin
eru jafn „sárs-
aukalaus“ fyrir al-
menning og hafa
hvorki áhrif á hag né
neyslu. Að þetta bæti
hag ríkisins án þess að
valda almenningi
„sársauka“ er því í
besta falli meinloka.
Dæmið er ekki
svona einfalt
Hugmyndin er einföld en veru-
leikinn flóknari. Eigi tillagan ekki að
skerða útgreidd laun þarf iðgjaldið
áfram að vera skattfrjálst hjá launa-
manni, en fullur skattur er síðan tek-
inn hjá lífeyrissjóðunum. Þetta þýðir
að virkt skatthlutfall á iðgjaldið
verður 24,8% m.v. núverandi skatt-
kerfi, sem aftur þýðir að skattar
hækka á þeim sem hafa lægri tekjur
en 387.000 kr. á mánuði, en lækka á
þá sem hafa hærri tekjur. Tillagan
hækkar því skatta á tekjulága en
lækkar þá á tekjuháa!
Hagkvæmni skattfrestunar felst
ekki í ávöxtun skattahluta iðgjalds-
ins, heldur í jöfnunaráhrifum skatt-
kerfisins. Lífeyristekjur eru yfirleitt
lægri en launatekjur og skatthlut-
fallið því lægra. Meðallaunamaður á
Íslandi í dag hefur um 350.000 á
mánuði. Ef við gefum okkar að líf-
eyristekjur hans verði 2/3 af launum
verður skatthlutfallið á lífeyrinn
17,7% í stað 24,8% m.v. tillöguna.
Þetta er umtalsverð skattahækkun!
Lífeyrissjóðakerfið
er tryggingakerfi
Íslenska lífeyrissjóðakerfið er að
mestu tryggingakerfi, sem þýðir að
nokkur munur getur verið á því sem
menn greiða inn til kerfisins og því
sem þeir fá út, m.a. vegna þess að
sumir verða öryrkjar og ævilengd
manna er misjöfn. Tekjur úr kerfinu
eru því misjafnar og skatthlutföll
einnig. Því er ósanngjarnt að skatt-
leggja þann sem greiðir iðgjaldið
fremur en þann sem fær tekjurnar.
Samskiptin við
almannatryggingakerfið
Flókið samspil er á milli tekna frá
lífeyrissjóðum og almannatrygg-
ingakerfi. Nái þessi tillaga fram að
ganga munu lífeyrisþegar framtíð-
arinnar fá bæði óskattlagðan og
skattlagðan lífeyri. Hlutfallið mun
verða einstaklingsbundið. Til að
gæta jafnræðis þarf að hafa sér-
reglur gagnvart skattlögðum og
óskattlögðum lífeyri. Flækjustigið
mun stóraukast bæði hjá almanna-
tryggingum og lífeyrissjóðum.
Pólitíska áhættan
Pólitísk áhætta er fólgin í því að
stjórnvöld breyti leikreglum eftir á.
Tillagan er til vitnis um að þessi
áhætta er raunveruleg. Íslenska
þjóðin er að eldast og aukinn kostn-
aður vegna þessa mun leggjast á hið
opinbera á komandi árum þannig að
næg tilefni eru til skattlagningar.
Hvernig eiga iðgjaldagreiðendur nú
að geta treyst því að þegar taka hins
óskattlagða lífeyris hefst, þá verði
reglum ekki breytt á nýjan leik?
Meinloka eða lýðskrum?
Undanfarin ár hefur íslenska hag-
kerfið þjáðst af skuldafjármagnaðri
ofneyslu. Við höfum lifað á sparnaði
útlendinga. Það stendur ekki lengur
til boða. Nú verðum við sjálf að
spara og sparnaðinum þarf að verja í
fjárfestingar og hagvaxtarhvetjandi
verkefni. Aðeins með auknum hag-
vexti verður skuldabyrði Íslendinga
viðráðanleg. Tillaga sem dregur úr
sparnaði er ekki til bóta og er alls
ekki „einföld lausn á erfiðum
vanda“. Hún hefur margháttuð
vandamál í för með sér sem ekki eru
„auðleyst með nútíma upplýs-
ingatækni“. Í ljósi þessa veit ég ekki
hvort tillagan er meinloka eða áróð-
ursbragð á tímum þar sem mikil eft-
irspurn er eftir töfralausnum. Eins
og flestar töfralausnir er hún aðeins
sjónhverfing, sem hefur fáa kosti en
marga galla.
Meinloka eða lýðskrum?
Eftir Kára Arnór
Kárason » Að þetta bæti hag
ríkisins án þess að
valda almenningi „sárs-
auka“ er því í besta falli
meinloka.
Kári Arnór
Kárason
Höfundur er hagfræðingur.
www.gisting.dk/gisting.html
sími: 499 20 40 (Íslenskt símanúmer)
Ódýr gisting í Kaupmannahöfn
Herbergi frá Dkk 300 Íbúðir frá Dkk 1200
RÉTT eins og rón-
arnir koma óorði á
brennivínið er það
græðgin sem kemur
óorði á einstaklings-
frelsið og grimmdin
sem kemur óorði á
sósíalismann. En svo
lengi sem maðurinn
hefur samkennd og
skynjar fegurð verður
sósíalisminn til og hið
sama á við um einstaklingsfrelsið,
svo lengi sem maðurinn skynjar
kraft og áræði mun einstaklings-
frelsið lifa.
Við spyrjum okkur þeirrar
áleitnu spurningar nú hvort við
munum draga einhvern lærdóm af
hruninu? Sjálfur efast ég að svo
verði, þarf ekki annað en að glugga í
Sölku Völku til þess að sjá að allt
virðist fara í hringi, sagan endurtaki
sig því þeir virðast ganga aftur
Bogesen og félagar, sama hvert litið
er.
Sem ungur maður átti ég mér þá
hugsjón að koma á atvinnulýðræði,
að launþegar þessa lands yrðu virk-
ir við stefnumótun fyrirtækja, bæru
ábyrgð og uppskæru jafnt, allir sem
einn. Síðan eru rúm 30 ár og ekkert
hefur breyst nema hvað mörg stór-
fyrirtæki eru nú orðin eign þjóð-
arinnar.
Í blaðinu mínu, Morgunblaðinu,
gat að lesa á bls. 16 fimmtudaginn 8.
október hve illa mörg helstu fyr-
irtæki landsins höfðu verið leikin af
græðgisvæðingunni. Í nafni skuld-
settrar yfirtöku hafði nær allur
kraftur verið mergsoginn úr þeim,
þau eru í gjörgæslu bankanna, eftir
standi þó mannauðurinn sem muni
nú sem hingað til bjarga þeim.
Trú mín á atvinnulýðræði hefur í
engu veikst, miklu fremur styrkst
eftir því sem ég læri meira og reyni.
Ég er ekki að boða alræði öreig-
anna. Ég vil hins vegar láta á það
reyna hvort við getum ekki lært
eitthvað af reynslunni og verið svo
djörf að reyna nýjar leiðir í rekstri
fyrirtækja.
Hugmynd mín byggist á því að
Alþingi setji lög sem heimili starfs-
mönnum fyrirtækis að eiga það allir
sem einn en með
ákveðnum nýjum hætti.
Rétt eins og til eru lög
um hlutafélög, einka-
hlutafélög, sjálfseign-
arfélög og samvinnu-
félög legg ég til að sett
verði lög um starfs-
félög. Þau lög kveði á
um að starfsmenn eigi
og reki fyrirtækið. Þar
verði einnig kveðið á
um margskonar rétt
starfsmanna og skyld-
ur umfram það sem gildir um önnur
félög. Í starfsfélagi verði starfs-
öryggi manna tryggara en er í dag.
Hlutur hvers og eins verði ætíð einn
og jafn fyrir alla, starfsframlag við-
komandi. Starfsmenn kjósi sér
stjórn og stjórnin velji fram-
kvæmdastjóra, launabil innan fyr-
irtækisins verði aldrei meira en 1 á
móti 3, það er að sá sem hæst hefur
launin verði með þreföld laun þess
sem lægst hefur. Hagnaði af rekstr-
inum verði jafnt deilt eftir eignarað-
ild, allir eiga jú jafnt í fyrirtækinu
og fá þess vegna jafnt, útdeilingin
miðist því ekki við laun. Skattafram-
kvæmd þessa forms verði með öðr-
um hætti en annarra lögaðila, á
þann veg að hagnaður verði ekki
skattlagður hjá fyrirtækinu, starfs-
fólkinu verði gert kleift að geyma,
ávaxta sinn hluta hagnaðarins.
Þannig verði starfsmönnum boðið
að hafa hagnaðinn í fyrirtækinu
óskattlagðan og verði hann hluti að
eigin fé þess. Þegar viðkomandi
hættir störfum fær hann hlut sinn
greiddan út og þá verði skattur tek-
inn af honum.
Von mín er sú að Alþingi muni
setja slík lög og að bankarnir sem
nú eru eigendur margra helstu fyr-
irtækja landsins muni kjósa að fara
þessa leið, að afhenda fyrirtækin
starfsmönnunum og það verði háð
lögum um starfsfélög. Undirritaður
er hvenær sem er til þess búinn að
útfæra þess hugmynd nánar.
Starfsfélög
Eftir Bjarna Pétur
Magnússon
Bjarni Pétur Magnússon
» Í starfsfélagi verði
starfsöryggi manna
tryggara en er í dag.
Höfundur er rekstrarhagfræðingur.
EINS og svo margir
landsmenn reyni ég að
fylgjast með Silfri Eg-
ils á sunnudögum. Ég
er svo sem ekki alltaf
sammála þáttastjórn-
andanum en honum
tekst þó oftast að leiða
saman fólk með ólíkar
skoðanir á mönnum og
málefnum og úr verða
ágætis umræður. Þátt-
urinn á laugardag var um margt
merkilegur, ekki síst sá kafli sem
fjallaði um einokunarverslun á Ís-
landi á okkar dögum. Þar kom
margt fram sem fjölmiðlar ættu tví-
mælalaust að fylgja betur eftir. Það
var þó ekki sá kafli þáttarins sem
mig langaði að fjalla um.
Það sem vakti mig til umhugsunar
var innlegg Dofra nokkurs Her-
mannssonar sem hafði ýmislegt til
málanna að leggja þeg-
ar talið barst að at-
vinnuuppbyggingu á
Suðurnesjum, og þá
sérstaklega stóriðju í
Helguvík. Ekki ætla ég
að rekja umræðuna
alla en staldra við þar
sem Dofri var að tjá sig
um hverjir ættu hags-
muna að gæta í Helgu-
víkuruppbyggingunni:
„Stjórnmálamenn hafa
pólitíska hagsmuni af
því að keyra þetta
áfram. Og af hverju hafa menn hags-
muni af þessu? Jú, það eru heima-
menn á hverjum stað sem eru mjög
áfram um verkefnið. Heimamenn
eru ekkert að setja sig nákvæmlega
inn í það hvort það er til næg orka
fyrir þessu öllu saman. Þeir eru bara
hrifnir af því að það sé að koma
verkefni, það skaffar vinnu, skil-
urðu, og á endanum verður allt svo
blómlegt að fasteignir þeirra hækka
í verði og þeir geta flutt í burtu. Það
er svolítið þannig.“ Þessu jánkaði
svo þáttastjórnandinn.
Hver er tilgangurinn með svona
málflutningi? Hefur Dofri Her-
mannsson eitthvað fyrir sér í því
þegar hann fullyrðir að heimamenn í
Reykjanesbæ setji sig lítið inn í mál
og eigi sér þann draum heitastan að
selja sitt og flytja burtu? Eða op-
inberar hann bara með þessu gagn-
gera fyrirlitningu sína á öllu því sem
lifir og hrærist utan höfuðborg-
arinnar? Ég hallast að því síð-
arnefnda. Sjálf hef ég til þessa ekki
endilega talið að Suðurnesin til-
heyrðu landsbyggðinni – til þess er
nálægðin við höfuðborgarsvæðið
fullmikil. En af þessu tilefni og í
tengslum við atvinnuuppbyggingu á
Suðurnesjum skipa ég mér taf-
arlaust í lið með Suðurnesjamönn-
um, sem þurfa að glíma við jafn
hrokafull viðhorf og einkenna mál-
flutning Dofra. Viðhorf sem við, sem
búum í dreifðari byggðum Íslands,
mætum alltof oft. Sem stjórn-
málamaður utan af landi krefst ég
þess að menn færi málefnaleg rök
fyrir afstöðu sinni til einstakra mála
en láti vera, líkt og Dofri gerir, að
gera lítið úr þeim sem berjast fyrir
hagsmunum sveitarfélaga sinna í
þeim tilgangi að efla atvinnu og
styrkja byggðir landsins.
Af hvaða hvötum tala menn svona?
Eftir Birnu
Lárusdóttur »…skipa ég mér taf-
arlaust í lið með
Suðurnesjamönnum,
sem þurfa að glíma við
jafn hrokafull viðhorf og
einkenna málflutning
Dofra.
Birna Lárusdóttir
Höfundur er heimamaður og bæj-
arfulltrúi í Ísafjarðarbæ.