Morgunblaðið - 17.10.2009, Blaðsíða 33

Minningar 33
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 17. OKTÓBER 2009
ánægju af þessu. Í þessum heim-
sóknum afa Hjalta spurði ég hann
líka alltaf hvort ég mætti fá sykur-
mola og hann leyfði mér það alltaf ef
að enginn sá til. Mér þótti líka mjög
gaman að vera með honum í fjárhús-
inu og stússa í kringum kindurnar.
Ég sjálf heiti Karen María og þeg-
ar ég var lítil þá kallaði ég afa „afi
María“. Einu sinni ákvað ég að drífa
mig til hans og fara að læra hjá hon-
um. Ég las bók. Síðan spjölluðum við
saman um allt mögulegt. Svo einu
sinni kom ég með vínarbrauð til hans
og honum þótti það mjög gott. Þegar
afi var kominn inn á Ljósheima þá
fór ég oft til hans. Við áttum mjög
góðar stundir. Við spiluðum ólsen,
ólsen að okkar hætti, við lásum ljóð
saman og spjölluðum.
Mér finnst ég vera búin að eiga
mjög góða tíma með afa mínum. Við
erum búin að bralla margt skemmti-
legt saman bæði á Selfossi og í Mið-
nesi. Þessum minningum á ég ekki
eftir að gleyma og ég á fleiri til um
afa minn, hann Hjalta Gestsson.
Karen María Gestsdóttir.
Afi minn Hjalti Gestsson er dáinn
93 ára gamall. Afi hefur verið þeirra
gæfu njótandi að vera heilsuhraust-
ur allt sitt líf. Það er í raun bara síð-
asta árið sem halla tók undan fæti.
Ég var svo heppin að umgangast afa
mikið frá fæðingu og fram til síðasta
dags. Fyrstu árin í fanginu á honum
að láta hann lesa fyrir mig eða að
kúra hjá honum, þegar við lágum
upp í rúmi og amma var að lesa
Hjemmet. Þetta voru mjög notaleg-
ar stundir.
Við systkinin dvöldum oft hjá
ömmu og afa hvort sem það var með
foreldrum okkar eða án þeirra. Ég
minnist þess þegar við eldri frænd-
systkinin fengum að koma í nokkra
daga fyrir jól til afa og ömmu. Þar
var föndrað með ömmu og farið í
skrifstofuleik hjá afa. Þá fengum
alltaf kókópuffs og svo kvöldkaffi
með Edits og nýbökuðum bollum.
Hjá þeim var alltaf borðað í borð-
stofunni og engin mátti vera druslu-
legur til fara enda man ég varla eftir
að hafa séð afa minn án bindis. Afi
var oft með fullan bíl af krökkum.
Við fórum með honum til kinda bæði
á Selfossi og upp að Hæli. Í bílnum
var oft þröng á þingi og hafði afi yf-
irleitt brjóstsykur í hanskahólfinu
sem hann dró upp þegar slagsmál
eða aðrar erjur voru í aðsigi. Þá var
farið í leik sem fólst í því að sá vann
sem gat látið molann endast lengst í
munninum. Við frændsystkinin
höfðum mikið keppnisskap og stein-
þögðum þá langleiðina, einbeitt við
að láta molann endast.
Ég man eftir ferð á gamlársdag
yfir heiðina með afa en þá var ég
unglingur. Stórfjölskyldan ætlaði að
vera saman á gamlárskvöld á hjá afa
eins og venjan var. Hellisheiðin var
ófær en afi lét það nú ekki stoppa sig
frekar en annað. Við vorum nokkur
frændsystkinin í bílnum með afa og
ég sat fram í með hausinn út um
gluggann því skyggnið var svo
slæmt að vegurinn sást ekki. Ég
sagði afa til og hann ók á minnsta
kosti áttatíu til að festast ekki í drög-
unum. Auðvitað komumst við á leið-
arenda enda efaðist enginn af far-
þegunum um annað en að afi kæmi
okkur á Selfoss.
Á fullorðinsárum hef ég kynnst
því hversu merkilegur maður hann
var að öðru leyti en að vera afi
Hjalti. Með því að vinna á sama
vinnustað og var hans ævistarf hef
ég kynnst því hvað hann gerði mikið
fyrir íslenskan landbúnað og þar
með Ísland. Hann fór til Danmerkur
og menntaði sig í búfræðum og kom
með þá menntun heim. Þessari
kunnáttu miðlaði hann og er hann
mikils virtur fyrir störf sín í þágu
landbúnaðar. „Maður á að láta muna
um sig,“ sagði hann við okkur en það
var sagt við hann þegar hann var
ungur og það gerði hann svo sann-
arlega.
Við afi urðum meiri félagar eftir
að ég varð fullorðin og þó við værum
ekki alltaf sammála þá áttum við vel
skap saman. Fyrir nokkrum árum
vorum við stödd upp á afrétti í heið-
skíru veðri og urðum mjög ósam-
mála um það hvort við sæjum Esj-
una eða Ingólfsfjall þaðan. Við
þrösuðum um þetta en svo hættum
við og bárum þá virðingu fyrir hvort
öðru að sannreyna ekki hvort hefði
haft rétt fyrir sér. Efst í huga mér í
dag er hvað ég hef alltaf verið stolt
af afa mínum en fyrst og síðast þakk-
læti fyrir að hafa átt svona góðan
afa.
María Karen Ólafsdóttir.
Það var erfitt að vera í vinnunni
þriðjudaginn þann 6. október. Ég
vissi að afi átti stutt eftir og skömmu
síðar kom símtalið. Hjalti bróðir
minn sagði mér að elsku afi Hjalti
væri dáinn; afi sem er búinn að vera
með okkur í öll þessi ár. Þó svo að afi
hafi verið orðinn fjörgamall, þá hálf-
gleymdi maður því að hann væri orð-
inn 93 ára. Hann var svo ótrúlega
heilsuhraustur alla sína ævi, nema
rétt í lokin. Ég man aldrei eftir því
að hann hafi verið veikur eða slapp-
ur. Þegar ég hitti afa síðastliðið sum-
ar, þegar við komum frá Lundúnum
í sumarfrí heim til Íslands, þá leit
hann svo frísklega út og bar sig vel
og virðulega, eins og alltaf – beinn í
baki, útitekinn, andlitið unglegt og
varla hrukku að finna. Mig grunar
að hann hafi lumað á einhverri töfra-
formúlu, sem ég gleymdi því miður
að spyrja hann um. Hugurinn var
heima á Íslandi síðustu dagana fyrir
andlát afa. Þá rifjuðust upp margar
og góðar minningar, eins og þegar
lítil stelpa full tilhlökkunar fór í
pössun hjá afa og ömmu á Selfossi.
Það var ævintýri líkast að dvelja
hjá þeim á fallega heimilinu þeirra á
Reynivöllum. Afi var mjög góður við
okkur frændsystkinin, hann las fyrir
okkur sögur á svo skemmtilegan
hátt og lék og söng með. Stundum
var það eins og að vera í leikhúsi.
Ekki má heldur gleyma öllum ferð-
unum í fjárhúsin til að líta efir kind-
unum hans. Mest hlakkaði ég til að
sjá Mjallhvíti, en það hét kindin mín
sem afi gaf mér í skírnargjöf. Ég var
alltaf gífurlega spennt á vorin þegar
sauðburðurinn stóð yfir, og velti því
fyrir mér hvort Mjallhvít myndi
eignast gimbur eða hrút.
Stundum fannst mér afi full-
strangur við mig. Honum fannst ég
vera sérstaklega matvönd, sem ég
var, og sagði aftur og aftur við mig
að ef borðaði ekki meira þá myndi ég
ávallt verða lítil og ekki stækka jafn
mikið og frændsystkini mín. Ég
reyndi því að borða aðeins meira til
að forðast að María Karen frænka
mín yrði stærri en ég. Það mistókst
um nokkra millimetra.
Afi var mjög sterkur og litríkur
persónuleiki. Hann hafði sterkar
skoðanir á mönnum og málefnum og
það þýddi lítið að reyna breyta skoð-
unum hans eða rökræða við hann.
Hann hafði gaman af skriftum og
nóteraði mikið hjá sér, eitthvað sem
við fáum vonandi að lesa á prenti síð-
ar. Þangað til verðum við að láta
Wikipedia-færslurnar um hann
duga, en ég vildi að ég hefði vitað um
þær fyrr og getað sýnt honum hvað
var skrifað um hann þar.
Það voru mikil forréttindi að fá að
kynnast afa og geta leitað til hans í
öll þessi ár. En nú er kominn tími til
þess að kveðja og ég veit að amma
Karen verður glöð að sjá þig.
Svava Kristjánsdóttir.
Ég fékk það snemma á tilfinn-
inguna að afi minn, Hjalti Gestsson,
væri merkilegur maður. Með árun-
um skildist mér að hann væri ekki
aðeins merkilegur heldur skemmti-
legur og alveg stórmerkilegur karl.
Afi var ákveðinn og með bein í nef-
inu; hann vissi upp á hár hvað hann
vildi og hvenær hann vildi það gert.
Hann var þrælduglegur og eftir að
hann hætti að vinna vildi hann alltaf
hafa eitthvað við að vera, hvort sem
það var að sinna kindunum sínum,
kíkja í heimsóknir á bæina í sveit-
inni, lesa, skrifa eða segja sögur.
Ein eftirminnilegasta afmælisgjöf
sem mér hefur verið gefin var ein-
mitt saga sem afi færði mér á fimm
ára afmælisdaginn minn. Í henni
sagði afi frá ævi og afdrifum Draum-
álfs, lambhrúts sem hann hafði gefið
mér þá um vorið. Sagan er skemmti-
leg og fallega skrifuð og dregur upp
margar minningar um afa í fjárhús-
inu og hversu laginn hann var við
skepnur. Ég sá þegar ég las söguna
yfir seinna meir að afi hafði fegrað
töluvert fyrir mér ævilok hrútsins,
en greyið endaði ævi sína í slátur-
húsinu eftir sína fyrstu fjallferð.
Eftir að við fjölskyldan fluttum á
Selfoss var afi tíður gestur hjá okkur
og var hann jafnan duglegur að
bjóða mér með, bæði í fjárhúsið á
Selfossi og í bíltúra út um allar sveit-
ir. Í bílnum hlýddi afi mér yfir bæja-
og örnefni í Árnessýslu allri og verð-
launaði mig með mola, stæði ég mig
vel. Í bílnum sungum við líka mikið
og er mér sérstaklega minnisstæð
bílferð ein frá Hæli og heim á Selfoss
þegar afi kenndi mér vísuna um
Friðrik sjöunda. Þótti mér hún svo
skemmtileg að ég heimtaði að hún
yrði sungin alla leiðina heim. Afi ent-
ist eitthvað niður á Skeið en stakk
svo upp á að við færum í kapp um
hvort okkar gæti sogið brjóstsykur í
lengri tíma, leik sem krafðist gríð-
arlegrar einbeitingar og jafnframt
þagnar.
Ég veit að afi setti svip sinn á líf
margra og skilur hann eftir sig stórt
skarð í hjörtum þeirra sem voru svo
heppin að fá að kynnast honum. Eft-
ir stendur ljúf minning um frábæran
mann.
Elsku afi, takk fyrir allar góðu
stundirnar sem við áttum saman.
Hvíldu í friði.
Kristín Gestsdóttir.
Það er með sorg í hjarta að ég sest
niður og skrifa þessar línur. Minn-
ingarorð um hann föðurafa minn,
Hjalta Gestsson.
Við afi höfum átt margar góðar
stundir á minni 28 ára ævi. Glaðar
stundir í stórum hópi frændsystkina
á Reynivöllum 10 hjá afa og ömmu,
óteljandi fjárhúsferðir með afa,
bæði í fjárhúsið á Selfossi og upp í
Miðnes, heyskapur, margar sögu-
og fróðleiksstundir og svo mætti
lengi telja.
Þetta síðasta ár höfum við átt sér-
lega margar góðar stundir þar sem
ég var í fæðingarorlofi með frum-
burð minn, Ísak, þá yngsta afkom-
anda afa. Við Ísak komum reglulega
í heimsókn til afa á Ljósheima, en
þar dvaldi hann í tæpt ár. Afi hafði
gaman af litla snúð og var það gagn-
kvæmt. Afi fylgdist náið með hvern-
ig Ísak litli dafnaði og spurði iðulega
um hæð og þyngd piltsins.Við Ísak
buðum afa stundum í bíltúr og ókum
þá um nágrenni Selfoss eða upp að
Hæli. Í einni af bílferðum okkar afa í
vetur, spurði ég hann hvaða staður á
Íslandi honum þætti fallegastur og
sagði honum að gefa sér góðan tíma.
Afi svaraði um hæl að það væri Suð-
urland. Hann var í engum vafa um
það. Þegar ég bað hann að vera ná-
kvæmari, svaraði hann Árnessýsla
og þegar ég innti hann eftir en nán-
ari útlistun, svaraði hann án hiks að
það væri Gnúpverjahreppurinn.
Ég fékk þann heiður í vetur að fá
texta frá afa til þess að vélrita fyrir
væntanlegt greinasafn sem hann
hugðist gefa út. Afi var óþolinmóður
og lá á, kannski vissi hann að hann
mátti engan tíma missa. Þetta var
skemmtilegt verk, þó að vinnuveit-
andinn, afi, væri kröfuharður. Ég
fékk smám saman skýra mynd af
ungum og dugmiklum Gnúpverja,
Hjalta Gestssyni. Ég kynntist hin-
um hugdjarfa smaladreng og snún-
ingastrák, áhugasama námsmannin-
um, uppátektasömum bræðrum á
Hæli, skólagöngu í Ásaskóla, síðar í
menntaskóla og loks háskólanámi í
Kóngsins Kaupmannahöfn, þar sem
hann kynntist ömmu Karen. Já, hún
var löng lífsleiðin hans afa og hann
var lánsamur maður. Eignaðist fjög-
ur heilbrigð börn, barnabörnin urðu
fjöldamörg og barnabarnabörnin
eru orðin þó nokkur talsins. Amma
Karen dó á besta aldri og var það
mikill missir fyrir afa. Hann varð þó
þeirra gæfu aðnjótandi að eiga góð-
ar stundir með henni Ástu sinni síð-
ustu árin.
Afi var mikill ættfaðir og því er
stórt skarð við hans fráfall. Afi var
stoltur af sínum forfeðrum, en ekki
síður stoltur af okkur afkomendun-
um. Þótti mér gaman að því þegar
ég vélritaði fyrir afa, hversu oft
„stórglæsilegur“ og „góðar gáfur“
komu fyrir í lýsingum á forfeðrum
mínum. Afi sagði að maður ætti að
láta muna um sig. Það gerði hann
svo sannarlega á sinni löngu ævi og
mun ég ávallt minnast hans með
hlýju og þakklæti fyrir allt.
Hvíl í friði, elsku afi.
Hildur Gestsdóttir.
Elsku Hjalti langafi okkar, eða
bara afi Hjalti eins og við kölluðum
þig alltaf. Við systurnar eigum góð-
ar minningar með þér í réttunum
eins og allstaðar.
Í réttunum leituðum við og leit-
uðum að kindunum þínum. Mikið
var nú gaman og skemmtilegt að
vera í Skaftholtsréttum með þér.
Ekki skemmdi það nú fyrir að fara
út í Miðnes eftir réttir og fá þar
góða réttarkjötsúpu með þér og öllu
frændfólkinu okkar. Svo sagðir þú
líka alltaf frá svo skemmtilegum
sögum og söngst stundum fyrir
okkur.
Minningin um þig, langafi, þína
hlýju og góðu hönd sem við leiddum
oft, munum við geyma í huga okkar.
Þínar,
Sif og Elva Margrét Elíasdætur.
Með árunum verður manni æ
ljósara hvað góðar bernskuminn-
ingar eru dýrmætar. Margar af
mínum bernskuminningum tengj-
ast Hjalta Gestssyni frænda mínum
og heimili hans og Karenar, enda
nánast daglegur samgangur milli
fjölskyldna okkar. Kvöldlestrar
Hjalta eru minnisstæðir, en stund-
um laumaði ég mér til fóta í hjóna-
rúmið þegar lesið var fyrir elstu
börnin á heimilinu. Sögurnar urðu
alltaf svo skemmtilegar. Hjalti
sýndi leikræna takta og hefur ef-
laust krítað dálítið til að auka á til-
þrif og spennu. Ég man ennþá eftir
röddum sumra persónanna í sögun-
um. Margar myndir frá bernskuár-
unum tengjast Villísjeppa. Fullur
bíll af krökkum á leið í fjöruna á
Stokkseyri, upp í Hreppa eða á ná-
læga sveitabæi, og Hjalti að fræða
okkur um náttúruna og umhverfið,
eða segja okkur sögur. Þegar ferð-
irnar tengdust afmælum barnanna
voru borðuð dönsk vínarbrauð sem
Karen bakaði. Svo var ekki ónýtt að
fá að heilsa upp á heimalninga sem
voru í þvottahúsinu og fengu stund-
um að koma í stofur heimilanna.
Hjalti naut þess að umgangast
börn og unglinga. Hann sagði börn-
um ekki aðeins sögur, fræddi þau
og söng með þeim, hann hlustaði
líka vel á það sem þau höfðu að
segja og ræddi við unglinga eins og
jafningja sína um huglæg efni og
veraldleg; laumaði líka að þeim bók-
um sem hann hélt að myndu víkka
sjóndeildarhringinn. Hamsun var
ekki síst í uppáhaldi. Alls þessa
fengum við systkinin að njóta ásamt
vináttu við börn þeirra Karenar, en
svo vel vildi til að börnin á þessum
tveimur heimilum frændanna og
vinanna á Reynivöllum fæddust
nokkurn veginn í takti og kynin
samfallandi.
Þau Hjalti og Karen voru ein-
stakir gestgjafar og skemmtileg
heim að sækja, og ávallt mikill
gestagangur á heimilinu. Karenu
fylgdu hefðir úr danskri menningu
og líka ferskir straumar nútímans.
Jafnframt var hún opin og fordóma-
laus gagnvart öllum þeim hefðum
og siðum sem einkenndu íslenska
sveitamenningu um miðja síðustu
öld. Hún studdi Hjalta í öllu því sem
hann tók sér fyrir hendur og að-
stoðaði hann í erilsömu starfi, en
var líka óhrædd við að brjóta upp
hefðir og fara eigin leiðir. Það var
ekki fyrr en á fullorðinsárum að ég
áttaði mig á að hlutskipti danska
innflytjandans hefur ekki alltaf ver-
ið auðvelt. Missir Hjalta og fjöl-
skyldu hans var mikill þegar Karen
lést fyrir tveimur áratugum.
Það var alla tíð jafn ánægjulegt
að hitta Hjalta. Ellin náði ekki tök-
um á honum fyrr en undir það síð-
asta. Ég kveð hann með söknuði og
þakklæti fyrir það hversu gjöfull og
örlátur hann var, og fyrir allt það
sem hann var mér og mínu fólki.
Ragnhildur Bjarnadóttir.
 Fleiri minningargreinar
um Hjalta Gestsson bíða birtingar og
munu birtast í blaðinu næstu daga.
Sólveig, dóttir mín, mikil afastelpa, sem nú tekur á
móti honum, átti þessi minningabrot um Hjalta afa:
„Ég held að ég hafi verið um átta ára gömul þegar
ég uppgötvaði að afi Hjalti væri ekkert venjulegur afi
heldur sauðfjárræktarráðunautur og það var ekkert
smávægilegt embætti á þessum blómatíma íslenskr-
ar sauðfjárræktar. Tilefnið var hrútasýning á Skeið-
unum, nánar tiltekið á Hlemmiskeiði og var búist við
töluverðum mannfjölda enda bændur þar áhuga-
samir og kappsfullir ræktunarmenn. Ég hafði þá eins
og oft áður dvalið á Selfossi hjá ömmu Karen og afa
og verið boðið með kvöldið áður. Ég hafði aldrei farið
áður á hrútasýningu þótt ég væri vön að þvælast með
afa í fjárhúsunum. ...
Allnokkur fjöldi bænda var þegar kominn inn í
fjárhús og héldu spenntir í stæðilega hrúta sem gáfu
hver öðrum illileg augnaráð. Ég er ekki frá því að
eigendurnir hafi líka litið hver annan hornauga enda
miklir kappar þarna samankomnir. Afi kynnti mig
fyrir körlunum sem sumir áttu eftir að verða ná-
grannar mínir mörgum árum síðar en ég man mest
eftir stórum glaðlegum karli sem blikkaði mig kank-
víslega, Ingvari í Reykjahlíð, sem örlögin höguðu því
síðar að varð stjúpafi minn. Óvitandi um framtíð
mína sem bóndi á Skeiðunum varð ég ekki lítið upp
með mér þegar afi kynnti mig sem sonardóttur sína
sem hefði gott lag á kindum þótt hún væri nú hrifnari
af hestum og yrði ritarinn hans á sýningunni. Þið haf-
ið kannski aldrei orðið þeirrar ánægju aðnjótandi að
sjá afa Hjalta í hrútasýningarham en þessi stund
varð mér ógleymanleg. Hann byrjaði á því að flytja
stutta tölu yfir körlunum þar sem hann reifaði nið-
urstöður fyrri sýninga og hvaða væntingar hann bæri
til þessarar sýningar. Síðan raðaði hann körlunum
upp með hrútana þannig að karlarnir sneru baki í
garðann en hrútarnir bakhlutum inn í króna. Hann
færði einn hrút til, annan ofar, enn einn neðar í röð-
ina og af svipfari karlanna mátti ýmislegt lesa. Þegar
hann hafði raðað af miklu kappi og litið síðan gaum-
gæfilega yfir röðina dró hann upp málband og önnur
mælitæki og hóf dóma. Nú reyndi mikið á skrifarann
stutta sem sat uppi á garðabandinu með mundaðan
blýant og skrifblokk því afi var mjög fljótur að dæma
og eftir stutta stund var þetta allt farið að renna svo-
lítið saman -„malir 8,5, ekki alveg nógu þéttur bak-
vöðvi, full-gulur“ osfrv. Ég var hins vegar svo roggin
yfir hinu veigamikla hlutverki að ég var ákveðin í að
standa mig og verða ekki mínum glæsilega afa til
skammar og einhvern veginn fór þetta allt vel. Afi
tók síðan skrifblokkina og reiknaði út stigin og hon-
um til hróss þurfti lítið að breyta röðinni á hrútunum
– svo glöggt var augað þegar hann raðaði þeim upp í
fyrstu. Ekki voru allir ánægðir eins og gengur en eft-
ir samræður við afa sem útskýrði galla og kosti held
ég að allir hafi verið orðnir nokkuð sáttir. Að minnsta
kosti voru allir kátir og reifir við kaffiborðið þar sem
afi hélt enn eina ræðuna þar sem hann ræddi nið-
urstöðurnar, benti á það sem betur mætti fara og
hvatti menn til frekari dáða.
Ég man að ég var stolt af honum afa þegar við
héldum heim á leið eftir ánægjulegan dag og skildi nú
betur starf hans og ástríðu.“
Ólafur Hjaltason.
Minningabrot afastelpu