Morgunblaðið - 24.10.2009, Blaðsíða 38

38 Minningar
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. OKTÓBER 2009
Einn af helstu
framfaramönnum ís-
lenskrar búnaðar-
hreyfingar á síðustu
öld, Hjalti Gestsson frá Hæli, hefur
kvatt eftir langt, árangurs- og ham-
ingjuríkt líf. Hann helgaði sunn-
lenskum bændum starfsævi sína, en
markaði spor á flestum sviðum
landbúnaðar, faglegum og fé-
lagslegum, sem við öll njótum góðs
af. Mestu hygg ég varði margháttað
forystuhlutverk á sviði búfjárrækt-
ar, en þar hélst áhugi Hjalta óbil-
aður fram til hinstu stundar.
Þegar Hjalti réðst til starfa hjá
Búnaðarsambandi Suðurlands 1946
voru búfjárkynbætur almennt stutt
á veg komnar hér á landi.
Fram að seinna stríði höfðu að-
eins örfáir einstaklingar unnið að
leiðbeiningum um búfjárrækt.
Hjalti skipaði sér fljótt í framvarða-
sveit ráðunauta og gerðist jafnvígur
á allar höfuðgreinar búfjárræktar-
innar. Hann varð strax náinn sam-
starfsmaður Páls Zóphóníussonar,
Halldórs Pálssonar og Gunnars
Bjarnasonar, sem þá leiddu rækt-
unarstarf Búnaðarfélags Íslands,
hver í sinni grein. Það samstarf
varð bændum og búfjárræktinni
allri til heilla.
Í seinni tíð minnast menn hans
sjaldnast í sambandi við hrossa-
rækt, en þar markaði hann engu að
síður sín spor. Hann átti drjúgan
þátt í stofnun Hrossaræktarsam-
bands Suðurlands, en það varð síð-
an fyrirmynd, sem fylgt var annars
staðar á landinu.
Hjalti var nautgriparæktarráðu-
nautur í 25 ár. Hann smíðaði dóm-
stiga til að dæma eftir byggingarlag
kúa, sem enn er að stofni til við lýði
og lagði grunn að stofnun kynbóta-
stöðvarinnar í Laugardælum, svo
nokkuð sé nefnt.
Lengst sinnti Hjalti sauðfjár-
ræktinni eða alls í 46 ár. Hann var
einn ötulasti talsmaður þess að
bæta byggingarlag og holdafar fjár-
ins, átti drjúgan þátt í að koma á
sauðfjársæðingum og braut blað
með því að koma á kerfisbundnum
lambhrútadómum, sem nú mynda
einn af hornsteinum ræktunar-
starfsins.Margt mætti fleira tíunda,
en hér er ekki rúm til þess. Eftir
stendur að Hjalti Gestsson náði
hvarvetna miklum árangri þar sem
hann kom við sögu. Það sem e.t.v.
einkenndi störf hans öðru fremur,
✝ Hjalti Gestssonfæddist á Hæli í
Gnúpverjahreppi í
Árnessýslu 10. júní
1916. Hann andaðist á
hjúkrunarheimilinu
Ljósheimum á Sel-
fossi 6. október sl. og
var útför hans gerð
frá Selfosskirkju 17.
október.
var brennandi áhugi,
ósérhlífni og hæfileiki
til að hrífa aðra með
sér og virkja til
starfa.
Ég ferðaðist tvisvar
með Hjalta um Suður-
land við hrútasýning-
ar og tók strax eftir
því, hvað hann var
virtur af bændum.
Alls staðar var okkur
vel tekið. Áætlunin
var stíf en þaulskipu-
lögð, og Hjalti hélt vel
á spöðunum. Hann
var glöggur og hiklaus í dómum og
lærdómsríkt að vera með honum.
Þessi haust naut ég oft einstakrar
gestrisni og höfðingsskapar þeirra
hjóna, Karenar og hans. Á heimili
þeirra var gaman að koma; mat-
argerðarlist Karenar var einstök og
átti hún örugglega þátt í því, hvað
Hjalti lagði ríka áherslu á að fram-
leiða gæðavöru og hlusta eftir ósk-
um neytendanna. Listataugin var
líka sterk í Hjalta eins og fleiri
Hælsmönnum. Hann var afburða
sögumaður, söngmaður og mús-
íkant. Þessa taug áttu þau sameig-
inlega Hjalti og vinkona hans, Ást-
ríður Andersen, og það var líka
ánægjulegt að hitta þau og sækja
heim á seinni árum.
Blessuð sé minning Hjalta Gests-
sonar, og við Málfríður sendum ást-
vinum hans öllum samúðarkveðjur.
Sigurgeir Þorgeirsson.
Með Hjalta Gestssyni er fallinn
frá mikill öðlingsmaður.
Föður sinn missti hann ungur úr
spænsku veikinni en þrátt fyrir fá-
tækt og erfiðleika fjölskyldunnar
komust Hælssystkinin öll til
mennta og metorða í samfélaginu.
Hjalti varð stúdent árið 1938 og
sigldi þá til Kaupmannahafnar til
náms við landbúnaðarháskólann
þar. Að stríði loknu sneri hann heim
ásamt eiginkonu sinni, Karen, og
settust þau að á Selfossi. Faðir
minn og Hjalti voru mjög nánir vin-
ir alla tíð og örlögin höguðu því svo
til að fjölskyldur þeirra bjuggu í ná-
býli um hálfrar aldar skeið við
Reynivelli á Selfossi. Samskiptin
voru vitaskuld afar náin við Hjalta
og fjölskyldu hans alla tíð. Í minn-
ingum mínum frá þeim tíma var
Hjalti barngóður, glettinn og glað-
vær, örlaði stundum á stríðni í fari
hans eins og raunar hjá Hæls-
bræðrum öllum. Hann söng oft fyrir
okkur krakkana enda hafði hann
fagra rödd sem gladdi fólk fyrr á
árum. Hann umgekkst alla af sömu
virðingu, háa sem lága, og ávallt gat
hann haldið uppi samræðum við
hvern sem var. Hann var afar góður
tækifærisræðumaður en sterkasta
hlið hans var þó frásagnargáfa hans
í smærri hópum þótt stundum væri
örlítið bætt í eins og góðum frá-
sagnarmönnum er tamt en ekki var
frásögnin verri fyrir það. Hjalti var
hins vegar góður hlustandi og gat
ávallt lagt sitthvað til. Hann var af-
ar vel ritfær og hafði fagra rithönd,
ljóðelskur og las oft ljóð fyrir gesti
sína.
Hjalti var í senn höfðinglegur í
fasi og höfðingi heim að sækja og
mikil gestrisni var ávallt á heimili
hans og Karenar. Þau voru glæsi-
legir gestgjafar fjölda Sunnlendinga
sem leita þurftu til Búnaðarsam-
bandsins. Á þeim starfsvettvangi
sínum vann hann þrekvirki og
munu vafalaust margir minnast
verka hans þar.
Við lát Karenar árið 1991 hafði
Hjalti nýlega látið af störfum hjá
Búnaðarsambandinu. Hann hélt eigi
að síður heimili fyrir sig og starfaði
að málefnum landbúnaðarins áfram
í aukaverkum. Á síðustu árum hélt
Hjalti fullri reisn og var ótrúlega
skemmtilegt að eiga samræður við
hann um málefni líðandi stundar,
ekki síst þau er faðir hans hafði
barist fyrir og nú standa undir vel-
ferð þjóðarinnar. Þar vildi hann
ótrauður sækja fram.
Hjalta auðnaðist að lifa langri,
merkri og gæfuríkri ævi. Það er
okkur systkinum að Reynivöllum 4
mikið lán að hafa fengið að njóta
samvista við hann svo lengi og fyrir
allar þær ógleymanlegu samveru-
stundir þökkum við.
Ég og fjölskylda mín vottum
börnum Hjalta og fjölskyldum
þeirra okkar dýpstu samúð.
Blessuð sé minning Hjalta Gests-
sonar.
Helgi Bjarnason.
Þegar árin færast yfir fækkar
samferðarmönnunum. Það er gang-
ur lífsins. Góður vinur og félagi
Hjalti Gestsson er fallinn frá eftir
langa og farsæla starfsævi.
Fyrstu kynni mín af Hjalta voru í
Framhaldsdeildinni á Hvanneyri.
Hann var einn af stundakennurum
og kenndi nautgriparækt. Þá var
hann orðinn þekktur fyrir störf sín
sem ráðunautur á Suðurlandi. Per-
sóna hans heillaði nemendur og
ekki síður þekking hans og frjóleiki
á þeim málefnum, sem hann fjallaði
um. Hann kom ferskur úr starfinu,
fræðandi og í senn góð fyrirmynd.
Ekki óraði mig fyrir því á þessum
tíma að við ættum eftir að starfa á
sama vettvangi að sömu hugðarefn-
um í áratugi, en svo varð raunin.
Hjalti var mikill félagsmálamað-
ur, átti gott með að tjá mál sitt á
fundum og í samræðum, laginn að
tryggja málum framgang og fá fólk
til að vinna saman. Hann sá það fyr-
ir, að til þess að ná árangri til fram-
fara væri besta leiðin að sameina
kraftana. Þar hafði hann mikil áhrif,
um það vitna verk hans á Suður-
landi og á landsvísu. Fáir bjuggu
yfir meiri þekkingu og kunnugleika
á málefnum landbúnaðarins en
hann. Fjölhæfni hans og persóna
gerðu hann leiðandi foringja hvar-
vetna þar sem hann kom að verki.
Hjalti hafði mikla þekkingu á allri
búfjárrækt, jafnvígur á búgreinar
og glöggur dómari. Á því sviði hafði
hann mikil áhrif til framfara, og þó
árin færðust yfir var áhuginn alltaf
sá sami. Ferðir á sauðfjársýningar
með Hjalta urðu margar, hvort sem
var, er hann kom vestur á Snæfells-
nes eða þegar ég var í sömu erinda-
gjörðum á Suðurlandi. Þetta voru
ánægjulegir dagar og gleymast
ekki. Sjálfur var hann alltaf með lít-
ið fjárbú og átti kindur til æviloka,
það var hans tómstundagaman.
Hjalti var prýðilega ritfær og ég
veit að hann var búinn að skrá mik-
inn fróðleik um menn og málefni,
það væri ávinningur ef hann kæmi
fyrir almenningssjónir.
Jólakort hans, sem okkur hjónum
bárust um hver jól, höfðu alltaf að
geyma eitthvað skemmtilegt.
Í marsmánuði í vetur brá ég mér
í heimsókn til Hjalta á hjúkrunar-
heimilið, sem hann dvaldi á síðustu
mánuðina, bauð honum með í ferð
upp í Hreppa. Veðrið var með því
fegursta, sem gerist, sólskin og
logn, fjallasýnin einstök. Við fórum
heim á bæi, ræddum við fólkið og
litum á bústofninn. Hjalti hafði
engu gleymt, sami áhuginn, eldhug-
inn í öllu sem viðkom mannlífi
sveitanna og fullfær um að leggja
mat á hlutina. Þetta voru okkar síð-
ustu samfundir og það er gott að
hafa átt þá. Það er bjart yfir minn-
ingunni um Hjalta Gestsson, alveg
eins og veðrið bjarta þennan dag.
Hjalti var gæfumaður í einkalífi,
átti góða konu og þau áttu barna-
láni að fagna. Karen kona hans var
mikil sómakona á allan hátt og til
forystu fallin, í raun og veru sjálf-
sagður fyrirliði þar sem hún var í
hópi kvenna.
Það kom sér vissulega vel fyrir
Hjalta því hann var í því starfi, sem
oft reyndi á þessa eiginleika konu
hans. En á fyrstu árum ráðunauta
hér á landi þótti svo sjálfsagt að
konur þeirra tækju fullan þátt í
þeirra starfi með því að hafa nánast
opið hús bæði í mat og gistingu.
Öll kynni okkar af þeim hjónum
voru á einn veg, svo auðvelt var að
laðast að þeim og þykja vænt um
þau.
Árin með Hjalta og Karen ylja í
minningunni.
Með innilegum samúðarkveðjum
til allra vandamanna frá okkur
hjónum.
Leifur Kr. Jóhannesson
Látinn er í hárri elli Hjalti Gests-
son fyrrum héraðsráðunautur og
framkvæmdastjóri Búnaðarsam-
bands Suðurlands. Hann tilheyrði
kynslóð frumherjanna sem með
verkum sínum hófu íslenskan land-
búnað úr aldagömlu fari í nútíma
tæknivæddan atvinnuveg og var
einn traustasti hlekkur þeirrar
keðju á sínum heimavettvangi, Suð-
urlandi þar sem hann kaus að verja
starfsferli sínum. Undir hans for-
ystu varð bylting í landbúnaði á
Suðurlandi og héraðið býr enn að
hans mikla og fórnfúsa ævistarfi.
Hjalti Gestsson var í eðli sínu
ræktunarmaður á öllum sviðum, en
þó skipaði búfjárræktin ávallt sér-
stakan sess í huga hans. Á öllum
sviðum búfjárræktar skilaði hann
miklum arði og enn í dag eru við
lýði vinnubrögð sem hann mótaði á
sínum tíma. Sá mikli árangur sem
Hjalti náði var ekki síst að þakka
þeim eldmóði sem var honum svo
eiginlegur í allri framgöngu og því
að hann skynjaði svo vel mikilvægi
þess að virkja grasrótina, bænd-
urna heima í hverri sveit. Hann
efldi og styrkti félagsskap þeirra,
sífellt tilbúinn að koma á fundi og
samkomur og fræða og leiðbeina og
studdi þannig að uppbyggingu
þekkingar og vilja til framfara.
Hann gerði einnig miklar kröfur til
bænda og gerði þeim ljóst að án
mikillar vinnu og alúðar næðist
ekki árangur. Með þessu hætti
eignaðist hann marga öfluga liðs-
menn sem tóku á með honum í
ræktunarstarfinu og skipuðu sunn-
lenskri búfjárrækt í fremstu röð.
Þó Hjalti hafi notið þess að eiga
sér marga liðsmenn og samherja á
vettvangi starfsins er þó enginn
vafi að hans öflugasti liðsmaður og
samherji var lífsförunautur hans,
hún Karen. Hún bjó fjölskyldunni
yndislegt heimili og skapaði skjól
fyrir erli og ágangi starfsins. Jafn-
framt stóð heimilið opið sem hluti
af verkefnum þeim sem Hjalti var
að sinna á hverjum tíma og þar
mætti öllum sama hlýja viðmótið og
gestrisni sem við var brugðið. Öll-
um sem störfuðu með Hjalta var
ljóst hversu stór þáttur Karenar
var í því að honum tækist að láta
hugsjónirnar um uppbyggingu öfl-
ugs sunnlensks landbúnaðar ræt-
ast. Karen ávann sér virðingu allra
sem henni kynntust.
Ég átti því láni að fagna að fá
tækifæri til þess að kynnast þess-
um vettvangi af eigin raun þegar ég
réðst til Búnaðarsambands Suður-
lands vorið 1963. Skrifstofa bún-
aðarsambandsins var þá í sama
húsnæði og heimili Hjalta og Kar-
enar. Ég var ekki fyrr mættur í
vinnuna en kallað var í morgunkaffi
upp til Karenar til að bjóða mig vel-
kominn í hópinn. Þessi morgun-
stund var svo dæmigerð fyrir hlut
hennar og eðlislæga umhyggju. Þó
ég hafi aðeins starfað með Hjalta í
fáein ár og við Steinunn búið stutt-
an tíma á Selfossi áttum við vináttu
þeirra Hjalta og Karenar og fjöl-
skyldunnar allrar frá fyrstu stund.
Á þessa vináttu bar aldrei skugga
þó samverustundir yrðu stopulli og
starfsvettvangur annar en ætlunin
var í upphafi og þess minnumst við
nú og þökkum á kveðjustund.
Ástvini hans biðjum við algóðan
Guð að styrkja á sorgarstund.
Frumherji er fallinn frá en verk
hans munu lifa um ókomna tíð.
Blessuð sé minning Hjalta Gests-
sonar.
Magnús og Steinunn,
Hvanneyri.
Á því mikla umbrota- og fram-
faraskeiði sem íslenskur landbún-
aður gekk í gegnum á seinni hluta
síðustu aldar hlotnaðist Sunnlend-
ingum sú gæfa að njóta starfskrafta
Hjalta Gestssonar. Það dylst engum
hugur um að dagsverkið var drjúgt
eftir 50 ár hjá Búnaðarsambandinu
og þar af tæp 40 ár sem fram-
kvæmdastjóri. Maðurinn var skipu-
lagður og duglegur með góða hæfi-
leika til að virkja bændur og
samstarfsmenn til góðra verka.
Hann virkjaði grasrótarfélög bænda
vel og vann mikið leiðbeiningarstarf
gegnum þau. Stjórnir þeirra voru
hans tengiliðir og sáu um að skipu-
leggja þau störf sem sinna þurfti í
sveitunum.
Hjalti hafði frábæra frásagnagáfu
og um leið gott vald á íslenskri
tungu. Stíllinn var lipur og
áreynslulaus, röddin þægileg og
skýr. Þegar Hjalti tók til máls á
fundum eða í samkvæmum mátti oft
heyra saumnál detta. Allir hlustuðu
og tóku eftir því sem hann sagði.
Hann lagði málið niður fyrir sér,
greindi kjarnann frá hisminu og
komst að niðurstöðu. Tækifæris-
ræður eða gamansögur, gjarnan
með leikrænum tilburðum. Hann
hafði lifandi og skemmtilegan áhuga
á búfjárrækt. Þegar hann var að
lýsa kostum kynbótahrúta, dró
hann upp myndræna lýsingu. Hann
hafði einstaka hæfileika til að örva
og glæða ræktunaráhuga.
Eitt af óskabörnum Hjalta var
Sauðfjársæðingastöðin í Laugar-
dælum Hjalti kom á hverjum
morgni og deildi út hrútasæðinu
sem náðist þann daginn. Þessu
starfi sinnti Hjalti til 1996. Taflan
handskrifuð og allt reiknað í hug-
anum. Snyrtilegt, afstemmt og
villulaust. Á þessum morgunstund-
um sagði hann sögur sem tengdust
alltaf þeim svæðum sem var verið
að afgreiða hverju sinni og alltaf
var jafn gaman að þeim þó ekki
færi hjá því að við værum farnir að
kannast við þær.
Hann var þægilegur stjórnandi
og tók vel á móti ungum ráðunaut
og kom með gagnlegar ábendingar
sem seint renna úr minni. Það var
notalegt og heimilislegt að vera í
skrifstofuhúsnæðinu að Reynivöll-
um 10 en íbúð Hjalta og hans ágætu
konu Karenar var á efri hæðinni.
Karen var heillandi kona, það geisl-
aði af henni krafturinn og gestrisn-
in. Þau voru ófá kaffiboðin sem þau
hjón héldu fyrir stjórn og starfs-
menn Búnaðarsambandsins. Við frá
fall Karenar missti Hjalti mikið en
nokkru síðar eignaðist hann góða
vinkonu, Ástríði Andersen, og áttu
þau góðar stundir saman.
Hans skoðun var sú að ráðunaut-
arnir ættu að vera úti í sveit við
störf og ráðgjöf. Þegar kom að því
að Búnaðarsambandið flytti í nýtt
skrifstofuhúsnæði hugnaðist honum
það ekki nema í meðallagi. Hann las
okkur hressilegan og þarfan pistill,
benti svo á mig og sagði „Þú þarft
nú ekki annað húsnæði en síma-
klefa.“
Þeir hverfa af sjónarsviðinu einn
af öðrum gömlu góðu Búnaðarsam-
bandsmennirnir sem voru við
stjórnvölinn fyrir aldarfjórðungi og
í dag kveðjum við einn af þessum
óeigingjörnu framfarasinnum sem
hugsuðu meira um hag heildarinnar
en sinn eigin, Hjalta Gestsson frá
Hæli. Á þeirri stundu er mér efst í
huga þakklæti fyrir þau ánægjulegu
samskipti sem við áttum. Börnum
hans, og öðrum ástvinum votta ég
samúð mína.
Sveinn Sigurmundsson.
Hjalti Gestsson
AÐ SKRIFA MINNINGARGREIN
Sami skilafrestur er á greinum vegna útfara í kyrrþey.
Minningargreinar sem berast blaðinu innan tilskilins frests verða birtar
í blaðinu. Leitast verður við að birta þær á útfarardegi eða sem næst þeim
degi.Hvemargar greinar birtast í blaðinu á útfarardegi viðkomandi, ræðst
af stærð blaðsins hverju sinni.
Minningargreinar, sem berast eftir tilskilinn frest eða útfarardag,
verða eingöngu birtar á vefnum á www.mbl.is/minningar. Tilvísun á
vefslóðina verður í greinum eða æviágripi sem birtast í blaðinu.
Netgreinarnar eru öllum opnar.
Þeim, sem vilja fá birta minningargreinar í Morgunblaðinu,
er bent á að skilafrestur til birtingar í blaðinu er á hádegi
tveimur virkum dögum fyrir útfarardag, þ.e.:
Birtingardagur Skilatími
Mánudagsblað Hádegi föstudag
Þriðjudagsblað Hádegi föstudag
Miðvikudagsblað Hádegi mánudag
Fimmtudagsblað Hádegi þriðjudag
Föstudagsblað Hádegi miðvikudag
Laugardagsblað Hádegi fimmtudag