Morgunblaðið - 24.10.2009, Blaðsíða 51

Menning 51FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. OKTÓBER 2009
Eftir Helga Snæ Sigurðsson
helgisnaer@mbl.is
„ÞAÐ er verið að vísa í annað mynd-
listarvek sem var gert fyrir Listahátíð
1972, var hluti af SÚM-sýningunni,
eftir hollenskan
listamann, Douwe
Jan Bakker, og
hét „Sérstakt
framlag íslensks
samfélags til sögu
byggingarlist-
arinnar“. Hann
ferðaðist um land-
ið og tók rúmlega
40 myndir af leif-
um af torfbæjum
og hlöðnum veggjum og þess háttar,“
segir myndlistarmaðurinn Unnar Örn
um titil sýningar sem hann opnar í
dag kl. 16 í Gallerí Ágúst, Um sérstakt
framlag Íslands og íslensks samfélags
til sögu ófullkomleikans. „Ég raun-
verulega vísa bara beint í það verk.“
Ljósmyndirnar sem Unnar Örn sýnir
voru teknar af híbýlum Íslendinga á
fyrri hluta tuttugustu aldar en ljós-
myndarinn var Sigurður Guttorms-
son, bankastarfsmaður frá Vest-
mannaeyjum, sem ferðaðist um Ísland
á árunum 1930-1945 og tók myndir af
húsakosti landsmanna sem honum
fannst til merkis um óviðunandi lífs-
skilyrði alþýðufólks. Sigurður safnaði
um 230 ljósmyndum, vildi með þeim
sýna stéttaskiptingu á Íslandi með von
um að misrétti í þjóðfélaginu yrði upp-
rætt og kjör manna jöfnuð. Mynd-
irnar tók Sigurður á tímum heims-
kreppunnar miklu og á árunum eftir
hana og segir Unnar Örn þær veita
óvenjulega og raunsæja innsýn í lífs-
skilyrði Íslendinga á þessum tíma.
Unnar Örn segist hafa verið að leita
að ljósmyndum af fjölbýlishúsum sem
eitt sinn stóðu við Laufásveg í Reykja-
vík og kölluð voru Pólarnir, voru
byggð af Reykjavíkurbæ til að bæta
úr húsnæðisvanda lágtekjufólks. Við
leit sína rakst hann á viðtal við Sigurð
í Tímanum frá árinu 1962 og í kjölfar
þess varð hann sér úti um ljósmynd-
irnar. Fannst honum myndir Sigurðar
fullkomið framhald, eða öllu heldur
formáli, að verki Douwes á SÚM--
sýningunni. Myndum Sigurðar varpar
Unnar Örn á einn veggja Gallerís
Ágúst. „Í mínum huga er tilraun Sig-
urðar, til sönnunar á stéttarmismun á
Íslandi, einnig þrá eftir fullkomleika,“
segir Unnar Örn í bók sem kemur út í
tengslum við sýninguna. Og býður
upp á framlag til sögu ófullkomleik-
ans.
Saga ófullkomleikans
 Unnar Örn sýnir ljósmyndir í Gallerí Ágúst sem teknar voru á árunum 1930-45
 Linsunni var beint að híbýlum sem þóttu til marks um óviðunandi kjör alþýðu
Sigurður Guttormsson
Ein af myndum Sigurðar Fátækleg híbýli á Blönduósi, myndin tekin milli 1930 og 1945. Eitt af þeim húsum sem
Sigurði fannst til merkis um óviðunandi lífsskilyrði alþýðufólks en hann tók 230 ljósmyndir af slíkum húsum.
Unnar Örn
Hver er Unnar Örn?
Unnar Örn er einn þeirra myndlist-
armanna sem vinna verk sín í ólíka
miðla. Hann útskrifaðist frá MHÍ
1999 og lauk mastersnámi við
listaháskólann í Malmö 2003. Hann
hefur hlotið ýmsar viðurkenningar
fyrir verk sín og situr í stjórn Ný-
listasafnsins. Unnar er einn 50 ís-
lenskra myndlistarmanna sem fjallað
er um í bókinni Icelandic Art Today.
Hvers konar myndlistarmaður
er Unnar Örn?
Unnar Örn vinnur gjarnan út frá
skjalasöfnum og annars konar söfn-
um, tengir opinbera sögu við eigið
heimildasafn. Þannig reynir hann að
endurspegla birtingarmyndir ýmissa
hugmyndakerfa sem lögð hafa verið
til grundvallar mikilvægum pólitísk-
um ákvörðunum í sögunni, eins og
segir í tilkynningu.
S&S
Ríkharður Valtingojer ogtengdasonur hans, Zde-nek Patak, eru búsettir íStöðvarfirði og þar hafa
þeir unnið myndverkin sem nú eru
til sýnis í Sal Félags íslenskrar
grafíkur. Teikning innblásin af nátt-
úrufyrirbærum er ráðandi þáttur í
verkunum.
Ríkharður horfir til strand-
arinnar og sjávarlífvera í stein-
þrykksmyndum sínum. Verkin eru
nostursamslega unnin en á ljós-
mynd í sýningarskrá má sjá hvar
listamaðurinn situr líkt og í inn-
hverfri íhugun og sker í svertuna á
yfirborði steinsins með oddhvössu
verkfæri. Hann hefur tæknina á
valdi sínu og dregur auðveldlega
fram mismunandi blæbrigði í nær-
myndum af lífrænum formum er
fléttast saman á myndfletinum. Í
verkum 12-15 er teikningin fínleg
og skörp; sum þeirra virka eins og
ljósmyndir en þrykktæknin skapar
grófkornótta mýkt. Í öðrum verkum
er dregið úr „kontröstum“ með lita-
filmu og fá stöku verk á sig fortíðar-
blæ í gulum og brúnum tónum, líkt
og væru þau frá árdögum ljós-
myndatækninnar. Verk nr. 11 býr í
senn yfir léttleika og djúpsjávar-
bláma. Stuðst er við tölvu- og ljós-
myndatækni í verkum nr. 6-10 en
þau skera sig dálítið úr þar sem þau
búa ekki yfir þeirri lífrænu mýkt –
handbragðinu og „hugleiðslunni“ –
sem teikniathöfnin getur af sér. Slík
mýkt skapar ævintýralegan blæ og
getur leitt til fínlegrar og jafnframt
fantasíukenndrar umbreytingar
forma líkt og sést í verki nr. 3. Þar
svífur yfir vötnum landslagshefð
Dónárskólans svonefnda frá því
snemma á 16. öld.
Á milli verka Ríkharðs og stórra
kol- og blýantsteikninga eftir Zden-
ek Patak liggja þannig gotneskir
þræðir, þótt verk Pataks séu vissu-
lega dramatískari og þau einkennist
af úthverfri tjáningu listamanns
sem leitar fyrir sér á nýjum slóðum.
Viðfangsefnin eru stórbrotin fjöll og
grjótgarðar í landslagi nýrra heim-
kynna listamannsins sem bjó áður í
Prag. Í verkinu Fjöllin og ég dregur
hann á húmorískan hátt fram að-
stæður sínar í þungbúnu landslags-
verki og blandar saman við stíl-
brögð úr dægurmenningunni, svo
sem myndasögur eða rökkurmyndir
en Patak er grafískur hönnuður að
mennt. Sýningargestir sogast inn í
ægifegurð náttúruaflanna og inn í
þróttmikla teikningu í Fjöllin hitt-
ast. Í Fjallafönn skapar hann birtu
og ró með áreynslulausum hætti og
sýnir þannig hæfni sína í mismun-
andi tjáningarháttum.
Fjöll og
fjöru-
drættir
Grafík Ríkharður Valtingojer vinn-
ur verk í stein fyrir steinþrykk.
Salur Félags íslenskrar grafíkur,
Hafnarhúsi (gengið inn hafnar-
megin)
Ríkharður Valtingojer, Zdenek Patak
Til 25. október 2009. Opið fi.-su. kl. 14-
18. Aðgangur ókeypis
ANNA JÓA
MYNDLIST
KRISTÍN Mjöll Jakobsdóttir
fagottleikari fékk nýverið boð
um að spila einleikskonsert eft-
ir bandaríska tónskáldið Elliot
Schwartz, Chamber Concerto
Nr. V – Water Music, fyrir ein-
leiksfagott og kammersveit
með City Chamber Orchestra í
Hong Kong. Tónleikarnir
verða nú í kvöld kl. 20 að stað-
artíma í Tsuen Wan Town
Hall, ráðhúsinu í Hong Kong.
Tónleikarnir eru einn af dagskrárliðum nútíma-
tónlistarhátíðarinnar Musicarama, sem Tón-
skáldasamband Asíulanda stendur fyrir. Kristín
Möll bjó í sjö ár í Hong Kong og lék þá með Fíl-
harmóníusveit Hong Kong-borgar.
Tónlist
Íslenskur fagottein-
leikur í Hong Kong
Kristín Mjöll
Jakobsdóttir
HREFNA Harðardóttir opnar
sýninguna Dísir í DaLí Gallery
á Akureyri í dag kl. 14. Und-
anfarin ár hefur Hrefna mótað
fornar gyðjur í leir og þannig
heiðrað með því menningararf
kvenna. Nú hefur hún valið að
ljósmynda þrettán nútímakon-
ur og gert þær að táknmynd-
um dísa. Með því vill Hrefna
sýna fegurð, dugnað og mátt
kvenna. Áður fyrr kvöddu
menn sumar og heilsuðu vetri með blóti, bæði til
goða og vætta og ekki síst dísa, og þannig kveður
hún sumar og heilsar vetri á fyrsta vetrardegi árið
2009. Sýningin stendur til 8. nóvember og er opin
laugardaga og sunnudaga kl. 14-17.
Myndlist
Hrefna Harðar-
dóttir sýnir Dísir
Hrefna
Harðardóttir
EDDA Erlendsdóttir heldur
píanótónleika í Hömrum, Ísa-
firði annað kvöld kl. 20. Á tón-
leikunum leikur hún verk eftir
CPE Bach, Josef Haydn og
Franz Schubert. Þetta eru
fyrstu áskriftartónleikar Tón-
listarfélags Ísafjarðar á starfs-
árinu 2009-2010. Áskriftarkort
gilda, en miðar eru líka seldir
við innganginn. Edda Erlends-
dóttir hefur haldið fjölmarga
tónleika um allan heim og tekið þátt í tónlistar-
hátíðum í Evrópu, Bandaríkjunum og nýverið í
Kína. Hún tekur virkan þátt í íslensku tónlistarlífi
en býr í París og er prófessor í píanóleik við Tón-
listarskólann í Versölum.
Tónlist
Edda Erlendsdóttir
leikur í Hömrum
Edda
Erlendsdóttir
„ÞETTA er annar frumflutningur. Við Ástríður
Alda Sigurðardóttir frumfluttum verkið á
Kirkjubæjarklaustri í sumar að tónskáldinu við-
stöddu. Strax eftir tónleikana sagði hann: „Ég er
að hugsa um að breyta þessu aðeins …““ segir
Guðni Franzson, gerir sig djúpraddaðri og hlær.
Hann er að tala um verkið eftir Hauk Tómasson
sem frumflutt verður í annað sinn á tónleikum
Caput í 15:15-tónleikaröðinni í Norræna húsinu
á morgun kl. 15:15. „Eftir breytingar hét það
Kyrralífsmynd, en fékk svo aftur nafnið Skak-
.Verkið var í tveimur þáttum; ég held að Haukur
hafi uppgötvað tvenns konar niðurlag á því, –
það kláraðist og byrjaði aftur, eins og tvö verk.
Hann tók seinnihlutann af verkinu.“
Guðni segir að á tónleikum í Borgarleikhúsinu
í Vasa í Finnlandi í fyrra hafi Caput verið með
einleiksverk þar sem tónlistin hafi fengið að
fljóta frá einu verki til annars án þess að stoppa.
„Við gerum þetta svona núna og öll verkin á efn-
isskránni eru sólóverk, nema verk Hauks.“
Tónleikarnir hefjast á Adagio eftir Tryggva
M. Baldvinsson, sem rennur inn í Kyrralífsmynd-
ina. Úr henni opnast gátt í vídeó-fiðluverkið
Penelope’s Song eftir Judith Shatin. Annað leið-
andi bandarískt tónskáld, Roger Reynolds, tekur
við með I Summer Islands, fyrir óbó og tölvu-
hljóð, sem umbreytist í eldflugur, þ.e. Lampyr-
idae, íslenskt flautu-rafverk Þuríðar Jónsdóttur.
Eldflugurnar lækka flugið og við tekur hljóm-
fagurt slagverksverk Tryggva M. Baldvins-
sonar, Introitus. Dúndrandi rytmískt verk eftir
Steve Reich fyrir klarinett bindur svo enda á
flæðið.
Skak varð Kyrralífsmynd um stund
Morgunblaðið/ÞÖK
CAPUT Guðni Franzson klarinettuleikari.
Caput flæðir á morgun
í tónleikaröðinni 15:15