Saga - 1994, Blaðsíða 26

24
GUNNAR KARLSSON OG HELGI SKÚLI KJARTANSSON
1. [Skálholt 1402:] Aleyddi þá þegar staðinn að lærðum mönnum
og leikum, fyrir utan biskupinn sjálfan og ij leikmenn.
2. [Skálholt 1404:] Eyddi þá enn staðinn í Skálholti þrjá tíma að
þjónustufólki. Deyði þar þá þrír prestar og mesti hlutur klerka;
ij prestar lifðu eptir ...
3. [Þykkvabæjarklaustur 1403, fyrri sögn:] Obitus herra Runólfs
af Þykkvabæ og vi bræðra, en aðrir vi lifðu eftir.
4. [Þykkvabæjarklaustur 1403, síðari sögn:] Item hið sama ár
eyddi staðinn í Þykkvabæ þrisvar að manfólki, svo ekki var
eptir nema ij bræður, svo heima væri, og einn húskarl staðarins,
og hann bar matinn fyrir þá og þá til komu.
5. [Kirkjubæjarklaustur 1403:] Obitus Halldóru abbadísar í
Kirkjubæ og vij systra, en vi lifðu eptir. Vígð frú Guðrún abba-
dís Halldórsdóttir. Eyddi staðinn þrjá tíma að manfólki, svo að
um síðir mjólkuðu systumar kúfénaðinn ...
Ekki eru þessar upplýsingar að öllu leyti sannfærandi. Orðalag er tor-
tryggilega staðlað í frásögnum 2, 4 og 5: „Eyddi (...) staðinn (...) þrjá
tíma/þrisvar að þjónustufólki/manfólki (...)"; það væri mikil tilviljun
ef þessi frásögn væri rétt og nákvæm um alla staðina. A sama hátt er
það sérkennileg tilviljun ef „vi lifðu eftir" bæði af Þykkvabæjarbræðr-
um og Kirkjubæjarsystrum. Frásagnirnar tvær frá Skálholti (1 og 2)
geta vel farið saman, þannig að plágan hafi gengið þar alls fjómm sinn-
um á árunum 1402-04. í frásögnunum frá Þykkvabæ virðist hins veg-
ar slá saman tveimur ósamhljóða sögum. (Eins og Nýi annáll á til; þar
er t.d. tvisvar sagt frá dauða Þorsteins ábóta á Helgafelli þetta ár.) Hugs-
anlegt er að fyrri sagan eigi við fyrstu plágulotuna af þeim þremur
sem seinni sagan greinir frá. Af munkunum sex sem lifa í lok fyrri
sögunnar eru þá fjórir fallnir eða flúnir þegar plágan hefur lokið sér af.
Að öllum fyrirvörum slepptum má á þrem stöðum lesa úr frásögn-
unum ákveðin hlutföll. í Skálholti lifa tveir prestar þegar þrír hafa lát-
ist, þ.e. 60% dánir. í Þykkvabæ deyja sjö munkar af þrettán (ábóti
meðtalinn), þ.e. 54%. í Kirkjubæ deyja átta nunnur af fjórtán (abbadís
meðtalin) eða 57%.
Samkvæmt síðari Þykkvabæjarsögninni átti munkunum eftir að fækka
niður í tvo, og þá hefur dánarhlutfall þeirra hækkað í allt að 85%, en
minna ef einhverjir lifðu af með því að flytjast á brott. I seinni Skál-
holtssögunni hlýtur „mesti hlutur klerka" að þýða langt yfir 50% mann-
dauða meðal klerka af lægri vígslustigum. En fyrri Skálholtssögnina