Saga - 1994, Blaðsíða 254

252
RITFREGNIR
mönnum þetta mikið alvörumál fyrrum. Það virðist hafa verið einlæg trú þess-
ara lærðu manna á 16. og 17. öld að blóðskömm væri dauðasök í lögum Guðs.
IV
Eðlilegt er að höfundur verji nokkru rúmi í riti sínu til að athuga áhrif guð-
fræðinga við Hafnarháskóla (bls. 210 og áfram). Arið 1690 fól Kristjdn konung-
ur fimmti þeim að ráða sér í einstökum blóðskammarmálum, hvort náða bæri
sakborninga eða lífláta. Höfundur sýnir fram á að í byrjun 18. aldar hafi guð-
fræðingar farið að túlka orð Guðs þannig að ef um var að ræða þá forboðnu liði
sem að orðum Guðs voru ekki eins afdráttarlaust bannaðir og hinir, gat það
orðið tilefni mildana í dómum. Konungur leitaði til guðfræðinganna allt fram
um 1736 og afstaða þeirra til blóðskammarmála var mikilvæg því að eftir 1718
var dauðadómum venjulega skotið til endanlegs úrskurðar konungs sam-
kvæmt ákvæðum Norsku laga (sbr. bls. 207).
Það fór því að rofa til fyrir hinum dauðadæmdu samkvæmt Stóradómi a
fyrri hluta 18. aldar og eftir 1730 urðu úrskurðir um ævilanga refsivist allsráð-
andi (sbr. bls. 216).
Konungur hætti að mestu að leita til guðfræðinga Hafnarháskóla eftir 1736.
„Þeir voru of íhaldssamir og stífir í túlkun sinni á orðum Guðs" segir á bls.
215.1 stað þeirra urðu embættismenn í stjómkerfinu helstu ráðgjafar konungs.
Hér er höfundur kominn að ákveðnum þáttaskilum í meðferð sakborninga i
blóðskammarmálum. Samt sem áður er haldið áfram að rekja skoðanir guð-
fræðinga, það gerir höfundur á bls. 225,227 og bls. 240-42.
Ekki er alveg víst um að höfundur hafi náð góðum tökum á því sem nefnt er
„afhelgun blóðskammar" (bls. 226) eða með öðrum orðum því að menn hætta að
líta sérstaklega til Biblíunnar sem réttarheimildar í blóðskammarmálum. Hann
ber sig illa (bls. 225 neðanmáls), því að ekki hafi fundist neinar álitsgerðir til
konungs í blóðskammarmálum í skjalasafni lagadeildar Hafnarháskóla eftir
að guðfræðideildin hætti að gefa sínar álitsgerðir. Þar virðist talið alls óvíst að
lögfræðingamir hafi tekið við hlutverki guðfræðinganna sem ráðgjafar konungs
í þessum málum.
Á næstu blaðsíðu (bls. 226) em veraldlegir dómarar hins vegar taldir í farar-
broddi við afhelgun blóðskammar í Danmörku, og þá um haustið 1773.
Svo er að sjá sem fyrst fari að birta yfir umfjöllun höfundar um þessi mál
þegar loksins er farið að tala um náttúrurétt og náttúruréttarspekinga (bls-
239), allt í einu og eins og upp úr þurru mitt í greinargerðum um guðfræðinga-
Hér eru nefndir til sögunnar Hugo Grotius, Samuel Pufendorf og Kristján Thottias-
ius, 17. aldar menn, og skoðanir þeirra á blóðskömm. Þessir menn áttu ser
reyndar ekki sérlega aðdáendur í hópi guðfræðinga, en þeim mun meiri í hopi
skynsemishyggjumanna 18. aldar og meðal lögfræðinga við Hafnarháskóla og
lærisveina þeirra í stjórnsýslu danska einveldisins. Höfundur tengir ekki með
skýrum hætti hugmyndir náttúruréttarspekinga 17. aldar og lögfræðinga danska
einveldisins, enda er t.d. ekki ljóst í umfjöllun hans hvers vegna kansellímað-
urinn Luxdorph gerir grín að guðfræðingnum Michaelis eins og talað er um a
bls. 242.