Saga - 1994, Blaðsíða 256

254
RITFREGNIR
ungs um giftingar í skyldleika frá 1770. Eins og sjá má af ofansögðu er undir-
ritaður ekki sammála höfundi um þetta. Upphafsins er fremur að leita í álits-
gerðeða Erklæring hins upplýsta lögfræðings dönsku krúnunnar, Henriks Stampe,
árið 1764.
Höfundur hefur lagt góðan grunn að frekari athugunum á málum tengdum
blóðskömm og íslenskri réttarsögu í síðustu köflum ritsins. Tafla á bls. 244
sýnir hvernig forboðnum liðum fækkar í sögu íslendinga frá Stóradómi 1564
fram til aldamóta 1800. Síðasta aftaka fyrir blóðskömm á íslandi varð árið 1763,
síðasta aftaka fyrir dulsmál árið 1792 og ævilöng refsivist tíðkaðist í blóð-
skammarmálum fram um 1780. Allt eru þetta niðurstöður höfundar eftir vand-
lega könnun á heimildum.
Er nú komið aftur að níunda og síðasta kafla ritsins sem kallaður er eftirmáli-1
þessum kafla sýnir höfundur að mörgu leyti sínar sterku hliðar sem vísinda-
maður. Hér er kunnáttusamlega fjallað um heimildir og takmörk sögulegrar
þekkingar, málefni sem stöðugt brenna á þeim sem stunda vilja vísindalega
sagnfræði eða afla sögulegrar þekkingar yfirleitt.
Heimildir þær sem við höfum um blóðskömm eiga nær allar uppruna sinn
eða proveniens hjá yfirvöldum, þ.e. hjá þeim aðila sem bannaði blóðskömm, bjo
hana til eða skilgreindi á hinn neikvæða hátt sem áður var nefnt. í dómabók
um og málskjölum yfirvalda er oft feitt á stykkinu í blóðskammarmálum en
þegar betur er að gáð eru þessar heimildir einhliða og einungis gerðar í afar
þröngum tilgangi, þ.e. til að sanna sekt eða sýknu. Sjálf löggjöfin, almennar
reglur og skilgreiningar yfirvalda, endurspegla að sjálfsögðu viðhorf þeirra og
hugmyndafraeði, - þeirra eða þröngra hópa ráðgjafa þeirra, t.d. guðfræðinga
Hafnarháskóla.
Ókrítískir fræðimenn hafa látið fyrirferð hins ritaða heimildaefnis frá yfír
völdum villa sér sýn og hafa misst sjónar á því að blóðskammarmál vorJ'
sjaldgæfur viðburður fyrr á tíð. Hin þunga refsing vakti að sjálfsögðu athyg
jafnt yfirvalda sem almennings. Hún varð þess líka valdandi að blóðskammar
mál voru fremur færð til bókar en annað og hversdagslegra efni. Hlutföllm 1
varðveittu heimildaefni hafa þannig blekkt þá sem ekki voru á ver
værar endurtekningar þráhyggjumanna í þessum efnum breyta
heimildanna eða viðfangsefninu. Orð verða ekki sönn við að heyrast
um eða vera sögð á tungu fjölmennra þjóða. Höfundur heldur því ...
262) með sannfærandi hætti að blóðskömm hafi síst verið algengari á Islan
en í öðrum löndum. Það er vafalaust rétt niðurstaða. .
Höfundur bendir einnig á þætti sem setja hið ritaða heimildaefni í ákvet
ljós, svo sem hugsanlegar getnaðarvarnir, fóstureyðingar og rangfeðranir senrl
aldrei komust upp. Þá er fjallað um aldur þeirra sem áttu í blóðskammar
málum og bent á að barneign var forsenda fyrir slíkum málum á timu
Stóradóms. Það merkir að málefni ungra ókynþroska stúlkubama sem ver
fyrir áreiti karla koma lítið eða ekki fram í skjölum yfirvalda um blóðskom
frá fyrri tíð. Hér hefði kannski mátt benda enn einu sinni á skriftaboð hefíab‘
ekki eðli
í fjölmiði'
fram (fí's'