Saga - 1994, Page 275

RITFREGNIR
273
Fortune rota volvitur:
descendo minoratus;
alter in altum tollitur:
nimis exaltatus.
I verki Orffs má raunar einnig heyra tóna sem minna á rímnalög, hvaðan
Sern tónskáldið hefur þá.
Sagnadansar eru gamalt rannsóknarefni Vésteins Ólasonar og því forvitni-
‘egt að sjá hugmyndir hans nú um aldur og þróun bókmenntagreinarinnar en
uPPruni dansanna er vægast sagt í þoku. VÓ fer í kringum spurninguna á
allan hátt - það er ekki farið að safna sagnadönsum fyrr en á seinni hluta 16.
aldar en „sterkar líkur benda til að þetta kveðskaparlag hafi tíðkast í Noregi
Pegar um og fyrir 1300" (352). í yfirliti yfir sagnadansa (367) segir VÓ: „„Dans-
lr>n sem Oddaverjinn Þórður Andrésson [höggvinn 1264] kvað ... Mínar eru
sorgir pungar sem blý, gæti verið viðkvæði úr sagnadansi en engu ólíklegra er
a& þetta sé úr lýrísku kvæði".
Því miður er einskis til getið um hvað Dansa-Bergur vann til nafns síns um
1220 né heldur er minnst á „dansa marga" eða óvandað vísubrotið „Loftur er í
eyjum ..." (Sturlunga I, íslendinga saga 39. k„ bls. 279 og 284) en þessi kveðskap-
Ur var hafður uppi um 1220. Ekki er heldur nefnd staðhæfing Gunnlaugs
niunks (d. 1218) að Jón byskup Ögmundsson hafi barist gegn vissum kvæða-
*°ng í dansi - en megi marka þessa heimild þá hafa dansar tíðkast á íslandi á
ystu áratugum 12. aldar.
Sem sagt - gamla ráðgátan um „eldri" og „yngri" dansa er enn óleyst nema
Uu trúir enginn því að dansar hafi dáið út uml300 en hafist aftur fyrir áhrif frá
oregi eða Færeyjum á 15. öld.
UnifjöHun VÓ um efni trúarkvæða (t.d. Lilju), sagnadansa og „veraldlegra
vaeða" (Heimsósóma Skáld-Sveins) er með miklum ágætum og andagift. Vé-
e,ni lætur vel að gera grein fyrir skáldlegu inntaki og listbrögðum; bók-
nienntirnar skýrast og dýpka fyrir lesandanum. Athyglisverð er ábendingin
Urn svipmótið milli kvæða Halls prests Ögmundarsonar og Hallgríms Péturs-
^arlega er farið í að eigna ákveðnum höfundum verk, trúarleg og veraldleg,
8 jafnvel dregið í efa sumt sem hefur verið sett fram af því tagi, t.d. höfund-
I ur Jóns Arasonar að Ljómum og Niðurstigningsvísum (301 og 307).
Urn ^anum um veraldleg kvæði saknar lesandi af bókmenntalegum ástæð-
lö VlSna P'ðlu-Bjarnar („Mér verður hörpunnar dæmi ...") en þær vísur hafa
a^n®um verið teknar sem dæmi um Ijóðrænan kveðskap auk þess sem ætla má
l'öfu'n1 hafi á sínum tíma fylgt sönglag (samanber efni þeirra og kenninafn
efti'°R-*<'a^1 *3°lcarlnnar' Nýir siðir og nýir lærdómar - bókmenntir 1550-1750,
höfr °övar Guðmundsson er skýrt skrifuð samantekt en ef til vill á enginn
höfi n°Ur 6lns er®^ verkefni að greina hve mikið rými skal lagt undir hvern
^ nu eöa hverja grein því að upp úr 1550 eykst mjög mikið fjölbreytni bók-
^ntanna og nafnkunnum skáldum fjölgar gríðarlega.
vonum fær Hallgrímur Pétursson Iangmesta athygli af einstökum skáld-
18~Saga