Saga - 1998, Blaðsíða 321

RITFREGNIR
319
wargra góðra hluta. En til þess að hún geti lagt grunn að góðri og gildri
kenningu um eðli og þróun íslenskrar alþýðumenningar, þarf að taka til
greina ekki bara framherja þessarar menningar - þeir voru vissulega
býsna margir í tölum talið, en næsta fáir í hlutfalli við allan fjöldann -
heldur einnig þá mörgu sem um aldamótin síðustu voru hvorki læsir né
skrifandi í virkum skilningi orðsins, litu næstum aldrei í bók, hvað þá
1 lærðar greinar um menntamál og stjórnmál, og höfðu engan veginn
ánetjast framfaratrúnni sem knúði framherjana áfram. Vissulega er miklu
erfiðara að gera þessa þöglu fulltrúa alþýðumenningarinnar að sýnileg-
um gerendum sögunnar heldur en þá sem skilið hafa eftir sig stafla per-
sónulegra heimilda að hætti bræðranna af Ströndum. En í sagnfræðilegri
hilkun verður að ætlast til að þessir fyrrnefndu fái líka „að vera með" þó
að þeir kunni að flækja þræðina sem nýta á sem uppistöðu í snyrtilega
kenningu.
Með þeim ritsmíðum sem Sigurður Gylfi hefur birt á allra síðustu árum
úefur hann gerst framherji í röð þeirra sem helga sig rannsóknum í ís-
lenskri menningarsögu. Menntun, ást og sorg er í tölu hugmyndaríkustu
°g metnaðarfyllstu sagnfræðiverka sem komið hafa fram á þessum ára-
tug. Ritið er merkileg aðferðafræðileg tilraun til þess að nýta persónuleg-
ar heimildir í þágu almennrar menningarsögu 19. aldar. Svo sem höfund-
Ur hefur ætlast til, á það án efa eftir að verða mörgum hvöt til frekari rann-
sokna á þessu fræðasviði.
hess skal getið að lokum að þetta rit er mjög smekklega úr garði gert,
búið allmörgum myndum af sögupersónunum og vettvangi þeirra ásamt
gullfallegum sýnishornum af dráttlist og ritlist þeirra bræðra. Stfllinn er
víða kröftugur, allt að því innblásinn á köflum, og framsetning yfirleitt
skýr. En endurtekningar, sem koma fram á ýmsum stöðum, benda til þess
að betur hefði mátt vinna úr efninu.
Loftur Guttormsson
Guðjón Arngrímsson: NÝJA ÍSLAND. ÖRLAGASAGA
í MÁLI OG MYNDUM. Mál og menning. Reykjavík
1997. 344 bls. Myndir, skrár og kort.
Oft höfum við íslendingar stært okkur af því, að varla höfðu blásnauðir
lslenskir vesturfarar fyrr tyllt fótum á fast land í Vesturheimi en þeir sett-
ust við púlt, munduðu pennann og festu á blað fróðleik og upplýsingar
Utn sjálfa sig og samferðarfólk sitt, ferðina frá íslandi til Skotlands og það-
an áfram vestur um haf.
hegar vestur var komið, oftast til Québec, var fljótlega haldið áfram til