Saga - 1999, Page 267

RITFREGNIR
265
Við lestur sumra ritgerðanna í bókinni gerist einnig sú tilfinning ágeng
að höfundar einsögulegra ritgerða séu a.m.k. stundum mun nálægari í
textum sínum en almennt gerist. Þetta leiðir síðan til nánari „samskipta"
höfundar og lesanda. T.d. vakti grein Moniku Magnúsdóttur um fóstur-
börn og ómaga á síðari hluta nítjándu aldar hjá mér fjölmargar spurning-
ar um persónulegar forsendur hennar sjálfrar og „reynsluheim" (bls.
113-44). Þessar vangaveltur eru ekki settar fram sem gagnrýni. „Nær-
vera" höfundar í texta þarf ekki að draga úr hlutlægni rannsóknar og nið-
urstaðna eins og oft hefur verið haldið fram. Þvert á móti hvetur hún til
hollrar umhugsunar um gildi og takmörk hlutleysis og hlutlægni í sögu-
legum og húmanískum rannsóknum almennt.
Af því sem hér hefur verið bent á má sjá að hið einsögulega sjónarhorn
veldur því þegar vel tekst til að nýtt samspil myndast milli höfundar,
viðfangsefnis og lesenda. Það þarf því ekki að koma á óvart að mjög
getur reynt á hefðbundið form rannsóknarritgerða þegar þessi nálgun
er viðhöfð. Þessi ögrun hefur augljóslega orkað sterkt á einn ritgerðar-
höfundanna en grein sinni um tvo vini (bls. 145-69) lýkur Sigrún Sigurð-
ardóttir með því að ávarpa aðra sögupersónu sína, Finn Jónsson prófess-
or' persónulega. Þrátt fyrir það sem hér hefur verið sagt eru flestar ritgerð-
lr bókarinnar hver annarri líkar að byggingu og formi þrátt fyrir mjög ólík
viðfangsefni. Líkjast þær um margt skylduræknislega skrifuðum ritæf-
lngum á efri stigum háskólanáms eða á framhaldsnámsstigi. Hafist er
handa með ábúðarfullum aðferðafræðilegum inngangi og verkinu lokið
naeð skýrum og skilmerkilegum niðurstöðum. Um þetta er í raun ekki
nema gott eitt að segja. Þó læðast vissulega að vangaveltur um gildi og
vankanta síaukinnar stöðlunar á sviði húmanískra fræðigreina.
bað er hins vegar að mínum dómi áberandi galli á flestum ritgerðanna
að höfundar taka í stórum stíl upp í verk sín orðréttar tilvitnanir oft á er-
lendum málum (oftast ensku). í flestum tilvikum rýfur slíkt samhengi
textans og truflar lesturinn. Þá gerist það oftar en ekki þegar þannig er að
verki staðið að höfundur lætur sér nægja að láta tilvitnunina sjálfa um að
segja það sem segja skal. Við þetta er lesturinn gerður torveldari en ella og
hluta af greiningunni velt yfir á lesandann. Engin trygging er þó fyrir því
að lesandinn sjái alltaf í stuttri samhengislausri tilvitnun það sama og höf-
nndur vildi sagt hafa. Oftast fer mun betur á að höfundur endursegi og
hllki þar með sjálfur það efni sem hann vill kynna lesanda sínum. Vilji
ann síðan tryggja sig enn betur má alltaf birta tilvitnunina neðanmáls
e^a aftanmáls og ræða hana enn frekar ef þörf er á. Tilvitnanatuggur á
°rð við þær sem hér er víða boðið upp á ýta aftur á móti undir sérhæf-
*ngu og loka að líkindum úti fjölmarga almenna lesendur sem ella hefðu
gagn og gaman af lestrinum.
bar með er komið að vissum tvískinnungi sem einkennir ritið og veld-
Ur því að ekki er alveg ljóst hverjum það er ætlað. Flestar ritsmíðarnar