Saga - 1999, Síða 269

RITFREGNIR
267
Bókin, sem er að stofni til MA-ritgerð höfundar, skiptist í þrjá megin-
kafla. Sá fyrsti lýsir hugmyndum erlendra „spekinga" mannkynbóta-
stefnunnar og gerir grein fyrir mismunandi afbrigðum hennar. Annar
kafli fjallar fyrst og fremst um ísland. Sýnt er fram á með vel völdum til-
vitnunum, að helstu boðberar stefnunnar, menn eins og Guðmundur
Finnbogason og Ágúst H. Bjarnason, voru vel lesnir í fræðum hinna er-
lendu postula stefnunnar. Unnur bendir á að íslensk þjóðernishyggja hafi
einnig mótað viðhorf þeirra en þeir töldu t.d. að íslendingar væru bæði
einnar ættar og stéttar. Bókin er því framlag til þeirrar umræðu sem um
skeið hefur staðið yfir um sjálfsmynd íslendinga. Stefnan nýttist einnig
andstæðingum þéttbýlismyndunar en Jónas frá Hriflu taldi t.d. að kyn-
Besti hluti þjóðarinnar byggi til sveita. Þriðji kafli ritsins fjallar um tengsl
stefnunnar við þjóðernishyggju og kynþáttafordóma. Komið er inn á til-
raun þýskra nasista til að rækta upp arískan kynstofn og hrifning ís-
lenskra nasista á þessari tilraun er rakin. Jafnframt er gerð grein fyrir
áhrifum mannkynbótastefnunnar á íslensk lög, bæði hvað varðar innflytj-
endur og ófrjósemisaðgerðir á fólki. Þá eru lesendur minntir á að mann-
kynbótasinnar hafi litið gyðinga misjöfnum augum. Hérlendis bar t.d.
Agúst H. Bjarnason lof á þá en dagblaðið Vísir taldi blóð þeirra geta spillt
Binum norræna kynstofni.
Hér er á ferðinni hugmyndasaga en þó ekki í klassískum skilningi því
að Unnur telur að hugmyndir tengist stéttarstöðu manna; mannkynbóta-
stefnan hafi t.a .m. sprottið upp úr menningarvef miðstéttarfólks. Mér
sýnist þó að flestar ef ekki allar hugmyndastefnur nútímans hafi verið
settar fram af mönnum sem tilheyrðu miðstéttunum. Ljóst er því að fólk í
þessu tiltekna félagslega umhverfi hefur haft mismunandi skoðanir á
veruleikanum. Unnur getur þess að stefnan hafi um tíma náð fótfestu í
Ráðstjórnarríkjum Stalíns, sem veikir enn túlkunartilgátu hennar, því að
Þar fór eitthvað lítið fyrir miðstéttinni. Við leitina að betri skýringu hefði
N-'att skoða ítarlegar tengslin við kynþátta- og þjóðemishyggju (bls. 68).
essar „hyggjur" byggðu á ímynduðum fyrirmyndum og nærðust á
0rnyndum. Þetta ferli er annars mjög flókið og þyrfti að rannsaka það í
samhengi við tilurð almannasviðsins (the public sphere).
Mestur fengur er að greiningu Unnar á skrifum hinna íslensku mann-
ynbótasinna. Fyrir utan rit boðberanna sjálfra notar hún heimildir eins
°8 Alþingistíðindi, dagblöð og tímarit, þannig að lesandinn fær nasasjón
af því hve útbreidd þessi stefna hefur verið. Athyglisvert þótti mér t. d.
versu greiðan aðgang stefnan átti að síðum Læknablaðsins. Unnur kann-
ar þó ekki kerfisbundið útbreiðslu stefnunnar enda hefði slíkt sprengt
ramma verksins. Ég hnaut þó um eftirfarandi orð hennar: „Það var ekki
Boidi áhangenda sem skipti meginmáli fyrir áhrif þessarar hugmynda-
æði, heldur það að helstu talsmenn hennar komu úr röðum sérfræðinga
°g fi'æðimanna ...(bls. 9)." Ég tel nefnilega jafn mikilvægt að rannsaka