Saga - 1999, Side 270

268
RITFREGNIR
fylgismennina. Sagnfræðingum hættir annars til að einblína um of á „út-
sendingar" hugmynda og/eða viðhorfa og vanrækja „móttökur" þeirra.
Unnur virðist annars hafa (of)trú á mætti frægra (karl)manna. T.d. heldur
hún því fram að Herbert Spencer hafi einn breitt út félagslegan darwin-
isma (bls. 12) en ekki aðeins verið helsti frumkvöðull hans.
Unnur notar ýmis kunn „veiðarfæri" til að fanga fortíðina, t.d. hugtök-
in stétt og þjóð. Eg saknaði hins vegar kynferðishugtaksins (gender), sem
hefði verið spennandi að nota við greiningu íslensku heimildanna. Kyn-
ferðisviðhorf eru einn af drifkröftum sögunnar og að auki birtist kyn-
bundin valddreifing þjóðfélagsins í tungumálinu. Unnur segir t.d. að
þjóðernishyggja hafi komið fram undir lok 18. aldar sem krafa um lýð-
ræði (bls. 69) en „kynferðismeðvitaður" fræðimaður hefði „séð í gegnum"
orðið lýðræði og skipt því út fyrir karlræði (eða a.m.k. sett það í sviga
aftan við).
Unnur minnir okkur á að frjálshyggjumenn settu fram hugmyndina um
einstaklingsfrelsi og skiptingu þjóðfélagsins í einka- og almannasvið. Um
þetta segir hún: „Þessi hugmynd um ákveðið persónulegt rými einstak-
lingsins innan ríkisins og frelsi frá valdi þess byggir á frjálslyndisstefnu
19. aldar í Evrópu og á í reynd fremur við um lýðræðisríki en um öll ríki
heims (bls. 82)." Um fullyrðingar Unnar er það að segja, að frjálshyggjan
varð ekki aðeins til í Evrópu heldur einnig í Norður-Ameríku. Að auki ma
rekja hugmyndina lengra aftur eða til 18. aldar. Höfundur hefði mátt gera
skýrari greinarmun á einstaklingsfrelsi og lýðfrelsi, þ.e. réttindum ein-
staklingsins gagnvart heildinni (t.d. ríkinu) og réttindum hans innan
heildarinnar. Frjálslyndi og lýðræði þurfa nefnilega ekki að fara saman og
á 19. öld voru t.d. flestir frjálshyggjumenn mótfallnir lýðræði. A öðrum
stað bendir Unnur réttilega á að mannkynbótastefnan hafi brotið áður-
nefnd réttindi einstaklingsins með því að skipta fólki í „verðuga" og
„óverðuga"; stefnan var með öðrum orðum ekki frjálslynd. Þess vegna
kemur það á óvart að höfundur skuli síðan telja mannkynbótastefnuna
hafa verið þátt í hugmyndafræði frjálslyndra (bls. 149). Þetta atriði hefði
mátt skýra betur út, hverjir hinir frjálslyndu mannkynbótasinnar hafi ver-
ið og í hvaða löndum þeir hafi verið virkastir.
Umfjöllunin um fjöldamorð nasista hefði mátt vera betur unnin. Unnur
heldur því fram, að nasistar hafi skilgreint „stóran hluta af íbúum" Þýska-
lands sem „óhæfa" (bls. 144). Þetta fær vart staðist því að einungis um
einn af hverjum hundrað Þjóðverjum voru gyðingatrúar og frekar fáir
voru veikir á geði, bæklaðir eða samkynhneigðir. Sú fullyrðing að Hitler
hafi sótt gyðingahatur sitt í smiðju austurríska gyðingsins Ottos Wem-
ingers (bls. 72) er vafasöm. Árin sem Hitler eyddi í Vínarborg voru vissu-
lega mikilvægur mótunartími fyrir hann en borgin var þá miðstöð gýð'
ingahaturs í álfunni. Tveir Vínarbúar höfðu mest áhrif á Hitler: þingmað-
urinn Georg von Schönerer og borgarstjórinn Karl Lueger. Unnur segu’