Saga - 1999, Blaðsíða 292

290
RITFREGNIR
ur hógværðin uppmáluð þegar hann segist ekki líta á skrif sín sem sagn-
fræði (bls. 55). Þessu er undirritaður ósammála. Bókin er hvortveggja í
senn sagnfræði og góð heimild fyrir hvern þann sem vill kynnast atvinnu-
háttum í þéttbýli á því skamvinna tímabili í atvinnusögu þjóðarinnar sem
við getum nefnt „kolatímabilið". Hún á vafalaust eftir að halda nafni
höfundar síns lengi á lofti.
Þorleifur Friðriksson
Þór Whitehead: ÍSLANDSÆVINTÝRI HIMMLERS
1935-1937, 2. útgáfa, aukin og endurskoðuð. Vaka-
Helgafell. Reykjavík 1998. 221 bls. Myndir. Nafnaskrá.
Nasisminn hefur löngum dregið að sér athygli fræðimanna og fróðleiks-
fúsrar alþýðu og hafa íslenskir söguáhugamenn ekki farið varhluta af þvi-
Töluvert hefur í seinni tíð verið skrifað um tengsl Islendinga við Þýska-
land nasismans og umfjöllun um Jón Leifs tónskáld í kjölfar myndarinn-
ar Tár úr steini minnti marga á þennan eldfima þátt í sögu þjóðanna. Harð-
ar deilur um bók Daniels Goldhagens, Hitler's Willing Executioners, hefur
á síðustu misserum sýnt rækilega fram á að því fer fjarri að búið sé að
gera nasismanum full skil á fræðilegum vettvangi. Þykir þó sumum nóg
um allt umtalið og alla þá umfjöllun sem hann hefur fengið.
Bókin lslandsævintýri Himmlers, sem fyrst kom út fyrir rúmum áratug,
kom nú fyrir jólin út öðru sinni, „aukin og endurskoðuð". Meginefni bók-
arinnar er frásögn af dularfullum þýskum ævintýramanni, Paul Burkert,
og margs konar bralli hans hér á landi og í Þýskalandi á árunum fynr
heimsstyrjöldina síðari. Burkert sinnti erindum fyrir Heinrich Himmler,
þann illræmda nasistaforingja og yfirmann SS-sveitanna. Sagt er fra
draumórum og fyrirætlunum Himmlers um ísland og vísindaleiðangn
á hans vegum til landsins. Við kynnumst Guðmundi frá Miðdal og
Guðbrandi Jónssyni, þeim sérkennilega Þýskalandsvini og rithöfundi, og
ráðabruggi þeirra og Burkerts um stóraukin tengsl íslands og Þýskalands-
I bókinni er sagt frá heimsóknum nokkurra íslendinga til Þýskalands,
dvöl þeirra þar við nám og þátttöku íslenskra íþróttamanna í ólympiU'
leikunum í Berlín 1936. Loks er okkur leitt fyrir sjónir hvernig níðskrif
bandarísks blaðamanns af Gyðingaættum verða til þess að gerðú
Burkerts grípa inn í ævi og örlög Maríu Markan óperusöngkonu.
íslandsævintýri Himmlers er hliðarspor út frá ritröð höfundar um ísland
í síðari heimsstyrjöld. Hér er sagt frá fyrri þættinum í íslandsævintýn
Himmlers, sá síðari hófst 1939 og þar var Werner Gerlach í aðalhlutverki
en hann eru margir lesendur Sögu vafalaust farnir að þekkja mæta vel-