Saga - 1999, Qupperneq 299

RITFREGNIR
297
þegar sagt er frá sr. Gunnari Benediktssyni sem var túlkur hjá hernum í
Kaldaðarnesi um skeið (bls. 57-58). Engin vísbending finnst heldur í
heimildaskrá.
Texti bókarinnar er lipur en þó þvælast fyrir lesandanum ensk heiti,
eins og battalíon, platoon, lautinant ofl. Ekki er lögð mikil áhersla á að
þýða sérheiti sem tilheyra hernum. Nokkuð ber á slíku „slettum", dæmi
er þessi málsgrein: „Hinn 27. apríl 1941 fóru kanadísku vélbyssuskytt-
urnar, Cameron Highlanders of Ottawa, frá Kaldaðarnesi og við tók eitt
platoon úr 1 / 9 Manchester Regiment. í apríllok komu þangað einnig tvær
verkfræðissveitir brezka hersins, 807th Road Construction company og
688'h Aerodrome maintenance Company" (bls. 46-47). Ekki er víst að bein
þýðing þessara heita hefði getað bætt úr, en útskýringar á öllum þess-
um heitum hefði mátt setja á einn stað með hjálp orðabóka og annarra
heimilda.
Sjálfur hefði hefði ég kosið að meira hefði verið fjallað um upplifun
landsmanna og þýðingu hersetunnar fyrir samfélagið. Reyndar er aðeins
r*tt um þetta efni, t.d. jukust innistæður viðskiptavina í útibúi Lands-
bankans á Selfossi, skuldir hurfu og inneign myndaðist í aðalbanka í
Reykjavík. Einnig dró úr sjósókn á Eyrarbakka og Stokkseyri um skeið
sökum ásóknar í bretavinnuna í Kaldaðarnesi þegar unnið var að upp-
byggingu flugvallar, bragga og annarra mannvirkja. Að sama skapi
reyndist bændum víða erfitt að fá kaupamenn í vist. Að mínu mati hefði
mátt fjalla meira um samskipti hersins og landsmanna og þau áhrif sem
herinn hafði á samfélagið á Suðurlandi á meðan á stríðinu stóð og eftir
það. Hvað varð t.d. um stríðsgróðann á Suðurlandi? Hernámið hafði
nefnilega gífurleg áhrif á samfélagið en höfundur kýs frekar að fylgja
hermönnunum frá Suðurlandi til vígvalla í Evrópu.
Frágangur bókarinnar er til fyrirmyndar og innsláttarvillur teljandi á
fingrum annarrar handar. Ljóst er að höfundur hefur einnig lagt mikla
vinnu í að afla ljósmynda bæði hér og erlendis. Margar myndanna hafa
ekki birst á prenti áður. Gefa þær ljóslifandi mynd af sögusviðinu og auka
gildi bókarinnar. Þessi einstaka myndaöflun er líklega höfuðprýði bókar-
innar Styrjaldarárin á Suöurlandi. Nokkur kort eru birt í bókinni, bæði kort
frá hernum en einnig kort gerð með eigin hendi höfundar.
Töluvert hefur verið ritað um hernám íslands. Mér er efst í huga Virkiö
iNorðri, þriggja binda ritverk Gunnars M. Magnúss sem ég las með mikl-
urn áhuga í æsku og telst sígilt verk. Tómas Þór Tómasson er höfundur
tveggja binda verks sem kom út árin 1983 og 1984 er nefnist Heimsstyrjald-
arárin á íslandi 1939-1945. Þar er ríkulegt myndefni. Ótaldar eru vandað-
ar bækur Þórs Whiteheads sagnfræðiprófessors um aðdraganda styrjald-
ar og styrjaldarárin. í þessum upptöldu bókum er mjög lítið fjallað um
hernámið á Suðurlandi. Því má segja að Guðmundur Krisfinsson bæti þar
heldur betur úr.