Morgunblaðið - 14.11.2009, Síða 30

30 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 14. NÓVEMBER 2009
RÍKISSTJÓRNIN
er að ná betri árangri á
stjórn efnahagsmála en
fyrstu áætlanir Seðla-
banka og AGS gerðu
ráð fyrir. Það birtist
meðal annars í því að
atvinnuleysi er mun
minna en ætlað var, og
samdráttur í lands-
framleiðslu er einnig
mun minni. Verðbólga
er nú á hraðri niðurleið. Svigrúm er
að skapast fyrir myndarlega vaxta-
lækkun, enda stýrivextir aftur byrj-
aðir að lækka. Afnám gjaldeyr-
ishamla er sömuleiðis hafið.
Íslendingar eru byrjaðir að end-
urvinna trú alþjóða fjármálamark-
aða eins og staðfest er með því að
skuldatryggingaálag íslenska rík-
isins hefur hríðfallið undanfarna
mánuði. Krónan hefur sömuleiðis
styrkst mikið á aflandsmarkaði. Á
sama tíma er ríkisstjórnin að gjör-
breyta umhverfi sprotafyrirtækja,
sem tryggja þúsundir starfa, og
sömuleiðis ferðaþjónustunnar. Tím-
arnir eru erfiðir, en Íslendingar eru
að ná árangri.
Sjö lykilþættir
Markmið ríkisstjórnarinnar var að
ljúka fyrir jól sjö lykilþáttum. Þessir
þættir voru að framlengja stöðu-
leikasáttmálann, ljúka Icesave-
deilunni, sigla AGS-samkomulaginu
til hafnar, koma fram lögum um leið-
réttingu húsnæðisskulda, ná samn-
ingum við kröfuhafa bankanna og
ganga frá endurfjármögnun þeirra,
ásamt því að afgreiða sterkan fram-
kvæmdapakka samhliða endurbótum
á starfsumhverfi sólrisugreina eins
og ferðaþjónustu og sprotafyr-
irtækja. Allir þessir þættir eru að
ganga upp um þessar mundir.
Í fyrsta lagi er búið að ljúka fram-
lengingu stöðugleikasáttmálans.
Fyrir það ber ekki síst að hrósa ASÍ,
BSRB, og Samtökum atvinnulífs.
Þessi samtök sýndu kjark og stöð-
uglyndi í afstöðu sinni. Þjóðin stend-
ur í þakkarskuld fyrir þeirra framlag.
Í öðru lagi er unnið hörðum hönd-
um að því að ljúka lausn Icesave-
málsins á þingi. Fyrir liggur frum-
varp, þar sem helstu fyrirvarar lag-
anna frá í sumar eru til staðar, en
ríkisábyrgðin látin ná til þess sem
kann að standa út af eftir árið 2024. Á
sama tíma blasir við, að virði eign-
anna í þrotabúi Landsbankans er
meira en ætlað var. Heimtur eru því
áætlaðar ríf 90%, sem er langt um-
fram þau 75 % sem áður var unnið út
frá. Um leið er ljóst, að hagkerfi
heimsins eru að taka við sér, og það
eykur möguleika á að afsetja eign-
irnar fyrr. Takist það munu vaxta-
greiðslur Íslendinga lækka. Heildar-
greiðslur eru því líklegar til að verða
mun minni, en margir ætluðu í upp-
hafi sumars.
Vaxtalækkun og
styrkara gengi
Í þriðja lagi er endur-
skoðun efnahagsáætl-
unar Íslands lokið hjá
AGS. Pólitískar aðgerð-
ir ríkisstjórnarinnar
eiga þar ekki sístan
hlut. Ávinningurinn er
tvíþættur: Annars veg-
ar mun losna um lán frá
AGS, Norðurlandalán-
in, og pólska lánið, og
hægt að byggja upp
sterkan gjaldeyrisvarasjóð. Hann
mun í senn leiða til meira jafnvægis
um gengi krónuna, styrkja hana þeg-
ar fram í sækir og lækka þarmeð
gengisbundnar skuldir. Þetta eykur
enn líkur á lækkun vaxta. Rík-
isstjórnin mun einnig skoða grand-
gæfilega, hvort ekki sé unnt að kom-
ast af með mun minni lán en
fyrirhugað var, og spara þannig um-
talsverðar vaxtagreiðslur. Í annan
stað er afgreiðsla AGS opinber vitn-
isburður um að Ísland fylgir skyn-
samri og heilbrigðri efnahagsstefnu
við að vinna sig út úr hruninu. Það
mun hafa jákvæð áhrif á lánshæfi
landsins og lykilfyrirtækja, og
styrkja í senn möguleika innlendra
fyrirtækja til að fjármagna sig, og
greiða fyrir fjármagni til nýrra iðju-
kosta.. Lánið til Orkuveitu Reykja-
víkur er lýsandi dæmi um það. Ár-
angur ríkisstjórnarinnar varðandi
AGS er lykilatriði í endurreisninni.
Endurreisn banka og skulda-
leiðrétting
Í fjórða lagi hefur ríkisstjórnin
unnið hörðum höndum að því að
koma bönkunum í starfhæft form.
Búið er að ganga tryggilega frá skil-
um milli gömlu og nýju bankanna,
samningar við kröfuhafa eru á loka-
stigi og verður að öllum líkindum lok-
ið fyrir jól. Sömuleiðis er tryggt að
hluti bankanna verður í erlendri eigu
sem bætir sannarlega stöðuna gagn-
vart erlendum fjármagnsmörkuðum.
Endurfjármögnun bankanna af rík-
isins hálfu er jafnframt að ljúka –
með snöggtum minni kostnaði en ætl-
að var. Öflugir bankar munu ásamt
vaxtalækkun verka einsog súrefn-
isrík blóðgjöf inn í atvinnulífið.
Í fimmta lagi hefur ríkisstjórnin
þegar fengið samþykkt á Alþingi í
góðri samvinnu við stjórnarandstöð-
una lög, sem fela í sér mikilvægar úr-
bætur fyrir stóran hóp skuldugra
landsmanna. Einstaklingar með fast-
eignaveðlán, hvort sem er í krónum
eða erlendri mynt, eiga nú kost á
greiðslujöfnun. Lenging lána verður
að hámarki 3 ár, og að því loknu er
kostur á niðurfellingu eftirstöðva.
Sömuleiðis er búið að undirrita sam-
komulag um greiðslujöfnun vegna
bílalána. Þessi aðgerð ríkisstjórn-
arinnar skiptir þá sem búa við nei-
kvæða eiginfjárstöðu og bera mikla
greiðslubyrði verulegu máli.
Opinberar framkvæmdir
Í sjötta lagi er ríkisstjórnin nú búin
að gefa grænt ljós á sterkan pakka
opinberra framkvæmda sem margar
byggjast á sterkri samvinnu. Búið er
að ganga frá viljayfirlýsingu um
byggingu hátæknisjúkrahúss upp á
30 milljarða. Samþykkt er að ganga
frá útboði vegna Landeyjahafnar,
lagningu Suðurlandsvegar sem rík-
isframkvæmdar upp að Litlu Kaffi-
stofunni sem hægt væri að þætta síð-
ar inn í einkaframkvæmd á lúkningu
alls verksins, og sömuleiðis hefur rík-
isstjórnin heimilað fyrir sitt leyti að
ráðist verði í bæði samgöngu-
miðstöðvar norðan- og sunnanlands í
einkaframkvæmd, og sömuleiðis
Vaðlaheiðargöng með stuðningi af
gjöldum.
Í orku- og stóriðjumálum eru þeg-
ar í gangi mjög jákvæðar viðræður
við lífeyrissjóði um að koma að fjár-
mögnun Búðarhálsvirkjunar. Áform-
að hefur verið að þau 85 MW sem
falla til í Búðarhálsi verði seld Alcan í
Straumsvík, sem mun þá ráðast í
innri endurbætur á álverinu í
Straumsvík, og skapa við það hundr-
uð starfa. Nógir verða um hituna hafi
Alcan ekki þörf eða áhuga.
Fyrir norðan hefur iðnaðarráð-
herra fyrir hönd ríkisstjórnar skrifað
undir viljayfirlýsingu með Lands-
virkjun og þremur sveitarfélögum
um stofnun félags til undirbúnings
orkuframkvæmdum. Þar eru þegar
til reiðu 90 MW í Bjarnarflagi og
Þeistareykjum. Yfirlýsingin gefur
öllum iðjukostum færi á að standa
jafnfætis gagnvart nýtingu orkunnar
á þessu stigi.
Um suðvesturlínu er það að segja,
að falli úrskurður umhverfisráðherra
á þann veg, sem orkugeirinn telur
einboðinn, þá mun Landsnet æskja
framkvæmdaleyfis í upphafi nýs árs,
og framkvæmdir gætu hafist snemm-
sumars einsog ráð var fyrir gert.
Línuframkvæmdirnar munu kosta 30
milljarða, og fjármögnun fyrir fram-
kvæmdir næsta árs eru þegar
tryggðar. Þegar lánshæfi Íslands
batnar í kjölfar lausnar Icesave-
málsins og afgreiðslu AGS munu
orkufyrirtækin eiga auðveldara um
fjármögnun framkvæmda á suðvest-
urhorninu – og annars staðar.
Athafnaskáldin
Í sjöunda lagi er ríkisstjórnin að
styrkja stöðu sólrisugreina einsog
sprotafyrirtækja og ferðaþjónustu
með marktækum hætti. Báðar þess-
ar greinar vinna kraftaverk á hverj-
um degi og frumkvöðlaþróttur
beggja er einstakur. Á síðustu miss-
erum hafa margvíslegar aðgerðir
leitt til mikilla bóta á umhverfi ferða-
þjónustunnar. Næsta skref er að
samþykkja frumvarp um nýja Ís-
landsstofu, sem ekki síst mun styrkja
sókn ferðaþjónustunnar og samhliða
nýjum áherslum í utanríkisþjónust-
unni slá vel undir nára markaðs-
sóknar erlendis.
Í sama anda hefur ríkisstjórnin
ráðist í margvíslegar umbætur á
starfsumhverfi sprotafyrirtækjanna.
Þar má nefna markaðsstyrki, sem
hafa reynst ótrúlega vel, sérstaka
frumkvöðlastyrki, sex ný þróun-
arsetur, og reglur sem heimila að
ráða sérfræðinga af atvinnuleys-
isskrá þannig að atvinnuleysisbætur
fylgja. Frumtakssjóðurinn, sem hef-
ur milljarða til að fjárfesta í þrosk-
uðum sprotum, hefur haldið áætlun,
og sannarlega unnið í þeim anda sem
fyrrverandi iðnaðarráðherra, Val-
gerður Sverrisdóttir, ætlaði honum. Í
tíð minnihlutastjórnarinnar var sam-
þykkt tillaga mín um að hefja smíði
frumvarps um skattalegar ívilnanir,
sem mun gjörbreyta möguleikum
sprotafyrirtækja til að þróa nýja
framleiðslu. Það frumvarp, sem felur
í sér flutning á 1,5-2 milljörðum ár-
lega frá ríkinu til sprotafyrirtækja,
hefur þegar verið lagt fram og rætt á
Alþingi. Full ástæða er til að óska
fjármálaráðherra og núverandi iðn-
aðarráðherra til hamingju með und-
irtektir við því á nýafstöðnu Sprota-
þingi. Þegar áhrif þessara miklu
breytinga verða að fullu komnar
fram mun rekstrarumhverfi sprota-
fyrirtækja hvergi verða betra en á Ís-
landi.
Þrátt fyrir erfitt fjárlagafrumvarp
og þunga bagga sem alltof margir
bera vegna hrunsins er eigi að síður
ljóst að margt ákaflega jákvætt er að
gerast á Íslandi. Saman fer elja rík-
isstjórnar við að leysa tröllaukin
vandamál efnahagskreppunnar, og
einstakur dugur og útsjónarsemi
frumkvöðla og einstaklinga í atvinnu-
rekstri. Stjórnarandstaðan á líka við-
urkenningu skilda fyrir margar mál-
efnalegar hugmyndir, sem hafa haft
jákvæð áhrif á ákvarðanir rík-
isstjórnarinnar. Menn þurfa að vinna
saman. Þjóðin, þingið og ríkisstjórnin
verða að einhenda sér með jákvæð-
um hætti í að tryggja að út úr krepp-
unni komi Ísland sterkara samfélag,
með öflugt velferðarkerfi, og dreifð-
ari áhættu í atvinnulífinu en áður.
Það er meira en mögulegt – og innan
seilingar leggist menn saman á árar.
Skýr efnahagsstefna gegn kreppu
Eftir Össur
Skarphéðinsson
» Þrátt fyrir erfitt
fjárlagafrumvarp og
þunga bagga sem alltof
margir bera vegna
hrunsins er eigi að síður
ljóst að margt ákaflega
jákvætt er að gerast á
Íslandi.
Össur Skarphéðinsson
Höfundur er utanríkisráðherra.
Ég veit ekki alveg hvor ummæliImbu Sollu eru óheppilegri; þausem hún viðhafði á Borgarafund-inum í fyrra – að fólkið í salnum
væri ekki þjóðin, eða
þegar hún afsakaði
þessi orð sín í þætti
Sölva á Skjá 1 fyrir
stuttu: „Mér fannst
fólkið reitt og það
gerði mig líka reiða.“
Reiði hennar var þó
af allt öðrum toga en
reiði fólksins sem var
að missa aleiguna.
Fólkið var reitt útí
hana vegna getuleys-
is ríkisstjórnar henn-
ar en Imba var auðvitað ekki reið útí sjálfa
sig heldur var hún reið fólkinu fyrir að vera
reitt henni og hennar handónýtu ríkisstjórn.
Skilningsleysi Imbu er greinilega ennþá al-
veg í algleymingi. Hún virðist ekki ennþá
ná því, ári eftir hrunið, hversvegna fólkið
var og er reitt. Menn virðast missa allt
jarðsamband um leið og þeir komast á þing.
Fara strax uppí 40 þúsund fetin, – sumir í
boði útrásardólganna.
Er reiði fólks virkilega óskiljanleg?
Í þætti Sölva á Skjá 1 sagði Imba Solla
spekingslega:
„Ég held að reiðin sé mjög vont afl. Eitt
af því, sem ég ásaka sjálfa mig fyrir og á
kannski erfiðast með að fyrirgefa sjálfri
mér í kringum hrunið, það er það að hafa
átt þátt í því að kalla fram alla þá reiði sem
varð í samfélaginu. Ég get ásakað sjálfa
mig fyrir að hafa ekki stuðlað að því að
draga meira úr þeim skelli sem að þetta
varð fyrir samfélagið og draga úr þeirri
reiði sem þetta kallaði fram í samfélaginu,
vegna þess einsog ég segi: Reiðin er svo
vont afl.“
Hún semsagt framkallaði reiði og reiddist
svo fólkinu fyrir að reiðast. Hún skilur ekki
að fólk fylltist réttlátri reiði. Reiði getur
nefnilega verið réttlát og undanfari breyt-
inga til batnaðar þó að Imba skilji það auð-
vitað ekki.
Imba leggur réttláta reiði
og græðgi að jöfnu
Og áfram hélt samspillingarskörungurinn
að ausa úr viskubrunni sínum:
„Ég er þeirrar skoðunar að þeir sem eru
hugmyndafræðingar eða talsmenn reiðinnar
þeir gera samfélaginu jafn mikið ógagn og
hugmyndafræðingar og talsmenn græðg-
innar gerðu á sínum tíma.“
Vá, hvað þetta er djúpt. Einstein bara
mættur á svæðið. Hún hlýtur að fá Nób-
elinn fyrir þessa speki. Hún leggur að jöfnu
fólk sem er reitt yfir því að hafa misst
aleiguna og fólk sem mærði græðgina,
Baugsveldið og útrásina í hástert. Þar er
hún líklega að tala um sjálfa sig, Ólaf Grí
(m)s og fleiri slíka lírukassaapa útrás-
arinnar. Henni virðist fyrirmunað að skilja
reiði fólks enda lítur hún ekki á almenning
sem þjóðina. Þjóðin er í hennar huga þotu-
liðið; stjórnmálamenn, útrásarviðrini og
kúluvambir bankanna. Hún og hennar vank-
aða ríkisstjórn framkölluðu reiði með að-
gerðaleysi sínu og aulaskap og svo furðar
hún sig núna á reiði fólks. Ég veit ekki
hvað þetta er sem hún er með í höfðinu, en
ég óska henni góðs bata þó hann sé ekki
beint sýnilegur. Mitt síðasta verk væri að
gera grín að veikindum fólks, en þegar ein-
hver sagði mér að Imba Solla væri með
eitthvað í hausnum þá sagði ég að það gæti
bara ekki verið. Ég tryði nú ekki hverju
sem væri. Hún væri jafn tóm og vasar al-
mennings.
Það eru greinilega engin batamerki á
lofti. Bara manneskja full af lofti.
stormsker.blog.is
Laugardagshugvekja Sverris Stormskers
Ingibjörg Sólrún reið þjóðinni
Sverrir Stormsker
ALLIR aðilar efnahagslífsins
finna fyrir verulegum búsifjum,
tekjur fyrirtækja eru að lækka,
laun almennings eru að lækka,
verðbólga og vextir eru að sliga
skuldara, skattar fara hækkandi og
svona mætti telja upp fjölda tilsvar-
andi pósta. Á þá staðreynd hefur
verið bent að á sama tíma hafa op-
inber hefðbundin rekstrarútgjöld
(einkum launaútgjöld) ekki fundið
jafn illilega fyrir niðurskurð-
arhnífnum og virðist minni áhugi á
að ráðast á þann þátt opinberra út-
gjalda en t.d. að hækka skatta.
Á næsta ári verða
sveitarstjórnarkosningar og fer
þess hægt og rólega að gæta í fjöl-
miðlum landsins og í framapoti ein-
stakra frambjóðenda með skrifum
eða viðtölum um einstök stefnumál í
framhaldinu velt því fyrir sér hvort
núverandi fyrirkomulag sveitar-
stjórnarmála megi taka til endur-
skoðunar – hjá mörgum verður
þetta spurning um krónur og aura
(útsvarsprósentu) meðan aðrir meta
þetta út frá fleiri þáttum, s.s. tilfinn-
ingalegum.
Nú hef ég svo sem engar beinar
forsendur til að segja að þetta sé
fjárhagslega skynsamlegt. En ein-
hverra hluta vegna finnst mér það
ekki ólíklegt. Væri ekki tilvalið fyrir
Reykjavíkurborg að ríða á vaðið
með úttekt á slíkri stórsameiningu –
slíkt myndi hugsanlega vera innlegg
í það hvernig ríkisvaldið ætti að
taka á sínum niðurskurðarmálum.
komandi kosningum.
Í næsta nágrenni við höfuðborg-
ina eru 6 sveitarfélög – Kópavogur,
Hafnarfjörður, Garðabær, Seltjarn-
arnes, Mosfellsbær og Álftanes. Ör-
lítið lengra frá liggja síðan Akranes
og Borgarbyggð, Árborgarsvæðið
og Hveragerði, Reykjanesbær og
sveitarfélögin þar í kring.
Á þessu stóra landsvæði búa um
eða yfir 3/4 hluta landsmanna eða
nokkuð á þriðja hundrað þúsund
manns. Það er svo sem ekki mikill
fjöldi af fólki – svona í öllum eðlileg-
um alþjóðlegum samanburði.
Lítið sem ekkert hefur heyrst um
hvort það gæti verið fjárhagslega
skynsamlegt að sameina öll þessi
sveitarfélög á Suðvesturlandi í eitt.
Má ekki kalla eftir fjárhagslegri út-
tekt á slíku? Almenningur gæti þá í
Kjartan Brodda Bragason
Sveitarfélög á Suðvesturlandi
Höfundur er hagfræðingur.