Morgunblaðið - 05.12.2009, Side 45

Umræðan 45
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 5. DESEMBER 2009
MEÐAL þess sem
almenningur hefur
lært af hruninu er hve
launamunur er and-
styggilega mikill.
Það hefur alltaf ver-
ið sagt að þeir sem
eru ábyrgir fyrir
miklu þurfi að hafa
hærri laun en aðrir.
Hvað segir hrunið
okkur um ábyrgðina
og launamuninn? Þeir sem brugð-
ust okkur voru einmitt þeir sem
höfðu hæstu launin. Það voru þeir
sem voru með tíu sinnum hærri
laun en hinir lægst launuðu, svo
ekki sé nú minnst á þá sem voru
ennþá hærri. Það virðist vera þann-
ig að þeir launahæstu, þeir sem
áttu að hafa ábyrgðina, hafi einmitt
brugðist okkur. Þeir voru með svo
há laun að þeir fylltust löngun eftir
enn meiri ágóða, tóku þátt í hruna-
dansinum, fannst þeir passa best
meðal auðmanna og gættu hags-
muna annarra slíkra, ef þeir höfðu
til þess aðstöðu. Í gamla daga þeg-
ar launamunur var miklu minni en
núna var samt spurt hvers vegna
bankastjórar hefðu svona miklu
hærri laun en aðrir. Jú, svarið kom
að bragði, það er til þess að þeir
þurfi ekki sjálfir að stela úr bönk-
unum. Þetta voru greinilega öf-
ugmæli, þeir sem fá mest í laun
stela mestu, reyndar á „lögvarðan“
hátt eins og einn bankatoppurinn
orðaði það.
„Atgervisflótti“
Því er líka stöðugt haldið fram að
þeir sem hafa mikla menntun eigi
að hafa miklu hærri laun en þeir
sem hafa litla menntun. Þetta á að
vera til að hvetja fólk til að mennta
sig. Svo er bætt við að ef laun
hinna mest menntuðu verði ekki
jafnhá og það sem tíðkast við sam-
bærileg störf annars staðar verði
atgervisflótti. Atgervisflótti mun
vera þýðing á enska orðasamband-
inu brain drain, eða heilaþurrkun.
Þetta þýðir þá að þeir sem eru með
góðan heila, sem sagt greindir og
vel gefnir, eins og það heitir, flytj-
ist bara burt ef þeim er ekki umb-
unað með nógu miklum peningum.
Þetta er nú þvert á okkar reynslu.
Allir hagfræðingarnir okkar eru
mjög vel menntaðir á
sinn hátt en þeir
brugðust okkur. Ekki
af því að þeir vissu
ekki betur, heldur
flæktust þeir inn í
kerfi samtryggingar
hinna ríku og vold-
ugu. Hvers vegna
ættu þeir að bregðast
þeim sem borguðu
þeim svona há laun?
Vel menntaðir pró-
fessorar við háskóla
eru gjarnan með um
500 þúsund á mánuði, og flytjast
til Íslands frá útlöndum í stórum
stíl eftir nám ef þeim bjóðast slík
laun hér.
Við þurfum bara lífvænleg
laun
Ég held að fólk sem passar upp
á að ávaxta sparifé okkar og þeir
sem sjá um að mennta okkur séu
alveg til í að starfa með okkur ef
þeir fá laun sem þeir komast
sæmilega af með. Ég held jafnvel
að það skipti meira máli að sam-
félagið okkar sé réttlátt og gott.
Flestir þeir sem ég þekkti og voru
við nám um sama leyti og ég er-
lendis fluttu til Íslands að námi
loknu af því þeim þótti vænt um
íslenskt samfélag. Hér gætu þeir
látið gott af sér leiða, hér áttu
gömlu vinirnir og fjölskyldan
heima og hér væri gott að ala upp
börn. Menn vonuðust líka eftir
skemmtilegu og skapandi starfi,
miklu meira en eftir miklum pen-
ingum. Jú jú, menn vildu það há
laun að það væri lifandi af þeim,
eins og allir vilja og þurfa.
Sjálfsagt er það óraunhæft að
gera þá kröfu hér og nú að allir fái
sömu laun. Mannfólkið er líklega
ekki enn komið á það menning-
arstig að það nenni að mennta sig
ef það fær ekki eitthvað pen-
ingalega út úr því. Einn ágætur
alþingismaður, Stefán Jónsson,
betur þekktur sem fréttamaður,
lagði það til í kringum 1970 að sett
yrðu lög um að enginn skyldi frá
hærri laun en tvisvar sinnum
meira en þeir lægst launuðu.
Kannski orðaði hann þetta þannig
að enginn skyldi fá lægri laun en
helmingi lægri en hinir hæst laun-
uðu. Við núverandi efnahags-
aðstæður gæti þetta þýtt að eng-
inn væri með lægri laun en 300
þúsund og enginn með hærra en
600 þúsund krónur á mánuði.
Nýtt samfélag okkar þarf að
byggja á réttlæti
Hrunið og yfirstandandi kreppa
veita okkur tækifæri til að skapa
réttlátt samfélag. Eftir það sem á
undan er gengið finnst almenningi
mikill launamunur andstyggilegur
og hann gagnar okkur ekki til
neins góðs, ekki einu sinni þeim
sem mest bera úr býtum. Þegar
verið er að tala um að nú verði all-
ir að vera reiðubúnir til þess að
taka á sig byrðar kreppunnar og
hrunsins mun fólk eðlilega svara
að þeir sem bera mest úr býtum
þurfi að taka mest á sig. Það er
réttlæti. Ef þjóðin á að standa
saman þurfa stjórnvöld að segja
að þau stefni að tekjujöfnuði, og
þau stefni að réttlæti í skiptingu
þjóðarauðsins, og fylgi því eftir
með málflutningi og lagasetningu.
Samtök launafólks þurfa að berj-
ast fyrir því sama.
Ef við eigum að standa saman
núna þarf framar öllu öðru að
ríkja réttlæti í samskiptum
manna, hvað varðar launamál,
möguleika til menntunar, heilsu-
gæslu o.s.frv. Allir þurfa að hafa
sama rétt til að hafa vinnu, at-
vinnuleysi á að banna. Samfélagið
á að passa upp á að allir hafi
vinnu, bæði af manneskjulegum
ástæðum en líka vegna þess að
það er nauðsynlegt fyrir sam-
félagið að nýta alla sína starfs-
krafta. Gamla lögmálið um svo-
kallað hæfilegt atvinnuleysi er
kjörorð hagspekinga hins gamla
kerfis, rangláts kerfis sem við er-
um vonandi að losa okkur undan.
Réttlæti
Eftir Ragnar
Stefánsson »Ef við eigum að
standa saman núna
þarf framar öllu að ríkja
réttlæti í samskiptum
manna, um launamál,
möguleika til mennt-
unar, heilsugæslu
o.s.frv.
Ragnar Stefánsson
Höfundur er jarðskjálftafræðingur
og prófessor.
Menntaáætlun Nordplus
Norrænir styrkir til
nágrannasamstarfs
Kynningarráðstefna á Hótel Sögu,
salnum Stanford, 2. hæð
(inngangur Guðbrandsgötu)
11. desember 2009
frá kl. 14:00 - 16:30
Dagskrá
13:30-14:00 Skráning, afhending ráðstefnugagna.
14:00-14:10 Setning: Karitas Kvaran,
forstöðumaður Alþjóðaskrifstofu háskólastigsins
– Landskrifstofu Nordplus.
14:10-14:25 Almenn kynning
á menntaáætlun Nordplus:
Guðmundur Ingi Markússon,
verkefnastjóri Nordplus.
14:25-14:40 Uppbygging Nordplusverkefna
og nýting styrksins:
Ragnhildur Zoega, verkefnastjóri Nordplus.
14:40-14:55 Kynning á verkefni
í Nordplus Horisontal:
Margrét Guðmundsdóttir,
verkefnastjóri á menntavísindasviði H.Í.
15:00-16:00 Vinnustofur fyrir undiráætlanir Nordplus:
Junior: Styrkir leik-, grunn- og
framhaldsskólastigið.
Voksen: Styrkir fullorðinsfræðslu og símenntun.
Háskólastigið: Styrkir samvinnu
og samstarf háskóla.
Sprog og kultur: Styrkir norræn mál
og menningu.
Horisontal: Styrkir sem tengja saman aðrar
undiráætlanir Nordplus.
16:00-16:30 Jólaglögg og piparkökur
í ráðstefnulok.
Skráning fer fram á
http://ask.hi.is/page/Nordplus11des
Nánari upplýsingar á skráningarsíðu
og í síma 525 4311
Umsóknarfrestur í Nordplus
er í byrjun mars á hverju ári
www.nordplus.is
afsláttur
33%
afsláttur
27%
14.490 kr.
verð áður 19.990 kr.
3.390 kr.
verð áður 4.990 kr.
2.990 kr.
verð áður 4.490 kr.
„MÖGNUÐ,
DJÖRF,
STÓRBROTIN
OG HEILLANDI“
afsláttur
32%