Morgunblaðið - 05.12.2009, Blaðsíða 46

46 Umræðan BRÉF TIL BLAÐSINS
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 5. DESEMBER 2009
ÞAÐ er hrein og
klár tímaskekkja að
rjúka í göng undir
Vaðlaheiði í hvelli.
Miklu mikilvægara er
að tengja saman
Norðurland og Suð-
urland með góðum
hálendisvegi yfir
Sprengisand. Þess ut-
an er kostnaðurinn
við slíkan veg aðeins
brot af kostnaði við þessi ógöng.
Aðrar lausnir
Göng undir Vaðlaheiði auðvelda
á engan hátt aðgengi ferðamanna
til þeirra staða sem þeir sækjast
eftir. Nú þegar er straumur ferða-
manna í náttúruperlur Norður-
lands mikill og stofnendur Vatna-
jökulsþjóðgarðs þykjast geta sýnt
fram á tuga ef ekki hundraða þús-
unda aukningu í fjölda ferðamanna
til Norðausturlands á næstu árum.
Þeir sem ætla að stofna og reka
Eldfjallaþjóðgarð í Gjástykki segj-
ast ætla að koma með trilljón gesti
á tíu árum. Mikið liggur því við.
Miklu auðveldara og ódýrara er
að koma þessum fjölda á sinn stað
eftir góðum hálendisvegi sem
kæmi niður í Mývatns-
sveit yfir Sprengisand.
Raunar verður aðeins
þriggja tíma akstur frá
þéttbýli Suðvest-
urlands í nátt-
úruperlur Norðaust-
urlands.
Betra fyrir
flugið – betra
fyrir hundana
Ekki er heldur verra
að slíkur vegur myndi
létta á hinu erfiða flugi
á Akureyrarflugvöll. Léttir efa-
laust mörgum að þurfa ekki að bo-
rast þar upp eða niður í misjöfnum
veðrum og hafa þann valkost að
aka góðan hálendisveg. Auk þess
kæmu þá aðrir flugvellir til greina
sem liggja nær hálendisveginum
og þjóðgarðinum.
Bættar samgöngur
yfir Eyjafjörð
Vissulega mætti bæta sam-
göngur við Eyjafjörð. Bílferja frá
Víkurskarðsafleggjara yfir á
Hauganes eða á Árskógssand er
góður valkostur og myndi stytta
leiðina suður um ca 25 kílómetra.
Slík ferja gengi allan sólarhringinn
með 12 mín millibili enda fjörð-
urinn ekki nema 6-10 km breiður.
En auðvitað mun hálendisvegurinn
minnka þörf á slíkri ferju. Hlýtur
að vera gott fyrir skólabæinn Ak-
ureyri og háskólasamfélagið að
losna við þungaumferð í gegnum
sinn fallega bæ. Og gamalgrónir
Akureyringar þyrftu ekki að óttast
um hunda sína á gönguferðum á
Drottningarbrautinni framar.
Afstaða lífeyrissjóða
Það er undarlegt að sjóðir sem
landsmenn hafa samkvæmt laga-
boði lagt í hluta launa sinna árum
saman skuli endilega vilja koma að
framkvæmdum til einkabíladekurs.
Á sama tíma líða raunverulegar
framkvæmdir, sem geta aflað
gjaldeyris, fyrir fjárskort. Er líf-
eyrissjóðaspillingin næsta hruna-
syrpa þjóðarinnar?
Lausn úr Vaðlaheiðarógöngum?
Eftir Sigurjón
Benediktsson
Sigurjón Benediktsson
» Gott fyrir skólabæ-
inn Akureyri og há-
skólasamfélagið að
losna við þungaumferð
og Akureyringar þyrftu
ekki að óttast um hunda
sína á gönguferðum.
Höfundur er tannlæknir.
NÝGENGINN er dómur fyrir hér-
aðsdómstóli NV þar sem föður er
veitt full umgengni við barn sitt þó
svo að hann hafi
verið dæmdur til
ökuleyfissvipt-
ingar og sektar
fyrir að hafa ekið
bíl sínum undir
áhrifum mjög
mikilla fíkniefna
þar sem hann var
talinn hafa ógnað
öðrum ökumönn-
um með akstri
sínum og þar að auki verið með
barnið í bílnum umrætt sinn. Ekki
kom einu sinni til tals að hann þyrfti
að sýna fram á að hann væri hættur
neyslu.
Fram að áramótum fær hann
barnið afhent í gegnum barnavernd,
sem gerir lyfjapróf og eru þetta ein-
ungis 2 helgar sem þetta varir og
fær hann drjúgan tíma til að „rétta
sig af“ því hann var látinn vita af
prófinu í tíma. Eftir það … hver veit.
Hvar er réttur barnsins til að lifa
öruggu lífi. Eru íslensku barna-
verndarlögin svona foreldramiðuð
að réttur foreldra til barns er varinn
af dómstólum þrátt fyrir að lífi
barnsins sé ógnað af völdum neyslu
foreldris?
Og hvað um rétt hins foreldrisins
til að verja barn sitt. Í dag er litið
svo á að ef hitt foreldrið neitar að
senda barn sitt með neysluforeldr-
inu sé verið að tálma umgengni og
barnið er tekið með lögregluvaldi af
heimili sínu.
Það eina sem við getum vonað er
að börn sem eru neydd til að um-
gangast foreldra í neyslu skaðist
ekki. Kannski verður þessu ekki
breytt fyrr en barn hefur skaðast
bæði á líkama og sál og verður þar
með fordæmi fyrir þá sem á eftir
koma.
Vona ég að þessi skrif veki fólk til
umhugsunar um rétt barna til ör-
yggis og að kannski séu foreldrar
sem eru með tálmanir ekki að því í
eiginhagsmunaskyni, heldur til að
verja börn sín.
Rut Guðfinnsdóttir
foreldri.
Dómstólar og
barnavernd
Frá Rut Guðfinnsdóttur
Rut Guðfinnsdóttir
ÉG HVET ykkur til að samþykkja
ekki Icesave-frumvarpið í núverandi
mynd.
Icesave samningurinn er einfald-
lega ekki nógu góður. Bretar og Hol-
lendingar verða líka að axla ábyrgð á
því sem úrskeiðis fór. Einfaldasta
leiðin er að þeir gefi okkur sína
lægstu seðlabankavexti á hverjum
tíma. Þessi leið ætti að vera ásætt-
anleg fyrir þeirra skattgreiðendur
og okkar þjóðarstolt því hún gerir
okkur kleift að borga til baka það
sem okkur ber án þess að eiga á
hættu að það verði okkur um megn.
Hafa ber í huga að það var ekki
allt íslenskt við Landsbankann. Til
dæmis voru eigendur og sumir
stjórnendur búsettir í Bretlandi og
stór hluti af lánastarfsemi bankans
var til breskra fjárfesta í breskan
rekstur. Laga- og eftirlitsumgjörðin
var byggð á lögum Evrópusam-
bandsins og voru það líka breska og
hollenska fjármálaeftirlitið sem
brugðust.
Kæru þingmenn, ykkar æðsta
ábyrgð er gangvart íslensku þjóð-
inni og eigin samvisku. Ef þið sam-
þykkið Icesave-frumvarpið eru þið
að bregðast ykkar hlutverki og ykk-
ar þjóð.
SIGURÐUR MAGNÚSSON,
námsmaður og íslenskur
ríkisborgari.
Opið bréf til þingmanna
ríkisstjórnarinnar
Frá Sigurði Magnússyni
EFNAHAGSÁSTANDIÐ hjá okkur
er ekki stöðugt, eða ég á líklega að
vera nútímalegur og segja sjálfbært,
en það er ekki einu sinni á (mann-
legu) valdi ríkisstjórnar að halda aft-
ur af kaupmætti, hagvexti og gengi
til lengri tíma. Ríkisstjórnin gæti
með skattlagningu og öðrum hindr-
unum haldið genginu niðri eins og
það nú er (þ.e. stöðugu eins og Seðla-
bankinn vill) í jafnvel 3 ár, en ekki
lengur. Árið 2007 gat engin mann-
legur máttur haldið gengi krónunnar
eins háu og það var þá lengur en í 3
ár (reyndin varð eitt ár, þrátt fyrir
himinháa stýrivexti). Ástandið þá var
ekki sjálfbært og ekki einu sinni stöð-
ugt. Við hvaða gengi fæst sjálfbær
stöðugleiki? Það veit enginn, en við
höfum heyrt sjónarmið kunn-
náttumanna um 30% hærra gengi en
nú er. Sem betur fer þurfum við ekki
að vita þetta, meðan við höldum í ís-
lensku krónuna. Við þurfum bara að
vita hvernig við stefnum í átt til stöð-
ugleika.
Til þess er ein leið til og ég er
hræddur um ekki nema ein úr þessu,
ef við viljum komast þangað á einu
ári. Við þurfum að afnema gengishöft
og lækka vexti (hjá Seðlabankanum
niður í ca. fjórðung þess sem nú er)
strax. Við þurfum ekkert meir við
AGS að tala og Icesave má bíða þess
að EBE geri eitthvað af viti. Eina
hættan við afnám gjaldeyrishafta
hefur legið í útstreymi gjaldeyris
vegna erlends eignarhalds á íslensk-
um krónum. Þótt ekki streymi meir
út en við eigum, þá hefur eign okkar
verið það lítil að útstreymið hefði get-
að tekið langan tíma. Við höfum séð
af skráningu evrópska seðlabankans
á íslensku krónunni, hvað erlendu
krónuhafarnir vilja fá minnst fyrir
sínar krónur í evrum. Eina gagnið, ef
gagn skal kalla, sem háir vextir
Seðlabankans okkar hafa gert, er að
halda genginu í Seðlabanka Evrópu
uppi, þ.e. nær okkar gengi. Það hefur
kostað okkur stórfé. Nú sjáum við
loks að krónan hefur hækkað und-
anfarið erlendis. Það bendir til þess
að flestir krónueigendur séu farnir
með sínar krónur (Seðlabankinn seg-
ist ekkert vita um það og rengi ég það
ekki). Þeir sem eftir eru vilja fá fleiri
evrur, eru þolinmóðari. Það segir
okkur að gengislækkun við afnám
hafta verður lítil og varir bara í
nokkra daga, enda verða íslenskir út-
flytjendur að flýta sér heim með sinn
gjaldeyri, ef þeir eiga ekki að missa
af kauptækifærinu þessa fáu daga.
Seðlabankinn mætti raunar líka nota
eitthvað af varasjóðnum. Því má ná
til baka með miklum hagnaði þegar
krónan hækkar. Hér dugar ekki að
nota líkindareikning á grunni sam-
anburðar við söguna sem hefur ekk-
ert með okkar aðstæður að gera,
heldur verðum við einfaldlega að
beita skilningi okkar á samhengi
stærðanna eins og það er við núver-
andi aðstæður. Hver sem er má vé-
fengja minn skilning, en verður þá að
beita til þess málefnalegum rökum.
HALLDÓR I. ELÍASSON,
stærðfræðingur.
Sjálfbær stöðugleiki
Frá Halldóri I. Elíassyni
Í BYRJUN
desember fer fram í
Kaupmannahöfn,
COP15 ráðstefna
Sameinuðu þjóðanna.
Hinir svokölluðu leið-
togar ríkja heimsins
munu þar ásamt við-
skiptaelítunni þykjast
hafa lausnir við einu
þyngsta pólitíska
hitamáli síðari tíma:
loftslagsbreytingum. Mörgum
spurningum er ósvarað, t.d. hvað
tekur við þegar Kyoto bókunin
fellur úr gildi 2012, en nú er ljóst
að Ísland mun ekki biðja um aukn-
ar undanþágur á losunarheimilum
– stóriðjusinnum til mikils ama.
Frá því að hnattræn hlýnun
jarðar var viðurkennd sem vanda-
mál af ríkisstjórnum og viðskipta-
lífinu hefur málefnið verið rætt
fram og aftur. Ýmsar kenningar
hafa sprottið upp um hugsanleg
ósannindi í umræðunni og halda
því margir fram að hlýnunin sé
ekki staðreynd. Burtséð frá því
hver sannleikurinn er, er alveg
ljóst að loftslagsbreytingar eru nú
á dagskrá allra pólitískra og efna-
hagslegra afla. Ríkisstjórnir boða
aðgerðir og stórfyrirtæki keppast
við að reyna að sannfæra neyt-
endur um að lausnin felist í því að
versla við þau. Nýtt orðagjálfur
hefur orðið til í kringum málefnið:
„grænn“ kapítalismi.
Vegna aukinnar náttúruvernd-
arvitundar um alla veröld – sem
einskorðast síður en svo við lofts-
lagsbreytingar – og vegna yf-
irstandandi hruns hugmyndafræði
kapítalismans, neyðast þau öfl sem
halda uppi kerfinu til að taka upp
umræðuna um náttúruvernd. En
vegna þess að drifkraftur kerf-
isins, sífelld og aukin framleiðsla
og neysla, fer ekki saman með
raunverulegri náttúruverndarhug-
sjón, neita þessi öfl að horfast í
augu við og viðurkenna rót vand-
ans. Vandamálin eru þ.a.l. sett
fram á fölskum forsendum og
mætt með fölskum lausnum.
Bílamenningin er gott dæmi. Í
stað þess að viðurkenna grundvall-
argalla hennar og ráðast þannig að
rótum þess vanda sem
hún hefur skapað,
reyna bílaframleið-
endur og ráðandi öfl
að telja fólki trú um
að hana sé hægt að
„grænka.“ Hin svo-
kallaða lausn felst þá í
því að viðhalda og
jafnvel auka þann
fjölda bíla sem nú
keyra um, en keyra
þá á öðru eldsneyti en
olíu, t.d. rafmagni og
lífrænu eldsneyti.
Fyrir utan efasemd-
arraddir um hversu „græn“ raf-
magnsframleiðsla er – og fyrir ut-
an þá staðreynd að framleiðsla
lífræns eldsneytis hefur í för með
sér gífurlega eyðileggingu á lands-
svæðum, sérstaklega í þriðja heim-
inum – er hér algjörlega horft
framhjá þeirri staðreynd að burt-
séð frá því hvers konar eldsneyti
keyrt er á, þarf framleiðslan að
halda áfram. „Grænu“ bílarnir eru
að miklu leyti til úr áli, sem krefst
þá aukins námugraftar á báxíti,
sem hefur í för með sér aukna
eyðileggingu á vistkerfum þeirra
svæða sem báxít finnst á. Eitt
tonn af rauðri drullu sem drepur
allt líf, fylgir hverju tonni af fram-
leiddu súráli; skógar eru ruddir og
lifnaðarháttum innfæddra er út-
rýmt. Hraðbrautir verða áfram
byggðar og þeim gömlu viðhaldið.
Þannig er markvisst atast í vist-
kerfinu með mjög alvarlegum af-
leiðingum fyrir allt líf á jörðinni.
Einkavæðing andrúmsloftsins er
annað dæmi; viðskipti með los-
unarheimildir þar sem ríki heims-
ins geta keypt og selt meng-
unarkvóta sín á milli. Hafi ákveðið
ríki klárað sinn kvóta en vilji
menga meira, t.d. vegna aukinnar
uppbyggingar þungaiðnaðar, getur
það keypt kvóta af ríkjum sem
ekki hafa klárað sinn kvóta. Það
sér hver maður, út frá nátt-
úruverndar- jafnt sem mann-
úðarsjónarmiðum, að þessi við-
skipti hafa einungis eitt í för með
sér: aukna hnattræna auð- og
stéttskiptingu.
Svona spilltar og skaðsamar eru
allar þær „lausnir“ sem „græni“
kapítalisminn boðar. En vegna
þess hversu fjarlæg flest umhverf-
isáhrifin eru almenningi, gleypir
hann við þessum lygum. Fjar-
lægðin við náttúrulega umhverfið
hefur gert okkur firrt. Og með
firringuna að vopni – og þá rang-
hugmynd að ekki þurfi að slaka á
þeim efnislegu „lífsgæðum“ sem
byggð hafa verið upp á vest-
urlöndum – er áfram ráðist gegn
jörðinni. Markaðsvæðing lífs er
allráðandi og það sorglegasta er
þegar einstaklingar og hópar sem
kenna sig við náttúruvernd gang-
ast undir hugmyndina um rétt-
mæti þess að verðleggja, kaupa og
selja náttúruna.
Mestu máli skiptir fyrir and-
ófshreyfingarnar að þær átti sig á
því að orðagljáfrið í kringum lofts-
lagsbreytingar er notað til að
knýja fram ákveðnar hnattrænar
breytingar á kerfinu, heimselít-
unni einni til hagnaðar. Þær
breytingar eru helsta viðfangsefni
COP15-fundarins og munu, ef ekki
verður gripið inn í af fullri hörku,
eiga sér stað algjörlega óháð því
hvort andrúmsloft jarðar sé í raun
að hitna eða ekki. Í Kaupmanna-
höfn verður kappkostað ná fram
einu markmiði: að halda lífi í
ósjálfbæru efnahagskerfi kapítal-
ismans, framleiðslu þess og
neyslu, með tilheyrandi eyðilegg-
ingu náttúrulega umhverfisins og
ofbeldi gegn fólki. Allt annað er
aukaatriði.
COP15-fundurinn kemur til með
að mæta harðri andspyrnu; í töl-
uðu og skrifuðu máli, en einnig lík-
amlega. Það er nauðsynlegt að
náttúruverndarhreyfingin hér á
landi mæti allri umræðu um
COP15 af ítarlegri gagnrýni,
byggðri á róttækri hugmyndafræði
um verndun náttúrunnar, náttúr-
unnar vegna! Því mun ég í það
minnsta halda áfram.
Orðagjálfur loftslagsbreyt-
inga: „Grænn“ kapítalismi
Eftir Snorra
Pál Jónsson
Úlfhildarson
» Loftslagsfundur SÞ
fer fram í desember
nk. Orðagjálfur lofts-
lagsbreytinga er nú not-
að til að halda lífi í
ósjálfbæru efnahags-
kerfi kapítalismans.
Snorri Páll Jónsson
Úlfhildarson
Höfundur er listamaður.