Morgunblaðið - 16.12.2009, Side 28

28 Minningar
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 16. DESEMBER 2009
✝ Pétur HafliðiÓlafsson, fæddist í
Stykkishólmi 10.febr-
úar 1920. Hann lést á
líknardeild Landspít-
ala Landakoti laug-
ardaginn 5. des. sl.
Hann var sonur
hjónanna Ólínu J. Pét-
ursdóttur, f. í Svefn-
eyjum 1887, d. 1979
og Ólafs J.Jónasson-
ar, Innra-Leiti, Skóg-
arstrandarhreppi, f.
1887, d. 1929. Pétur
var einn af þrettán
börnum þeirra hjóna. Fjölskyldan
fluttist 1923 til Reykjavíkur.
Pétur kvæntist Jóhönnu Guðrúnu
Davíðsdóttur frá Patreksfirði, f. 3.9.
1920, d. 4.1. 2003. Foreldrar hennar
voru Davíð Friðlaugsson, f. í Skápa-
dal, Rauðasandi 1885, d. 1934 og
Sesselja G. Sveinsdóttir, f. 1892, d.
1985. Pétur og Jóhanna eignuðust 6
börn. 1) Davíð, f. 14.9. 1940, d.
24.12. 1973. Davíð eignaðist tvo
syni, þá Guðmund, f. 1961, hann á 5
börn Margréti Hrefnu, Petru
Guðný, Davíð, Agnar Guðna og
Tindru og 3 barnabörn og Sigurð, f.
1965, hann á tvo syni, Pétur Hafliða
og Davíð. Einnig átti Davíð eina
1973, hans kona er Unnur Anna
Valdimarsdóttir, þau eiga eina dótt-
ur, Lilju Hugrúnu. Íris Dögg, f.
1982, hún á eina dóttur Hafrúnu
Emblu. 5) Pétur, f. 28.2. 1953,
kvæntur Önnu S. Einarsdóttur, þau
eiga þau Ásdísi, f. 1973, hennar
maður er Jóhann Þórarinsson, þau
eiga þrjár dætur, Fanney Lind,
Laufey Birna og Lovísa Anna. Dag-
mar, f. 1980, hennar maður er
Gunnar Egill Egilsson, þau eiga tvö
börn, Andreu Dís og Aron Darra. 6)
Ólína Björk, f. 13.12. 1956, hún á
þrjá syni, Hafliða Þór, f. 1986, hann
á einn son Daníel, Davíð Ágúst, f.
1989 og Ólaf Alex, f. 1991.
Pétur hóf sjómennsku 15 ára
gamall fyrir alvöru. Árið 1942 fór
hann með skipalest PQ13 sem sigldi
frá Íslandi til Murmansk í Rúss-
landi. Síðar varð hann farmaður hjá
Eimskipafélagi Íslands til margra
ára. Pétur kenndi í verklegri sjó-
vinnu á vegum Æskulýðusráðs
Reykjavíkur. Björgunarskipið Sæ-
björg, má segja að hafi verið fyrsta
skólaskip Íslendinga. Einnig starf-
aði hann sem fiskmatsmaður fyrir
Ríkismat sjávarafurða. Pétur koma
að stofnun Félags eldri borgara í
Reykjavík.
Pétur verður jarðsunginn frá
Hallgrímskirkju í dag, miðvikudag-
inn 16. desember og hefst athöfnin
kl. 15.
Meira: mbl.is/minningar
fósturdóttur, Helgu
Magnúsdóttur. 2)
Hrefna Sesselja, f.
2.10. 1943. Hennar
börn eru: Hafþór, f.
14.11. 1961, d. 22.6.
2007, hann á einn son
og tvær dætur, þau
eru Kristján, Tinna
María og Alexandra.
Jóhanna Ágústa, f.
1965, hennar maður
er Jóhann Tómasson,
þau eiga fjögur börn,
Huldu Hönnu, Andreu
Rán, Telmu Lind og
Viktor Gauta. Ásdís, f. 1967, hún á
þrjá syni Eið Aron, Theodór og
Martein. Erla, f. 1979. 3) Hafliði, f.
22.6. 1945, d. 2.12.1982, hann eign-
aðist tvær dætur með konu sinni
Vigdísi Sigurðardóttur. Jónína Sig-
ríður, f. 1967 , hennar maður er
Friðrik Ágústsson Kaldal, dóttir
þeirra Eva Kaldal. Berglind, f. 1975,
hennar maður er Einar Geir Jóns-
son, synir þeirra eru Jón Karl og
Einar Geir. 4) Hugrún, f. 29.10.
1950, gift Marteini Eli Geirssyni,
þau eiga þrjú börn: Margrét, f.
1971, hennar maður Brynjólfur
Hilmarsson, þau eiga 2 börn, Rakel
og Martein Elí. Pétur Hafliði, f.
Hann pabbi minn er látinn eftir
erfið veikindi.
Sjómennskan var hans ævistarf,
og þess vegna var hann mikið í burtu
frá fjölskyldu sinni, en við vorum 6
systkinin, 2 bræður farnir, mamma
okkar lést 2003. Eftir eru 3 systur og
1 bróðir.
Minnisstæð er mér Þorláksmessa
1955, en þá var skipið, sem hann var
á, sent úr höfn á miðnætti, og jólin
framundan. Þessi ferð varð ein sú
lengsta sem hann var í burtu, en
skipið fraus inni til vors í höfn í Finn-
landi, því mikill frostavetur var þar
þetta árið. En við héldum okkar jól
með honum þegar hann kom heim,
þó kominn væri apríl.
Ég var til sjós með honum í u.þ.b.
eitt ár, þá uppgötvaði ég að hann var
alltaf sjóveikur fyrstu dagana á sigl-
ingu, mikið var ég undrandi. Aldrei
sagði hann frá þessu. Þegar ég var
barn, og vissi að hann var að koma í
land, var erfitt að vera í skólanum.
En ég var fljót að hlaupa heim úr
skólanum þegar honum lauk, og um
leið og ég opnaði útidyrnar, vissi ég
að hann var kominn, því mild vindla-
lykt barst á móti mér. En pabbi fékk
sér stundum vindil á þessum árum.
Hann var einn af stofnendum Fé-
lags eldri borgara, og skipulagði
ferðalög, bæði innanlands og til út-
landa. En hann elskaði að gera sem
mest fyrir „stelpurnar“ og „strák-
ana“, eins og hann kallaði þennan
hóp. Og hann stjórnaði dansleikjum í
sal Eldri borgara í 21 ár. Hætti 2009.
Við systur fórum vestur á firði sl.
sumar, og buðum honum með. Það
endaði þó með því að hann fór á öðr-
um bíl, því hann var með kvikmynda-
tökumann, Örn, og bílstjóra, Hilmar.
En hann átti, að sögn, erindi vestur á
Keflavíkurbjarg, við fengum að vita
seinna hvert erindið var. Þessi ferð
var öll tekin á kvikmynd. Pabbi var
svo tæknivæddur, þegar okkur syst-
ur vantaði t.d. minniskubba í mynda-
vélar þá átti hann þá, fyrirhyggju-
semin hjá honum var einstök, búinn
að fara á tölvunámskeið, það munaði
öllu sagði hann.
Síðustu árin hefur hann verið að
safna að sér gögnum um skipalestir,
sem sendar voru frá Íslandi, til að
sigla til Murmansk Í Rússlandi. En
hann var skipsmaður um borð í einu
skipanna, en það hét Ballak. Skipa-
lestin sem hann var í bar einkenn-
isstafina PQ-13.
Hann var aðalhvatamaður að ráð-
stefnu sem haldin var í Reykjavík
2008. Ráðstefnan var um skipalestir
bandamanna til Rússlands. Hann
hefur verið sæmdur þremur heiðurs-
orðum af Rússum , m.a. rússnesku
ríkisorðunni. Hann á heilt safn af
kvikmynduðum atburðum v/ stríðs-
ins, og af ráðstefnunni og öðrum at-
burðum er lúta að þessum atburðum,
bæði gamalt og nýtt. Hann pabbi var
ekki alveg hættur, þó veikindin
héldu í við getuna til framkvæmda.
Þá kallaði hann í ættingja eða vini til
að bæta við, ef hann taldi sig hafa
gleymt einhverju, alltaf að bæta við.
En hann hafði mjög gott minni.
Hann var mjög söngelskur. Þau
sungu oft saman foreldrar mínir og
við systkinin tókum undir, það var
oft glatt á hjalla í þá daga.
Elsku pabbi minn, nú er þínum
lífsdansi lokið. Þín er sárt saknað.
Ég efa ekki, að tekið hefur verið
vel á móti þér við brottför þína héð-
an.
Hvíl í friði.
Þín dóttir,
Hrefna Pétursdóttir.
Móðurfólk mitt er ættað úr
Breiðafirðinum, eyjum og umhverfi.
Þetta er stór og fjölmenn ætt og
amma mín, Ólína Pétursdóttir átti 13
börn.
Pétur H.Ólafsson móðurbróðir
minn var elsti sonur hennar og 9 ára
gamall þegar faðir hans lést 1929 frá
barnahópnum og eitt á leiðinni.
Hann þurfti því að vera til gagns og
afla matar eins og aðrir og sérstak-
lega sem elsti karlmaður heimilisins.
Það mótaði líf hans frá upphafi sam-
ábyrgð við að „skaffa“. Hann lærði
því fljótt að treysta á mátt sinn og
megin. Hann vildi lifa lífinu lifandi.
Lífsandinn og lífsáhuginn var ótæm-
andi það voru alltaf verkefni sem
þurfti að vinna og skila. Auðvitað gat
enginn gert það betur en hann. Mót-
vindur lífsins lét hann ekki í friði
frekar en aðra en sorgina bar hann í
hljóði og lífið liðaðist alltaf áfram.
Hann lifði að mínu mati seinustu ára-
tugina sem mikill lífslistamaður.
Ábyrgðarstörf hlóðust á hann, m.a.
stjórnunarstörf, dans, kórastarf og
ferðalög eldri borgara heima og er-
lendis. Hann varð glæsilegur fulltrúi
íslenskra farmanna frá stríðsárum
og orðum prýddur frá rússneskum
stjórnvöldum og sigldi m.a. með
rússneska flotanum í heiðursskyni.
Ég held að rússarnir hafi fundið í
honum alþýðuhetju sem þeir kunnu
vel að meta. Þess á milli sé ég hann
og fleira frændfólk borða selkjöt,
lúðuhausa og annað góðgæti sem gaf
lífinu líka sérstakt gildi.
Hann og móðurbræður mínir,
Gísli sem er látinn, Jónas og Skafti,
voru mér ákaflega minnistæðir. Af
þeim stafaði ævintýraljómi athafna,
sjálfsbjargar og dugnaðar.
Skemmtilegt var sem barn að hlusta
á alþekkingu þeirra á öllum málefn-
um þar voru engin vandamál, heldur
bara lausnir sem maður yrði auðvit-
að að leysa sjálfur. Sterk rökræða
þeirra yfir kaffibollunum gaf okkur
börnunum grunn af réttlætiskennd
sem þeim var sterkt í blóð borið og
þoldu engum órétt. Sannir íslending-
ar sem vildu lifa sínu lífi í friði og
sanngirni. Ég votta börnum hans
mökum og afkomendum samúð mína
við fráfall hans. Við söknum hans öll
en vitum að hann vildi að lífið héldi
áfram.
Far í friði frændi og þökk fyrir
samfylgdina.
Atli.
Fallinn er góður vinur minn Pétur
H. Ólafsson sjómaður og mikill bar-
áttumaður fyrir réttlætinu. Pétur
var einn af brautryðendum að verk-
legri sjóvinnukennslu fyrir sjómenn
ásamt mági sínum Herði Þorsteins-
syni. Þeirra takmark var að sjómenn
gætu bjargað sér við almenna sjó-
vinnu, sem er á undanhaldi í dag.
Pétur hélt ótrauður áfram í sinni
baráttu, gekk á milli ráðherra. Einn
af þeim var Lúðvík Jósepsson sem
gekk í það að afla fé til starfsins.
Hans draumur var að þetta yrði gert
að valgreinum í skólum landsins.
Ekki var setið auðum höndum eftir
að fé fékkst til starfsins, þá var hald-
ið á fund menntamálaráðherra sem
var Vilhjálmur Hjálmarsson sem tók
undir með Pétri að þörf væri á að
taka verklega sjóvinnu inn sem val-
grein í gagnfræðiskólum landsins ár-
ið 1977. Þegar Pétur hætti þessu
starfi voru 1.500 börn í námi í verk-
legri sjóvinnu og eftir hann liggur
fjöldi greinagerða um þessi mál. Pét-
ur var sannkallaður leiðtogi sem lét
engan bregða fyrir sig fæti, þegar
hann sá að brotið var á sínu fólki
gerði hann strax athugasemdir. Það
skipti ekki máli hver maðurinn var
eða hvaða stöðu hann gegndi. Hann
var harður í horn að taka þegar hon-
um fannst vegið að sér með óréttum
hætti, þá var minn maður ekki lengi
að svara fyrir sig svo undir tók í öllu.
Pétur var kosinn í samninganefnd
Sjómannafélags Reykjavíkur árið
1968. Mikil átök fylgdu í kjölfarið
þegar hann tók þátt í kjarabaráttu
farmanna vegna þess að félagar hans
bjuggu við laun sem voru ekki sam-
boðin neinum. Kjaradeilan varð til
þess að árið 1971 bauð Pétur sig
fram sem formannsefni B-lista starf-
andi sjómanna Sjómannafélags
Reykjavíkur, tilgangur var að hrista
vel upp í verkalýðshreyfingunni.
Pétri bættist mikill liðsauki manna
sem fylgdu honum að máli og varð til
þess að vinnutími og laun urðu betri
en þau voru áður. Það var hinn 21.
júlí 1971 sem við Pétur sigldum sam-
an í fyrsta skiptið á m/s Dettifossi,
sem var nýlegt skip í flota Eimskipa-
félagsins og þótti hið glæsilegasta
fley. Þar ræddum við mál sem hon-
um voru hugleikin. Þegar skipið
hafði lagt að bryggju í Felixstowe
sem er höfn á Englandi og landgang-
inum hafði verið komið fyrir á
bryggjunni birtust verkamenn sem
hófu að losa skipið. Allt í einu sneri
sér að Pétri einn verkamaðurinn og
spurði hvað heitir þessi nýi háseti
hjá ykkur? Pétur svaraði um hæl og
sagði, „kallið hann Cocomo“. Næstu
ferð á eftir, þá var Pétur í fríi, birtist
allt í einu sami maður og segir, „Góð-
an daginn Cocomo“. Ég sagði við
hann að ég héti ekki Cocomo, en
nafnið væri Jói. Hann var ekki lengi
að snúa þessu við og segja með til-
finningu, „Joe from Cocomo“. Við
það sat og vinur minn Pétur hafði
mikið gaman af þessum verkum sín-
um, að ganga í störf prestsins og
endurskíra félaga sinn. Nafnið hefur
síðan fylgt mér sem gælunafn.
Það var sama hvar maður hitti
Pétur á förnum vegi, alltaf var hann
glaður og hress, ekki vantaði frá-
sagnarhæfileika hans því hann var
snillingur að segja frá og koma því til
skila.
Þín er sárt saknað, kæri vinur
Jóhann Páll Símonarson,
sjómaður.
Þegar maður hefur notið hádeg-
ismatar og samræðna með vini sín-
um um nokkurra ára skeið, finnst
manni að þannig muni það alltaf
verða. Við Pétur kynntumst ekki
fyrr en í Félagsmiðstöðinni Vitatorgi
þar sem við deildum borði með góð-
um félögum. Oft beið Pétur fyrir há-
degið eftir að ég kæmi svo við gætum
farið saman niður í salinn. Þá ók
hann hjólastólnum mínum um
þrönga stigu að borðinu okkar. Ein-
hvern veginn fannst mér að Pétur
mundi verða hundrað ára. Alltaf
hress og tilbúinn að ræða málin,
enda ótæmandi fróðleiksbrunnur.
Margþætt og á stríðsárunum hrika-
leg lífsreynsla þessa aldna öðlings,
styrkti hann, öndvert við marga.
Kornungur byrjaði hann að vinna og
lét kaup sitt allt, renna til móður
sinnar sem var ekkja og barðist við
að halda börnum sínum.
Í kvæði Davíðs segir um forn-
hetju: „Hann var logi, aðrir reykur“.
Þannig kom Pétur mér fyrir sjónir.
Hann var nefnilega sannkölluð hetja.
Barátta hans fyrir sjómenn, já fyrir
landsmenn alla sannar það. Hann
bætti lífskjör sjómanna og varði
þjóðina fyrir svikulum fiskútflytj-
endum. Heiðarleiki hans og réttlæt-
iskennd, var mörgum svikahröppum
torskilin. Sem fiskimatsmaður, feldi
hann alla skreið sem ekki var í lagi.
Útflytjendur reyndu að múta hon-
um, en dugði það ekki, hótuðu þeir
öllu illu og sökuðu um að skaða þjóð-
ina. Þá var hann kallaður á fund sjáv-
arútvegsráðherra og krafinn svara.
Hann sannaði á eftirminnilegan hátt
að hann hafði rétt fyrir sér. Skreiðin
var möðkuð og síldin í tunnunum
með margvíslegum aðskotahlutum.
Hann upplýsti þjóðina um stórfellt
og skaðleg útflutningssvik. Það
þurfti meira en lítinn kjark til að
berjast við þá valdamiklu þursa sem
réðu útflutningi þjóðarinnar og svif-
ust einskis til að græða á kostnað
hennar.
Í fiskmatinu vann hann þjóð sinni
stórkostlegt gagn, sem aldrei hefur
verið þakkað sem skyldi.
Lítilsigldir hafa hlotið orður úr
hendi forseta lýðveldisins. Ekki Pét-
ur. Rússar hafa hinsvegar marg-
verðlaunað hann.
Þegar aldurinn færðist yfir Pétur
hóf hann að sinna öldruðum og tók
þátt í stofnun félags eldri borgara,
byrjaði fyrstur manna með kór
þeirra og stóð fyrir mörgum ferðum
sem fararstjóri.
Minni Péturs var með ólíkindum
gott og frásagnargleðin eftir því. Við
borðið okkar í Félagsmiðstöðinni við
Vitatorg, horfði eldhuginn hvössum
augum á okkur félaga sína, um leið
og hann fræddi okkur um liðna tíma.
Það er ógleymanlegt. Eitt sinn kom
níræður borðfélagi okkar með mar-
bletti í andliti eftir byltu. Þegar ég
vissi að allt sást sem að var, varð mér
að orði. „Runólfur, þetta setur mik-
inn svip á þig“. Hann var fljótur að
átta sig og spurði „Finnst þér það
virkilega“.Þá sagði Pétur: „Runólf-
ur, en þú færð falleinkunn“.
Þegar slíkur fullhugi sem Pétur er
fallinn í valinn, þá er skarð fyrir
skildi.
Ég sakna þessa góða vinar og
sendi fjölskyldu hans innilegar sam-
úðarkveðjur.
Albert Jensen.
„Við höfðum ekkert vit á stríði,“
sagði einhver í hópnum. Meira en
hálf öld liðin. Andlitin sæbarin og
sálirnar markaðar reynslunni af
hildarleiknum hryllilega sem fáir ef
nokkrir Íslendingar skildu af eigin
raun, nema þeir. Komnir saman und-
ir forystu Péturs H. Ólafssonar til að
tala við þrítugan pilt með kvik-
myndavél, doktorspróf í sagnfræði
og ómælda samlíðan og vilja til að
miðla sögu hvers og eins í hópnum.
Einar Heimisson hafði auglýst í dag-
blöðum gerð sjónvarpsmyndar um
íslenska sjómenn í síðari heimsstyrj-
öld, verið bent á Pétur og fyrr en
varði voru þeir tveir farnir að geys-
ast um bæinn á drossíu öldungsins,
íslensku stríðshetjanna á milli. Sum-
ir höfðu aldrei áður talað upphátt eða
við nokkurn mann um skothríðina,
þorstann á litlum fleka dögum sam-
an á opnu úthafi, aflimaða deyjandi
félaga, óttann við þýsku kafbátana
né lífið eða ólífið í höfn í Englandi –
aðrir fóru með þaulunnar sögur.
Ólíkir menn jafnt þá sem í æsku.
Á stuttri en mikilvægri samleið ár-
ið 1998 sá ég í verki sérgáfu Péturs
sem hann svo greinilega kunni að
nýta til að bæta og fegra mannlífið.
Forystueiginleikar hans voru hertir í
eldi og urðu að því er mér sýndist
áreynslulaus og smitandi lífsgleði
sem dreif aðra með og lyfti móral.
Áhrifamaður í bestu merkingu hinn-
ar glöðu forystu sem tekur utanum
fólk.
Heimildarkvikmyndin „Við höfð-
um ekkert vit á stríði,“ var frumsýnd
fyrir fullum sal í Laugarásbíói vorið
1998 og sýnd í Sjónvarpinu nokkrum
dögum síðar. Seinna það sólríka
sumar, þegar Einar bróðir minn var
allur, óbærilega ungur, báðum við
fjölskyldan Pétur að vera í hópi
þeirra sem báru kistuna. Hann sýndi
honum sem við höfðum misst ein-
læga virðingu og okkur styrkjandi
samúð þann dag.
Stærri ríki en Ísland standa í
ómældri þakkarskuld við íslensku
sjómennina sem tryggðu stríðandi
þjóðum mataröryggi sem ella hefðu
einangrast og soltið. Ríkisstjórn
Bretlands gaf út skýrslu eftir lok
stríðsins þar sem fiskflutningum frá
Íslandi var þakkað að tekist hefði að
fæða bresku þjóðina. Rússland veitti
Pétri sjálfum heiðursorður og hefur
fram á síðustu ár lagt ríka áherslu á
að halda á lofti minningunni um
dirfsku og fórnir íslensku sjómann-
anna. Það myndi styrkja Ísland að
þekkja betur þessa sögu. Nú þegar
sú frétt barst að Pétur væri fallinn
frá fannst mér landið fábrotnara og
samfélagið snauðara. Ég votta minn-
ingu hans djúpa virðingu mína og
fjölskyldu hans samhug.
Kristrún Heimisdóttir.
Pétur Hafliði Ólafsson
 Fleiri minningargreinar um Pétur
Hafliða Ólafsson bíða birtingar og
munu birtast í blaðinu næstu daga.
Morgunblaðið birtir minningar-
greinar alla útgáfudagana.
Skil | Greinarnar skal senda í
gegnum vefsíðu Morgunblaðsins:
mbl.is – smella á reitinn Senda efni
til Morgunblaðsins – þá birtist val-
kosturinn Minningargreinar ásamt
frekari upplýsingum.
Skilafrestur | Ef birta á minning-
argrein á útfarardegi verður hún að
berast fyrir hádegi tveimur virkum
dögum fyrr (á föstudegi ef útför er á
mánudegi eða þriðjudegi).
Þar sem pláss er takmarkað getur
birting dregist, enda þótt grein ber-
ist áður en skilafrestur rennur út.
Greinar, sem berast eftir að útför
hefur farið fram, eftir tiltekinn skila-
frests eða ef útförin hefur verið gerð
í kyrrþey, eru birtar á vefnum,
www.mbl.is/minningar. Æviágrip
með þeim greinum verður birt í
blaðinu og vísað í greinar á vefnum.
Lengd | Minningargreinar sem
birtast í Morgunblaðinu séu ekki
lengri en 3.000 slög. Ekki er unnt að
senda lengri grein. Engin lengdar-
mörk eru á greinum sem birtast á
vefnum. Hægt er að senda örstutta
kveðju, HINSTU KVEÐJU, 5-15
línur.
Minningargreinar