SunnudagsMogginn - 09.05.2010, Side 8

8 9. maí 2010
Þrátt fyrir að hreppa flest atkvæði og flest þingsæti
mistókst David Cameron, leiðtoga Íhaldsflokksins,
að ná hreinum þingmeirihluta, sem til þessa hefur
verið lykillinn að sterkri og starfhæfri ríkisstjórn í
Bretlandi. Í upphafi ársins naut hann verulegs for-
skots á aðra flokka, en eftir því sem dró nær kosn-
ingum dró saman með flokkunum. Stjórnmálaskýr-
endur telja að honum hafi mistekist að sannfæra
breska kjósendur um að hann væri eini rétti mað-
urinn til þess að leiða þjóðina úr aðsteðjandi þreng-
ingum. Þar kemur við sögu vantrú á manninn, Íhalds-
flokkinn og stjórnmálakerfið sjálft.
Einnig horfa menn til mistaka í sjálfri kosningabar-
áttunni. Margir íhaldsmenn liggja honum á hálsi fyrir
að hafa tekið í mál að hleypa Nick Clegg í kappræður
leiðtoga stjórnmálaflokkanna, það hafi kostað flokk-
inn frumkvæðið í kosningabaráttunni. Cameron vill
ekki viðurkenna að kappræðan við Clegg hafi verið
mistök, segir að frjálslyndir demókratar séu raun-
verulegt stjórnmálaafl og að rödd þeirra þurfi að
heyrast.
Þetta veglyndi varð honum ekki til ávinnings í
kosningunum, en vera má að sú lyndiseinkunn eigi
eftir að skila honum inn í Downingstræti 10. Með til-
boði sínu um ríkisstjórnarsamstarf við frjálslynda
demókrata á föstudag sýndi hann þeim enn sama
veglyndi, en Cameron hefði vel getað freistað þess
að mynda minnihlutastjórn og í ljósi vonbrigða
Cleggs gat hann ekki vænst mikils. Um leið kann
það að vera til merkis um að Cameron hafi skilið
skilaboð kjósenda um að þeir treystu flokkunum var-
lega og vildu grundvallarbreytingar á stjórnmálakerf-
inu. Um það geta þeir Clegg verið sammála eins og
margt annað, en hvort þeim tekst að jafna ágreining
um mál eins og kosningafyrirkomulag er önnur saga.
Veglyndi Camerons og vandi
David Cameron ásamst Samönthu konu sinni.
Þ
að var glaðleg stemning á sveitakránni
Eight Bells Inn í bænum Chipping
Campden í miðri sveitasælu Cotswold-
héraðs á suðvesturhluta Englands þeg-
ar blaðamaður leit þar inn á kosningakvöld og
bað um stóran bitter. Eftir að hafa svipast um
spurði ég hvort ekki væri sjónvarp á kránni og
vertinn kvað nei við; spurði svo eftirvænting-
arfullur hvort eitthvað spennandi væri um að
vera. Ég svaraði einhverju um kosningarnar en
þá dofnaði yfir honum og hann sagðist hafa von-
ast eftir einhverju á íþróttasviðinu.
Í þorpinu Mickleton skammt frá var aftur á
móti kveikt á sjónvarpinu á pöbbnum Butchers
Arms, en það var skrúfað fyrir hljóðið. Það kom
ekki að sök, fastagestirnir lágu ekki á stjórn-
málaskýringum sínum og gáfu fagmönnunum
ekkert eftir. Cotswold er mikið íhaldsbæli, kjör-
sókn þar var liðlega 70%, sem er í hærra lagi í
Bretlandi, og þingmaðurinn var endurkjörinn
með auknum, hreinum meirihluta atkvæða.
Honum voru samt ekki vandaðar kveðjurnar
neitt sérstaklega, jafnvel ekki af kjósendum hans
á pöbbnum.
Það var þó barnahjal samanborið við fyrirlitn-
inguna í garð Browns forsætisráðherra. David
Cameron, leiðtogi íhaldsmanna, var í meira áliti
hjá gestunum á Butchers Arms en það væri synd
að segja að þeir væru dolfallnir yfir mannkostum
hans. Nick Clegg, leiðtogi frjálslyndra demó-
krata, komst vart á dagskrá, þótt frjálslyndir
demókratar hafi meiri ítök í þessum landshluta
en víðast annars staðar.
Umfram allt skein þó í gegnum orð allra, sem
lögðu orð í belg, fullkomin vantrú, jafnvel óbeit,
á stjórnmálakerfinu. Það er nefnilega ekki aðeins
á Íslandi þar sem almenningur er fullur efa-
semda í garð stjórnmálanna. Í Bretlandi hafa
kjósendur fyllst mikilli vantrú á stjórnmálum og
stjórnmálamönnum en til þess að gera illt verra
eru þeir margir afar vondaufir um að úr því megi
bæta.
Gjá milli þings og þjóðar
Rót þess má sjálfsagt rekja til spillingarmála
Íhaldsflokksins í tíð Johns Majors forsætisráð-
herra, en hinn „nýi Verkamannaflokkur“, New
Labour, komst til valda í krafti heitstrenginga
um að hann myndi svo sannarlega hreinsa til.
Þeim mun meiri voru vonbrigðin þegar hann
reyndist ekki hætishót skárri. Þvert á móti virt-
ist spillingin verða regla í breskum stjórnmálum
undir handarjaðri hans, en í fyrra varð fjöldi
þingmanna úr öllum flokkum uppvís að því að
hafa notfært sér risnu og endurgreiðslur á út-
lögðum kostnaði langt umfram mörk hins sið-
lega og í mörgum tilvikum hins löglega. Þrátt
fyrir að það hefði pólitískar afleiðingar fyrir
marga þingmenn hefur ekkert bólað á ákærum
hvað þá sakfellingum vegna svínarísins, sem öll-
um almenningi misbauð svo ákaflega. Hann varð
að gera sér að góðu flatneskjulegan spuna í stað
uppgjörs.
Gjáin milli þings og þjóðar hefur endurspegl-
ast í ótal málum, sem breskur almenningur telur
miklu varða en stjórnmálastéttin hefur nánast
neitað að ræða. Til dæmis um það má nefna
stríðið í Afganistan, sem er lengsti samfelldi
hernaður Breta síðan í Napóleonsstyrjöldum,
innflytjendamálin, sem allir flokkar eru feimnir
við að ræða, og þá staðreynd, sem hefur blasað
við hverjum manni um allnokkra hríð, að í land-
inu hefur hægt og sígandi verið að magnast
stjórnarfarskreppa.
Í kosningabaráttunni kristallaðist þetta rof
fyrst og fremst í umræðunni um veigamesta og
brýnasta viðfangsefni stjórnvalda, sem lýtur að
ríkisfjármálum og efnahag landsins. Það er ekk-
ert leyndarmál að Bretar eru með allra skuldug-
ustu þjóðum heims og að þar stefnir í hreinasta
óefni. Sumir stjórnmálamenn nefndu það jafnvel
í aðdraganda kosninganna. En þeir voru öld-
ungis ófáanlegir til þess að segja frá því til hvaða
ráða þeir vildu grípa. Það kann að vera skilj-
anlegt, nákvæmar útlistanir á hrikalegum nið-
urskurði og ráðstöfunum til þess að auka tekjur
hins opinbera jafngilda pólitísku sjálfsmorði í
landi þar sem hið opinbera fer með tæplega 60%
landsframleiðslu og þjóðin er orðin háð brauði
og leikum úr hendi valdhafanna. En frambjóð-
endurnir vildu ekki einu sinni ræða það með al-
mennum hætti hversu víðtækar aðhaldsaðgerð-
irnar þyrftu að vera. Þegar stjórnmálamenn
hætta að treysta þegnunum gerist það sjálfkrafa
að vantraustið er endurgoldið.
Talsmenn stjórnmálaflokkanna deildu með
fremur fyrirsjáanlegum hætti um það hvaða
skilaboð fælust í kosningaúrslitunum. Þeir gátu
allir með góðum rökum haldið fram að hinum
flokkunum hefði verið hafnað af kjósendunum.
Samt dró enginn þeirra hina augljósu ályktun að
þeim hefði öllum verið hafnað. Og þó, kannski
það hafi verið inntakið í sögulegu tilboði Davids
Camerons til Nicks Cleggs á föstudag. En hann
gat ekki sagt kjósendum það upphátt.
Kjörstaðir í Bretlandi eru á ólíklegustu stöðum, þar á meðal þessum pöbb í Oxfordskíri.
Reuters
Vantraust-
ið endur-
goldið
Breskir kjós-
endur höfnuðu
öllum flokkum
Vikuspegill
Andrés Magnússon
Íhaldsflokkurinn vann
flest atkvæði og flest
þingsæti í kosning-
unum í Bretlandi á
fimmtudag. En hann
hafði ekki sigur frekar
en aðrir flokkar. Segja
má að þeim hafi öllum
verið hafnað. Van-
traustið á stjórnmála-
lífið allt er mjög al-
mennt og ekki jókst
tiltrúin á stjórnmála-
lífið þegar þúsundir
kjósenda gátu ekki
nýtt kosningarétt sinn
vegna klúðurs kjör-
stjórna víða um Bret-
land. Efnahagsmálin
eru brýnasta viðfangs-
efni nýrrar rík-
isstjórnar, en end-
urbætur á gangverki
lýðræðisins eru ekki
veigaminni.
Gangverk
lýðræðisins
www.noatun.is
Nóatúni
Nýttu þér nóttina í
Nú eru allar verslanir Nóatúns
opnar allan sólarhringinn