SunnudagsMogginn - 09.05.2010, Qupperneq 33

9. maí 2010 33
„Fæðing dóttur okkar var yfirvofandi allt frá
því á 25. viku meðgöngu. Það var mikill sig-
ur að hún skyldi ekki fæðast fyrr en á 34.
viku,“ segir Kristinn Björnsson, faðir Mel-
korku Kristinsdóttur.
Hann segir að foreldrarnir hafi fengið
góðan tíma til aðlögunar og læknar færðu
þeim reglulega upplýsingar um ástand
dóttur þeirra og við hverju mætti búast.
„Mér brá óneitanlega þegar við fórum fyrst
að skoða nýburagjörgæsluna, mér fannst
ótrúlegt að svo lítil börn gætu á annað
borð lifað.“
Þegar þeim bárust þær fregnir að barnið
myndi fæðast fyrir tímann voru fyrstu við-
brögðin ótti. „Við unnum vel úr þeirri tilfinn-
ingu strax á meðgöngunni, þannig að þeg-
ar hún fæddist var sú tilfinning yfirbuguð.
Óttinn varð aldrei ráðandi tilfinning, við tók
mikið þakklæti.“ Frá upphafi segir hann að
þau hafi verið jákvæð, æðrulaus og sann-
færð um að allt færi vel.
„Fyrsta nóttin eftir fæðingu dótturinnar
var hálfsúrrealísk,“ rifjar hann upp. Nýbak-
aður faðirinn hélt heim, án konu sinnar og
barns sem héldu til á vökudeild. „Tilfinn-
ingarnar báru mig nánast ofurliði, ég ætl-
aði að bólstra alla íbúðina og hefla horn af
húsmunum að ótta við að dóttir mín gæti
farið sér að voða. Tilfinningin um að hún
myndi aldrei stækka var mjög sterk,“ segir
hann en margir foreldrar hafa upplifað
smæð fyrirbura á þennan hátt.
Hann segir það hafa verið ótrúlegt að
fylgjast með henni vaxa og þroskast þess-
ar fyrstu vikur. „Ég var umfram allt þakk-
látur guði fyrir það hversu falleg og dugleg
hún var,“ segir Kristinn að lokum. Þess má
geta að Melkorka er rúmlega eins árs í
dag, fílhraust og hefur dafnað ákaflega vel.
Hélt hún myndi aldrei stækka
urinn og geta lífslíkur barns allt að því
tvöfaldast við hverja viku sem þau ná í
móðurkviði ef fæðing er yfirvofandi
löngu fyrir áætlaðan fæðingardag.
Í samantekt sem unnin var árið 2008
úr niðurstöðum nokkurra rannsókna
kemur fram að 79% barna á Íslandi sem
fædd eru eftir 25. viku lifa af en aðeins
um 15% þeirra sem fædd eru eftir 23
vikna meðgöngu. Þekkt er meðal fyr-
irbura að lífslíkur stúlkna eru að jafnaði
betri en hjá drengjum.
Vandmeðfarin hjúkrun
Meðferð minnstu fyrirburanna fyrstu
dagana eftir fæðingu er vandasöm, að-
allega vegna vanþroska helstu líffæra
þeirra. Reynt er að líkja eftir verunni í
móðurkviði með því að dempa ljós,
skapa ró, öryggi og varma. Eftir fremsta
megni er leitast við að draga úr hávaða
en það fylgir því óneitanlega mikið áreiti
að vera á vökudeild.
Inger Sofía Ásgeirsdóttir, sjúkraliði og
hjúkrunarfræðinemi, starfaði á deildinni
í tvö ár. Aðspurð segir hún að áhersla á
fjölskylduhjúkrun hafi verið þungamiðja
í starfinu. „Í rauninni eru foreldranir á
vissan hátt skjólstæðingar okkar fyrstu
dagana, ekki síður en börnin.“
Hún segir að foreldrar hafi oft verið
ósáttir við að mega ekki vera viðstaddir
og hlýða á stofugang læknanna. „Þeim
fannst eins og læknarnir væru að segja
eitthvað sem þeir mættu ekki heyra.
Ástæðan sem liggur að baki því að for-
eldrar eru hafðir utan við stofugang
lækna er sú að verið er að hlífa þeim við
upplýsingum um önnur og kannski
veikari börn. Ég varð margoft vitni að
því að nýbakaðar mæður tóku mjög
nærri sér ástand annarra barna á deild-
inni, jafnvel þótt þeirra barn braggaðist
vel.“
Það erfiðasta við starfið kveður hún að
hafi verið að horfa á eftir börnum heim
sem bjuggu við bágar heimilisaðstæður.
„Það var oft mun erfiðara en að sætta sig
við veikindi barns eða dauða. Burtséð frá
öllu er afar vinsælt að vinna á vökudeild.
Í raun voru forréttindi að fá vera þátt-
takandi í því gjöfula starfi sem þar fer
fram,“ bætir hún við.
„Þetta er mikið áfall“
Flest erum við sammála um að fæðing
barns auðgi lífið. Fáir eru þó undir það
búnir að barn þeirra fæðist fyrir tímann
eða sé veikt þegar það kemur í heiminn.
Þegar öllu er á botninn hvolft reikna
flestir með því að eignast fullburða og
heilbrigt barn. Foreldrahlutverkið hefst
því við óvenjulegar aðstæður.
Því fylgir mikið áfall þegar barn er að-
skilið frá móður sinni við fæðingu og
hópur sérfræðinga hleypur með það á
harðaspretti yfir á nýburagjörgæslu.
Stundum líða nokkrir tímar þar til for-
eldrar fá að sjá barnið sitt. Sumir fá jafn-
vel ekki að halda á barninu fyrr en að
nokkrum dögum eða vikum liðnum.
Viðbrögð foreldra við að sjá barnið sitt í
fyrsta skipti eru æði misjöfn. Það getur
reynst erfitt að sjá barnið sitt í fyrsta
sinn, lítið og veikburða, umkringt lækn-
um og tengt við vélar og tæki á gjör-
gæslu.
Algengar tilfinningar sem foreldrar
upplifa í kjölfar fyrirburafæðingar eru
vanmáttur, ótti, reiði, sektarkennd og
missir. Undir þessum kringumstæðum
er ótti eðlilegur, ótti við að barnið hafi
skaðast og ótti við missi.
Feður hafa lýst því sem erfiðri reynslu
að eignast barn fyrir tímann. Þeir upplifa
sig oft utanveltu og finnst þeir ekki hafa
stjórn á aðstæðum. Það getur tekið tíma
að átta sig á því að barnið þurfi að dvelja
á sjúkrahúsinu vikum saman og því
fylgir mikið álag. Sjúkrahúsprestur og
sálfræðingur eru foreldrum innan hand-
ar á vökudeild ef þeir óska. Foreldrar eru
hvattir til að vinna vel úr tilfinningum
sínum við þetta mikla áfall.
Skin og skúrir
„Eruð þið búin að fá nýjustu tölur?“ spyr
einn faðirinn spenntur. Svipur hans ber
vott um stolt. Fagnaðarópin berast út
þegar sonur hans klífur yfir tvö þúsund
gramma múrinn. Þá styttist í væntanlega
heimför.
Kappsfullar mæður berjast í hvívetna
við að þyngja agnarsmá börn sín. Þær
sem mjólka vel frysta morgunmjólkina
og næra börn sín eingöngu á síðdegis- og
kvöldmjólkinni, sem er orkuríkari.
Minnstu börnin fá trölladuft, sem er
annað heiti yfir fæðubótarefni. Mæliein-
garnar eru smærri en við eigum að venj-
ast, allt snýst um grömm og millilítra.
Vikugamalt barn er „háaldrað“ en þá
hefur merkum áfanga verið náð. Áhætt-
an í lífi barnsins er mest við fæðingu,
fyrsta sólarhringinn og fyrstu vikuna.
Flestir foreldrar fyrirbura velta fyrir
sér framtíðarhorfum barna sinna. Ekki
er hægt að spá um hvort að barn beri
skaða af því að hafa fæðst fyrir tímann.
Einstaka fyrirburar eru með meðfæddan
sjúkdóm og er framtíð þeirra háð honum
að einhverju leyti. Hvað sem því líður
eru margir fyrirburar á engan hátt frá-
brugðnir jafnöldrum sínum í þroska og
vexti, enda þótt koma þeirra í heiminn
hafi verið ótímabær. Ást, nærvera og
umhyggja eru nauðsynlegar forsendur
þess að barnið þroskist og eflist.
Einstaka meðganga eða fæðing getur
reynst lífshættuleg. Öflugt mæðraeftirlit
og góð fæðingarhjálp eru hornsteinn að
velferð nýburans. Ávallt þarf að gera ráð
fyrir að nýfætt barn geti þurft á hjálp að
halda á fyrstu mínútum lífsins. Þrátt fyr-
ir að tíðni burðarmálsdauða á Íslandi sé
með því lægsta sem þekkist í heiminum
verður aldrei hægt að bjarga öllum börn-
um. Þegar öllu er á botninn hvolft snýst
lífið á vökudeild um að lifa af. Þar gerast
kraftaverk á hverjum degi.
Ljósmynd/ Nói Steinn Einarsson
Mikið er lagt upp úr keng-
úruaðferðinni. Hér er Ísgerð-
ur Esja skömmu eftir fæð-
ingu, ásamt móður sinni,
Ingunni Eyþórsdóttur.
’
Þrátt fyrir að
vísindunum
fleygi fram kem-
ur ekkert í stað ná-
lægðar ástríkra for-
eldra. Um leið og
aðstæður leyfa eru for-
eldrar hvattir til þess
að hafa barnið bert á
bringu sinni, húð við
húð. Öndunin og hjart-
slátturinn hvetur barn-
ið til þess að anda. Að-
ferðin hefur hlotið
nafnið „kengúran“ og á
rætur að rekja til Kól-
umbíu. Þar í landi voru
lengi vel engir hita-
kassar og mæður fyr-
irbura báru þá á bringu
sér til þess að halda á
þeim hita. Meðferðin er
liður í þroskahvetjandi
hjúkrun og eykur
tengslamyndun á milli
barns og foreldra.
Kengúran hefur verið
notuð sem meðferð-
artæki á fyrirburum
um heim allan með
góðum árangri.