Morgunblaðið - 28.01.2010, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 28. JANÚAR 2010
Sóknarfæri Íslands
Eftir Bjarna Ólafsson
bjarni@mbl.is
U
ppgangstími síðustu ára fyrir hrun
var mörgu hátækni- og hugbún-
aðarfyrirtækinu erfiður. Mörg
þeirra reiddu sig á útflutning og
gera enn, en afar hátt gengi krónunnar var
steinn í götu margra fyrirtækja.
Þá þurftu fyrirtækin að keppa við banka og
fjármálafyrirtæki um starfsfólk, einkum tölv-
unar- og verkfræðinga, en bankarnir gátu
boðið mun hærri laun en tæknifyrirtækin
treystu sér til að greiða.
Við þetta bætist svo að hugbúnaðariðnaður-
inn var í upphafi uppgangstímans enn að
jafna sig á hruninu, sem varð í upphafi ald-
arinnar þegar tæknibólan svokallaða sprakk.
Þrátt fyrir þessi vandamál stækkaði þessi
geiri og mörg fyrirtækjanna döfnuðu, þótt
minna bæri á þeim en bönkunum. Nú er fjár-
málakerfið hrunið, bankarnir horfnir úr kaup-
höllinni og hátæknifyrirtæki eru þriðjungur
fyrirtækja í Úrvalsvísitölu Kauphallarinnar
og aðallista hennar.
Hafa reynslu af fyrri kreppum
Vissulega eiga sum tækni- og tölvufyr-
irtæki í erfiðleikum um þessar mundir, enda
ekki við öðru að búast miðað við þær hremm-
ingar sem íslenskt atvinnulíf gengur nú í
gegnum. Mörg þessara fyrirtækja eru hins
vegar svo lánsöm að meðal stjórnenda þeirra
er fólk sem gekk í gegnum tæknibóluna og
hrunið sem fylgdi í kjölfarið.
Þetta fólk hefur því persónulega þekkingu
á því hvernig bregðast eigi við samdrætti og
voru mörg fyrirtæki fljót að draga saman
seglin þegar stormurinn hófst.
Hátækni og hönnun féll í skuggann af fjár-
málageiranum þegar fjármálaævintýrið stóð
sem hæst, eins og áður segir, og er ekki furða
að mörgum forsvarsmönnum þeirra hafi þótt
þeir og fyrirtæki þeirra afskipt. Ef til vill er
ástæðan fyrir meintu afskiptaleysi stjórn-
valda sú að erfiðara er að festa hendur á hvað
virkar eða virkar ekki í hátækni og hönnun en
í stóriðju, svo dæmi sé tekið. Þá er auðveldara
fyrir stjórnmálamann að sjá – og benda á –
afrakstur erfiðis síns þegar það er virkjun en
þegar það felst í að búa til heppilegt starfs-
umhverfi fyrir hátækni- og hönnunarfyr-
irtæki.
Nauðsynlegt að vera sveigjanlegur
Framtíðarspámaðurinn frægi, Alvin Toff-
ler, skrifaði um það sem við köllum upplýs-
ingasamfélagið löngu áður en það varð í raun
að veruleika. Eitt af einkennum upplýsinga-
samfélagsins, að sögn Tofflers, er hve hratt
og snögglega aðstæður geta breyst og því
þurfa einstaklingar og fyrirtæki að geta
brugðist hratt við slíkum breytingum. Stöðn-
un er andstæð upplýsingasamfélaginu og get-
ur umhverfið breyst mun hraðar en löggjafinn
eða embættismenn geta brugðist við.
Nú er hins vegar sem stjórnvöld hafi í
fyrsta sinn í raun áttað sig á því hve mik-
ilvægur þessi geiri er fyrir landið þegar til
lengri tíma er litið. Ný lög, sem veita fyr-
irtækjum heimild til að draga frá tekjuskatti
hluta þeirrar fjárhæðar sem varið er til rann-
sókna og þróunar, munu eflaust hjálpa þess-
um fyrirtækjum.
Það er ekki eins undarlegt og margur kynni
að halda að hátækni- og hugbúnaðarfyrirtæki
skuli spretta hér upp jafnhratt og raun ber
vitni. Íslendingar eru vel menntaðir, tölvu- og
tæknikunnátta er mjög almenn og tungumála-
kunnátta sömuleiðis. Þau þjóðareinkenni, sem
virðast hafa hlaupið með íslenska fjármála-
menn í gönur, eru alls ekki óheppileg þegar
kemur að því að hanna tölvuleiki, eins og einn
talsmaður tölvuleikjaiðnaðarins komst að orði.
Fjölbreytileg sköpun
Mikilvægt er að hafa í huga að upplýs-
ingatækni- og hátækniiðnaður er ekki glænýr
af nálinni hér á landi og fjöldi rótgróinna fyr-
irtækja starfar hér á landi í þessum geirum.
Fyrirtæki eins og Marel og Marorka fram-
leiða vörur og þjónustu fyrir sjávarútveg og
matvælaframleiðslu. Össur er í fremstu röð í
hönnun og framleiðslu á stoðtækjum.
Fjöldi fyrirtækja hannar eða selur við-
skiptahugbúnað af ýmsu tagi og má þar meðal
annars nefna Skýrr, TM Software og Kerf-
isþróun, að öðrum fyrirtækjum ólöstuðum.
Tölvuleikjafyrirtæki hafa undanfarna mánuði
vakið verðskuldaða athygli, en í samtökum
leikjaframleiðenda eru nú ellefu fyrirtæki.
Þá eru ótaldir allir þeir fata- og skartgripa-
hönnuðir og listamenn af öllu tagi sem hér
starfa, en mikil gróska hefur verið í hönnun
undanfarin ár.
Rétt er líka að árétta að skilin milli ein-
stakra geira hönnunar- og hátækniiðnaðar
eru alls ekki ljós. Fatahönnuðir og arkítektar
hafa til dæmis verið fengnir til starfa hjá
tölvuleikjafyrirtækinu CCP til að hanna fatn-
að og híbýli fyrir sýndarmanneskjur í sýnd-
arheimi.
Fái fyrirtæki og einstaklingar sem þessir
andrými til að fóta sig er engin ástæða til
annars en að vera bjartsýn á framtíðina.
Morgunblaðið/ÞÖK
Svona verður framtíðin til
 Hátt menntunarstig hér á landi skýrir að hluta þann mikla vöxt sem orðið hefur í hátækniiðnaði og hönnun und-
anfarin ár  Þrátt fyrir yfirstandandi erfiðleika sjá mörg hátæknifyrirtæki tækifæri í breyttum aðstæðum
Brautskráningar á háskóla- og doktorsstigi
4.000
3.500
3.000
2.500
2.000
1.500
1.000
500
0
1995-1996 2007-2008
1.577
3.634
58
735
1 23
Samtals brautskráningar
Meistaragráður
Doktorsgráður
Verkefni í heilbrigðisþjónustu, heilsu-
ferðaþjónustu og menntun eru tekin fyrir í
fimmtu greininni um sóknarfæri í atvinnu-
lífinu.
Á morgun