Morgunblaðið - 28.01.2010, Blaðsíða 23

23
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 28. JANÚAR 2010
Skeggið fékk að fjúka Veitingamennirnir Tómas Tómasson og Úlfar Eysteinsson hétu því í fyrravor að raka sig ekki fyrr en stýrivextir Seðlabankans lækkuðu niður í eins stafs tölu. Það gerðist í
gær og mættu þeir félagarnir undir eins í rakstur upp í Seðlabanka. Eftir marga fúlskeggjaða mánuði er ekki ólíklegt að þeim hafi brugðið að sjá sjálfa sig – og hvor annan – skegglausan.
Golli
Í FRÉTTATÍMA
Ríkisútvarpsins í fyrra-
kvöld var því haldið
fram að yfirlýsingar ís-
lenskra ráðamanna
nokkrum dögum eftir
fall íslensku bankanna,
sem lutu að því hvort og
hvernig erlendir inni-
stæðueigendur Ice-
save-reikninga væru
tryggðir með fjármuni
sína, kynnu að skuldbinda íslenska
ríkið. Í frétt RÚV um þetta var vitnað
til ummæla Þórdísar Ingadóttur dós-
ents um að ummæli þjóðhöfðingja,
forsætis- og utanríkisráðherra skuld-
bindi ríki þeirra og að tilteknar yf-
irlýsingar ráðamanna hér gætu falið í
sér skuldbindingu fyrir íslenska ríkið
óháð túlkun á tilskipun Evrópusam-
bandsins um Tryggingasjóð inni-
stæðueigenda og fjárfesta.
Erfitt var að skilja frétt RÚV, sem
byggði á sjónarmiðum Þórdísar um
þessi efni, öðruvísi en svo að hugs-
anlega hefðu þáverandi forsætisráð-
herra og ríkisstjórn, með yfirlýsingu
og fréttatilkynningu, í raun fellt þær
fjárskuldbindingar á íslenska ríkið
sem þrefað hefur verið um á Alþingi
nú mánuðum saman og sem lagðar
verða í dóm þjóðarinnar í þjóðar-
atkvæðagreiðslu á næstunni. Ef þetta
væri rétt liggur beint við að spyrja, af
hverju var ríkisstjórnin, sem hefur
lýst sig fylgjandi því að Íslendingar
verði látnir taka hinar svokölluðu Ice-
save-skuldbindingar á sig, að þybbast
við að koma málinu í gegnum Al-
þingi? Ef íslenskir ráðamenn voru
löngu búnir að skuldbinda okkur með
yfirlýsingum sínum var varla nokkur
þörf til þess? Og hvers vegna er þá
ríkisstjórnin að vandræðast með
þjóðaratkvæðagreiðsluna sem halda
þarf í kjölfar synjunar forseta Íslands
á staðfestingu laganna um þetta sem
ríkisstjórninni tókst loks að knýja í
gegnum þingið? Ef marka má þær
hugleiðingar sem skilja mátti af frétt
RÚV er þetta allt saman óþarft þar
sem íslenska ríkið tók á sig, með
bindandi hætti þannig að ekki verður
undan því vikist, allar Icesave-
skuldbindingarnar með frétta-
tilkynningu ríkis-
stjórnarinnar í október
2008.
Hér hlýtur að vera
einhver misskilningur
á ferð. Að íslenskum
stjórnskipunarrétti
þurfa ríkisstjórn og
ráðamenn, handhafar
framkvæmdavaldsins,
að afla sér heimildar
hjá Alþingi Íslendinga
fyrir hverri fjárskuld-
bindingu sem ríkið er
látið takast á hendur. Þess vegna eru
alþjóðlegir samningar sem eiga að
hafa réttaráhrif gagnvart Íslandi og
íslenska ríkinu lagðir fyrir Alþingi til
samþykktar eða synjunar en ekki lát-
ið sitja við að t.d. utanríkisráðherra
jánki samningnum í samtali við er-
lenda kollega sína.
Einhverjar yfirlýsingar íslenskra
ráðamanna eða sjónarmið sem fram
koma í fréttatilkynningum, minn-
isblöðum eða símtölum hérlendra
ráðherra við erlenda kollega sína eða
aðra geta ekki fellt fjárskuldbind-
ingar á íslenska ríkið nema til þess
standi lagaheimild. Þetta gildir óháð
öllum ágreiningi sem fyrir hendi er
um hvernig skuli túlka tilskipanir
Evrópusambandsins um innistæðu-
tryggingar. Lögfræðilegan ágreining
um þýðingu þeirra reglna ber að mín-
um dómi að leggja fyrir dómstól til
úrlausnar og heimild fyrir ríkissjóð til
að greiða eða ábyrgjast kröfur er-
lendra innistæðueigenda Icesave-
reikninga ber að afgreiða á Alþingi
við Austurvöll eftir að slík úrlausn er
fengin.
Eftir Heimi Örn
Herbertsson
»… af hverju var rík-
isstjórnin, sem hefur
lýst sig fylgjandi því að
Íslendingar verði látnir
taka hinar svokölluðu
Icesave-skuldbindingar
á sig, að þybbast við að
koma málinu í gegnum
Alþingi?
Heimir Örn Herbertsson
Höfundur er hæstaréttarlögmaður.
Eru yfirlýsingar ráða-
manna æðri Alþingi?
OKKUR fýsir að
svara nokkrum stað-
hæfingum sem komu
fram í fréttaskýringu
Steinþórs Guðbjarts-
sonar í Morg-
unblaðinu hinn 15.
desember 2009. Þar
ræðir hann við Svan-
dísi Ingimund-
ardóttur, skólamálafulltrúa Sam-
bands íslenskra sveitarfélaga, sem
réttlætir niðurskurð sem skólarnir
þurfa að takast á við rétt eins og aðrir
í samfélaginu. Staðhæfingar sem
fram koma í greininni þarfnast frek-
ari skýringa.
Við bendum á að skólarnir eru
reknir af sveitarfélögunum og það
sem fer þar fram er að miklu leyti á
þeirra ábyrgð. Sveitarfélögin tóku
við grunnskólanum af ríkinu 1996.
Rökin voru þau að grunnskólinn væri
„nærþjónusta“ og að sveitarfélögin
væru betur í stakk búin til að bæta
þjónustuna en ríkið.
Greinilegt er að Svandís telur að
stefna sveitarfélaganna hafi brugðist
að einhverju leyti. Ýmsu var breytt
og metnaður lagður í að bjóða upp á
bestu mögulega þjónustu við foreldra
og nemendur. Þetta var ákvörðun
sveitarfélaganna. Í góðærinu lögðu
sveitarfélögin áherslu á:
einsetinn skóla, heitan mat í há-
deginu með uppbyggingu mötuneyta,
einstaklingsmiðað nám, skóla án að-
greiningar, áætlun gegn einelti, at-
ferlismeðferð, skóla í heimabyggð,
frístundastarf fyrir börnin, viðbygg-
ingar og íburðarmiklar skólabygg-
ingar í nýjum hverfum. Rangfærsl-
urnar í fréttaskýringunni eru þannig
að líklegt er að þær eigi að milda
áhrif niðurskurðar á foreldra-
samfélagið með því að skella skuld-
inni á starfsmenn sveitarfélaganna.
Niðurstaðan er sú að skólakerfið sé
of dýrt og árangur ekki í samræmi
við kostnað.
Svandís nefnir að með því að beita
„árangursríkari kennsluaðferðum sé
hægt að lækka útgjöld til mennta-
mála um allt að 30% án þess að
minnka gæði og umfang kennslu“.
Hér hefði verið upplýsandi fyrir les-
endur að fá örlitla innsýn í hvaða
kennsluaðferð er gædd þeim eig-
inleikum að lækka kostnað um þriðj-
ung.
Samkvæmt greininni kostaði hver
nemandi 1.154 þúsund krónur árið
2008, 927 þúsund krónur 2004 og með
því að beita árangursríkari kennsluað-
ferðum, án þess að minnka gæði og
umfang kennslunnar, væri hægt að
koma kostnaði per nemanda niður í
807 þúsund krónur. Ekki á að skerða
framlög til kennslu nemenda með ann-
að móðurmál og fatlaðra nemenda þó
fækka eigi kennurum, stuðnings-
fulltrúum, skólaliðum, fjölga í bekkj-
um og skera niður kennslumagn. Þetta
þýðir að um verulegan niðurskurð
verður að ræða hjá öðrum nemendum.
Svandís segir að á Íslandi séu hlut-
fallslega fæstir nemendur á hvert
stöðugildi miðað við nágrannalöndin.
Þetta þarf engum að koma á óvart.
Samkvæmt skýrslu OECD á það sama
við um sveitarstjórnarmenn. Þar eru
hlutfallslega færri íbúar á bak við
hvern en víðast hvar annars staðar í
heiminum. Viðlíka staðreyndum hefur
verið kastað fram um lögregluþjóna,
lækna, þingmenn, ráðherra o.s.frv. En
til áréttingar, þá eru 20% skóla á land-
inu með 50 nemendur eða færri og
30% skóla eru með 100 nemendur eða
færri. Með öðrum orðum þá er helm-
ingur íslenskra grunnskóla svokallaðir
„fámennir skólar“. Ísland er strjálbýlt
og þar af leiðandi nýtast stöðugildi illa.
Annað atriði sem Svandís nefnir er að
ekki hafi verið færðar sönnur á að fá-
mennir bekkir skili betri árangri en
fjölmennir. Við bendum á niðurstöður
rannsókna í STAR-verkefninu sem
sýna að árangur í lestri og stærðfræði
á yngsta stigi grunnskólans sé betri
hjá nemendum í minni bekkjum en
stærri og skili sér áfram þótt fjölgað sé
í bekkjum á miðstigi (http://www.her-
os-inc.org/star.htm).
PISA-rannsóknin hefur um all-
nokkurt skeið verið svipa á íslenskum
grunnskólum. Umræðan nær þó aldr-
ei að verða málefnaleg. Rannsókn-
arniðurstöðum ber að taka með fyr-
irvara um forsendur. Nefna má að
niðurstöður PISA fóru niður á meðan
úrvalsvísitalan fór upp. Til þess að
lönd séu samanburðarhæf á þann
hátt, sem notaður er í fréttaskýring-
unni, þarf skólastefnan að vera svip-
uð.
Hugmyndafræði skólastefnu sveit-
arfélaganna má líkja við skemmti-
skokkið í Reykjavíkurmaraþoninu.
Allir með og markmiðið að komast á
leiðarenda á eigin forsendum. Þessi
hugmyndafræði er kennd við ein-
staklingsmiðað nám. Hún er óskýr og
hefur valdið misskilningi og óöryggi
hjá mörgum kennurum sem halda að
þeir þurfi að sinna hverjum ein-
staklingi þannig að hver og einn sé í
sjálfsnámi og kennarinn verkstjóri í
stað þess að kenna á fjölbreyttan hátt
hópi þar sem hver og einn lærir á eig-
in forsendum þótt allir fari í gegnum
sama efni á sama tíma. Á sínum tíma
töldum við varhugavert að krefjast
þess að teknir yrðu upp kennsluhætt-
ir sem byggðust á óljósri hug-
myndafræði sem var lítt studd af
rannsóknum. Að auki er hún dýr í
framkvæmd.
Sveitarfélagið okkar mótaði þá
skólastefnu sem við vinnum eftir. Ef
stjórnendum þess finnst að stefnan
hafi mistekist þá verða þeir að glíma
við þann vanda. Kennarar eru opnir
fyrir vitrænum tillögum um hvernig
hægt er að bæta enn frekar skólastarf
á Íslandi en hafa skal í huga að börnin
eru framtíðin og menntun þeirra fer
fram í dag en ekki á morgun.
Eftir Jórunni Páls-
dóttur og Mar-
gréti Ásgeirs-
dóttur
»Hlutverk skóla er
fyrst og fremst að
mennta börn. Var-
hugavert er að beita flöt-
um niðurskurði á þann
þátt eins og sveitarfélög
virðast einblína á.
Jórunn Pálsdóttir
Jórunn Pálsdóttir, B.Ed., Dipl. Ed. í
upplýsingatækni, og Margrét Ás-
geirsdóttir, B.Ed., M.Ed. í kennslu-
fræði og skólastarfi, eru kennarar við
fjölmennasta barnaskóla í Reykjavík.
Um niðurskurð í grunnskólum
Margrét Ásgeirsdóttir