SunnudagsMogginn - 14.11.2010, Blaðsíða 32

32 14. nóvember 2010
Missir
Guðbergur Bergsson (JPV)
Athyglisvert er að bera lýsingar á
gömlu fólki í eldri bókum
Guðbergs, eins og Önnu og
Tómasi Jónssyni - metsölubók,
saman við myndina af gamla
manninum í Missi.
Umfjöllunarefnið er í grunninn náskylt, gamli
maðurinn hér, gamla konan í Önnu og
Tómas sjálfur. Í eldri bókunum er
sjónarhornið iðulega afar gróteskt og
frásögnin er toguð og teygð af óhaminni
frásagnargleði. Vissulega má sjá gróteskar
lýsingar í Missi, eins og þegar fitan tekur
mesta höggið af sjúkri eiginkonu sögumanns
þegar hún fellur í gólfið. Þá eru hinar
sérstöku og nákvæmu lýsingar á
smáatriðum og viðbrögðum fólks, sem má
sjá um allt höfundarverk Guðbergs, hér til
staðar: þegar maðurinn vaknaði einn
morgun með konuna látna í rúminu við
hliðina á sér hafði hann „snert annað
brjóstið á henni og klipið í geirvörtuna“.
Nálgunin er hinsvegar öll hófstilltari hér en í
eldri verkunum, stíllinn meitlaðri, og
skilningurinn á persónum og því sem þær
glíma við allt annar; hér má finna ákveðna
samkennd og skilning á örlögum
gamalmennis. Vitaskuld hefur stíllegur og
frásagnarlegur þroski höfundar mikið að
segja; Guðbergur hefur hér meistaraleg tök
á efninu og frásögninni allri. Missir er
tvímælalaust eitt af hans áhrifameiri verkum,
knappt og meitlað og vekur lesendann til
umhugsunar.
Einar Falur Ingólfsson
Hlustarinn
Ingibjörg Hjartardóttir (Salka)
Ég var verulega sátt eftir lestur
bókarinnar sem hélt mér við
efnið frá upphafi til enda. Eina
sem ég get fundið að henni
varðar útlitið; í bókarkápuna
hefði þurft að leggja meiri
vinnu, bæði myndskreytinguna og
leturgerðina, og titill bókarinnar hefði mátt
vera sterkari, hann gefur ekki alveg nógu
góða mynd af því hversu áhugaverða sögu
hún hefur að geyma.
Hlustarinn er raunsæ saga, skrifuð á
leikandi lesmáli, áhugaverð og spennandi.
Ingveldur Geirsdóttir
Ljóð
Blóðhófnir
Gerður Kristný (Mál og menning)
Lítil vitneskja um efni
Skírnismála kemur þó ekki í
veg fyrir að maður njóti
bókarinnar, yrkingar Gerðar
Kristnýjar eru nefnilega mjög
áhrifamiklar. Hún yrkir í stíl og
andrúmslofti hinna fornu Skírnismála án
þess að falla í þann pytt að yrkja á þeirra
hátt, þetta er á nútímamáli.
[...]
Síðu eftir síðu við lesturinn undraðist ég
hversu fá orð geta haft mikil áhrif. Þetta
eru glæsilegar og fallegar yrkingar hjá Gerði
Kristnýju. Ljóðabækur gerast ekki betri en
Blóðhófnir.
Ingveldur Geirsdóttir
Vísnafýsn
Þórarinn Eldjárn (Vaka-Helgafell)
Vísnafýsn er aðgengileg og
skemmtileg ljóðabók sem allir
ættu að hafa gaman af. Hún
virðist einföld við fyrsta lestur en
í gegnum hana liggur heill
strengur og á bak við hverja
stöku er heill heimur. Þetta er bók sem
mallar heillengi í manni eftir á.
Ingveldur Geirsdótti
r
Snake Cool and the Cobra Crazies
Sigurður Þórir Ámundason (Útg. af höf.)
Snake Cool and the Cobra
Crazies er óttalegt bull en
Sigurður er fyndinn á köflum og
það er honum til hróss að hafa
komið þessum skáldskap
sínum út því fátt er leiðinlegra
en skúffuskáldskapur sem fær aldrei að viðra
sig.
Ingveldur Geirsdóttir
Tími hnyttninnar er liðinn
Bergur Ebbi Benediktsson (Mál og menning)
Titill fyrstu ljóðabókar Bergs
Ebba Benediktssonar, Tími
hnyttninnar er liðinn, ber
óneitanlega með sér ansi stóra
yfirlýsingu sem vart er þó hægt
að slá fram og má því heldur
túlka hann sem ósk ljóðskáldsins eða von. Á
bókarkápu stendur að ljóðin séu fyrir okkar
tíma, ljóð sem sé ætlað að faðma í stað þess
að slá út af laginu, hugga í stað þess að
espa og minna á það sem sameinar frekar
en það sem sundrar. Og Bergi Ebba tekst
það ætlunarverk sitt ágætlega.
Helgi Snær Sigurðsson
Leyndarmál annarra
Þórdís Gísladóttir (Bjartur)
Stundum minnir tónninn í
ljóðum Þórdísar á röddina
í ljóðheimi Einars Más
Guðmundssonar; eitthvað
í íroníunni og notkun á
hversdagsheiminum kallar
á þá líkingu. Henni hefur engu að síður
tekist að finna sinn eigin tón, tón sem er
svalur en þó agaður, bóklegur og
kæruleysislegur í senn.
Leyndarmál annarra er ekki þykk
bók en þetta úrval ljóða myndar góða
og áhugaverða heild; það verður því
spennandi að sjá hvað Þórdís skrifar
næst.
Einar Falur Ingólfsson
Undir gullfjöllum
Bjarni Bernharður (Ego útgáfan)
Algengasta yrkisefni Bjarna
Bernharðs og það sem
hann tekur hvað
sterkustum tökum er þó
andinn og innra líf, og þar
rúmast bæði draumar og
sköpun. Í einu ljóði segir að þroskatréð
nái ekki að þroskast í skugga og því
„skal leitast við / að afmá fngraför
fortíðar / af sálinni / svo þau verði ekki
hindrun / líðandi stunda.“ Í öðru segir
frá veislunni – tíma frjálsra kennda og
athafna – sem hefst þegar forsjónin
hefur vísað hugarflækjum og sálarkröm
á dyr. Tréð verður aftur að mynd í
„Lostæti andans“; þar sem sáð var
óburðugu fræði svigna nú greinar
„undan lostæti andans“ – það eru tímar
sígrænnar hamingju.
Einar Falur Ingólfsson
Sjóarinn með morgunhestana
undir kjólnum
Elías Knörr (Stella)
Sælan er ekki í hættu á
ferðalagi bókarinnar og
ljóðin varlega snert af
súrrealisma en ekki svo fast
og fruntalega að þráður
ferðalagsins máist út af
snertingunni. Myndlíkingarnar eru líka það
sterkar að það er engin hætta á því að það
viðri vel til gleymsku eftir að lestrinum er
lokið.
Börkur Gunnarsson
Meistarar og lærisveinar
Þórbergur Þórðarson (Forlagið)
Handritið að þessari bók hefur
verið kallað „stóra handritið“ og
er talið vera uppkast að þriðja
bindi sjálfsævisögu Þórbergs.
Hann lauk hins vegar aldrei við
handritið og víst er að hann
hefði ýmsu breytt hefði það komið til útgáfu.
En nú er handritið komið á bók, sem er ekki
stór, tæpar 200 síður. Hún er hins vegar
einkar fróðleg og yfirleitt bráðskemmtileg
aflestrar. Hún bætir ekki miklu við þekkingu
okkar á Þórbergi, en þakklætið fyrir að fá
áður óbirtan texta meistarans á prent er
mikið.
Kolbrún Bergþórsdóttir
Ævisögur
H
vort á höfundurinn við brúðirnar eða
brúðurnar? „Orðaleikurinn í titlinum
er meðvitaður,“ segir Sigurbjörg í
samtali við Morgunblaðið. „Hér er
fjallað um konur sem gifta sig, en má ekki líka segja
að þær fari í nokkurs konar dúkkulísuleik? Þær
fara í búning og leika ákveðið hlutverk, að minnsta
kosti á brúðkaupsdaginn sjálfan.“
Sigurbjörg segir umfjöllunarefnið dægurtengt,
„en þetta er skáldskapur eins og mér finnst hann
eiga að vera; alvarlegur að hluta til.“ Textinn er
fjölbreyttur en tónninn þó svipaður. Margvísleg
brúðkaup koma við sögu. Sérkennileg, æv-
intýraleg, falleg og fjarlæg.
„Kastljósið er yfirleitt á konuna sjálfa, hvernig
henni líður, hvernig hún hefur undirbúið sig,
hverju hún kvíðir og hvernig hún elskar í rauninni.
Það verður mikið tilstand í kringum konur þegar
þær hafa valið það að gifta sig, þannig að það verð-
ur mikið umleikis.“
Skáldið hefur ekki gengið upp að altarinu sjálft.
„Ég hef alltaf óttast þá tilhugsun svolítið. Þegar ég
var sjö ára gekk frændi minn að eiga góða konu,
sem hann er enn giftur, og þau vildu hafa mig sem
brúðarmey. En ég sagði nei; þorði það ekki, fannst
það ekki passa mér og vildi ekki vera í sviðsljósinu.
Ég veit ekki hvort ég er enn sömu skoðunar; hvort
ég myndi þora ef ég yrði beðin!“
Sigurbjörg veltir fyrir sér inntaki og umbúnaði.
„Ég hef hreint ekkert á móti hjónabandi og þaðan
af síður á móti ástinni; ég er mikill stuðningsmaður
ástarinnar og vil að fólk tjái hana. Ljóðin eru því
alls ekki andmæli gegn sambúð eða giftingu eða
hjónaböndum heldur fjalla ég um brúðkaupið, að-
draganda þess, hámarkið, og jafnvel eftirmál.“
Sigurbjörg hefur verið viðstödd mörg brúðkaup
og margvísleg. „Í einu þeirra var blómvöndurinn
úr fjólum úr Heiðmörkinni og kjóllinn fjólublár.
Það passaði tilefninu. Svo hef ég auðvitað líka farið
í rjómatertubrúðkaup – þar sem maður sér lítinn
eða engan mun á brúðinni og tertunni!“
Sigurbjörgu finnst fallegra þegar fólk hefur hlut-
ina skv. eigin smekk, en ekki eins og þeir „eiga“ að
vera. „Ég hef heyrt um brúðir sem eru óþekkj-
anlegar þegar þær ganga inn kirkjugólfið; hárið svo
stíft, þær svo mikið málaðar og í kjól sem þær
myndu aldrei annars klæðast. Hins vegar fór ég í
brúðkaup um daginn þar sem presturinn greip gít-
ar í miðri athöfn því börn brúðhjónanna sækja
sunnudagskóla og stemning var fyrir því að allir
syngju saman. Það var mjög kósí. Vinalegt og þar
með eftirminnilegt.“
Sigurbjörg slær varnagla við því að vinir hennar
og kunningjar þurfi eitthvað að óttast. „Þetta er
ekki bók um mig eða mitt líf og ekki um brúð-
kaupin sem ég hef farið í; enginn þarf að óttast að
ég hafi tekið glósur þar og nýti mér þær hér. Þetta
er frekar verk um hugtakið brúðkaup og þann
menningarkima sem það er,“ segir Sigurbjörg
Þrastardóttir.
Sigurbjörg Þrastardóttir leikur sér með brúði og brúður í ljóðabókinni Brúðurrithöfundu
Morgunblaðið/Golli
Brúðurin, brúðurnar
Brúður er sjötta ljóðabók Sigurbjargar Þrastardóttur. Sjálf
hefur hún ekki gengið upp að altarinu en bauðst það reynd-
ar sjö ára; að vera brúðarmær, en neitaði. Þorði ekki,
fannst það ekki henta sér og vildi ekki vera í sviðsljósinu
Skapti Hallgrímsson skapti@mbl.is
Jólabækurnar