SunnudagsMogginn - 14.11.2010, Blaðsíða 40

40 14. nóvember 2010
V
innuheitið var Tvær hendur og svo sá ég að
það væri betra og fallegra að bæta einni við og
hafa hendurnar þrjár. Enda veitir ekki af á
þessum tímum,“ segir Óskar Árni Óskarsson,
ljóðskáld, þar sem við sitjum heima hjá honum vestur í
bæ og ræðum um splunkunýja bók hans, Þrjár hendur. Í
bókinni er þetta ljóð:
Ég er með tvær hendur
önnur heldur að hún sé sautján ára
hin er fimmtíu og níu
sú eldri teygir sig í magatöflurnar
hin dregur kveikjara
upp úr vasanum
þrátt fyrir aldursmuninn
er samband þeirra oftast
fremur gott
„Sú sem er 59 í ljóðinu er nú orðin sextug; tíminn hef-
ur sinn gang, hlífir engu,“ segir skáldið og glottir. „Þá
eru hendurnar orðnar þrjár, 17 ára, 59 og sextug – en ég
sá það ekki fyrir …“
- Tíminn hefur sinn gang segirðu, enda fjölgar ljóð-
unum smám saman hjá þér. Þetta er orðið talsvert safn
af bókum sem þú hefur sent frá þér.
„Já, á þessum rúmlega tuttugu árum sem ég hef verið
að skrifa eru þetta orðnir margir titlar, þó þetta séu ekki
miklar bækur að vöxtum – ytra byrðið að minnsta
kosti,“ segir hann hugsi.
- Síðasta bók þín, Skuggamyndir - úr ferðalagi, naut
mikillar hylli, var tilnefnd til bókmenntaverðlaunanna
og er að koma út í Þýskalandi. Hún var nokkuð frá-
brugðin öðrum verkum þínum, sem hafa einkum verið
ljóð og smáprósar auk þýðinga.
„Eitt verk tekur við af öðru hjá mér. Ég er oftast byrj-
aður á nýrri bók þegar sú næsta á undan kemur út. Ég
var byrjaður á Þremur höndum áður en Skuggamyndir
komu út. Á síðasta ári dvaldi ég í sex mánuði sem gesta-
höfundur í Vatnasafni í Stykkishólmi og þá var ég kom-
inn af stað með þessa bók og varð vel úr verki þar. Ég
lauk verkinu eiginlega þar.“
- Er mikil yfirlega að baki þessum tæru ljóðum þínum,
ertu búinn að vinna þau upp aftur og aftur?
„Sum þeirra. Aðrir textar hafa komið nánast óbreytt-
ir. Stundum vinn ég mest í því sem er allra einfaldast.
Einfaldleikinn er yfirleitt ekki svo einfaldur …“
Dreymir alltaf borgir
Óskar Árni er oft sagður borgarskáld, enda leiðir hann
lesendur sína iðulega um borgina og alls ekki alltaf um
kunnustu hverfin, eða staði sem áður hafa verið mærðir
í ljóð. Hvernig tekur hann þessum titli, borgarskáld?
„Það er ekki verra en hvað annað en ég kæri mig svo
sem ekki um að vera settur á einhvern ákveðinn bás –
ætli ég sé ekki fyrst og fremst bakhúsaskáld. Í þeim hópi
líður mér vel,“ segir hann brosandi.
„Ég var aldrei sendur í sveit í æsku en hins vegar er ég
mikill dreifbýlismaður í mér, ferðast mikið um landið og
nýt þess að vera úti í íslenskri náttúru en er samt alltaf
gestur úr borginni. Mig dreymir alltaf borgir.
Það er mér eiginlegt að yrkja um borgina, það er um-
hverfið sem ég þekki langbest.
Frá minni fyrstu bók, Handklæði í gluggakistunni,
hefur borgin verið þungamiðjan í mínum bókum.“
Óskar Árni samþykkir þá athugasemd að ekkert virð-
ist of smátt eða hversdagslegt í borginni til að geta orðið
honum að yrskisefni.
„Hinir hversdagslegustu hlutir verða mér að ljóði. Við
höfum átt mörg Reykjavíkurskáld, og ólík. Þegar maður
skoðar borgarskáldin sér maður hvað sýn þeirra er ólík
og þá verður ljóðheimur borgarinnar marglaga og fær á
sig ýmsar víddir og gegnum skáldin fáum við nú augu til
að lesa og upplifa hana. Getum gert það með augum
Tómasar, Steins, Dags, Sigurðar Pálssonar eða Vilborgar
Dagbjarts, eða Braga Ólafssonar.
Einn aðall skáldskaparins er að við fáum fyllri sýn á
hlutina, hvort sem það er fólk, tilfinningar, hús eða
stræti. Við verðum ríkari.“
Á leið til Damaskus
Í ljóðabókunum hefur Óskar Árni unnið með hæku-
flokka, lengri ljóð eða smáprósabálka; stundum innan
sömu bókar. Alltaf er samt ákveðið formrænt samhengi
innan hverrar bókar og eins er það með Þrjár hendur.
Flest ljóðanna eru fimm til tíu línur og dregnar upp skír-
ar myndir þar sem hreyfing eða athugasemd getur
breytt stemningu eða staðfest. Inn á milli eru svo önnur
styttri og hækulegri ljóð, eins og þetta:
Ef þú horfir
nógu lengi á stjörnurnar
kemstu til Damaskus
„Formið á bókinni kom eiginlega til mín strax með
fyrstu ljóðunum í henni, ég vildi halda í það og sá fyrir
mér að þetta yrði mjög laustengdur ljóðaflokkur,“ segir
Óskar Árni.
„Þetta byrjaði með því að ég ætlaði að skrifa eitt ljóð á
dag, hversdagslegar stemningar en gafst fljótlega upp á
því. Þetta varð miklu skrykkjóttara, sem var líka eðli-
legra en að vera að þvinga sig til að skrifa eitt á dag. En
formið hélt sér.
Oft punkta ég eitthvað hjá mér í litla vasakompu og
vinn stundum úr því, ekki endilega nákvæmlega það
sem ég hef upplifað heldur er fyrri reynsla, aðrar upplif-
anir líka á bakvið. En mörg þessara ljóða verða þannig til
að ég byrja á einhverri línu sem vindur sig svo áfram.
Áður en ég veit af er ljóð klárað – eða komið í ruslakörf-
una …“
Á veggnum fyrir ofan skrifborðið
hangir gömul ljósmynd
frá Highgate kirkjugarðinum í London
hún minnir mig á
að hvert orð sem ég skrifa
dregur mig hægt og hægt
nær endalokunum
Óskar Árni segist hafa byrjað nokkuð seint að senda
frá sér bækur, hann var 36 ára þegar sú fyrsta kom út.
Hvað hefur breyst í ljóðheiminum síðan?
„Væntanlega hefur orðið einhver framför,“ segir
hann hugsi. „En jafnframt held ég að megi finna margt í
þessari bók sem er skylt því sem er í fyrstu bókinni
minni.“
Harmþrungnar og gróteskar
Á næstunni kemur út þýðing Óskars Árna á The Ballad
of the Sad Café eftir bandarísku skáldkonuna Carson
McCullers, sögu sem fyrst kom út árið 1943. Þýðingin
kemur út í Neon-klúbbi Bjarts, fyrsta Neon-antík bók-
in. Óskar hefur gert talsvert af því að þýða, ljóð og
prósa.
„Ég greip þessa bók, Kaffihús tregans, af búðarborði í
Máli og menningu fyrir einhverjum árum. Ég kannaðist
við titilinn og höfundinn en hafði ekki lesið bókina.
Hún lá ólesin hjá mér í nokkur ár en svo þegar ég
loksins kláraði að lesa hana ákvað ég að þessa bók þyrfti
ég að þýða.
Af hverju? Strax í fyrstu setningunni var sleginn tónn
sem ég féll fyrir. Það er tregafullur og einmanalegur
tónn eins og titill bókarinnar ber með sér.“
Þetta er upphafið: Yfir bænum hvílir einhver drungi,
þar er eiginlega ekkert nema baðmullarverksmiðjan,
tveggja herbergja kofarnir þar sem verkafólkið býr,
nokkur ferskjutré, kirkja með tveimur lituðum glugg-
um og nöturleg aðalgata, rétt um hundrað metra löng.
„Carson var bara 25 eða 26 ára gömul þegar bókin
kom út. Hún var frá Georgíu í suðurríkjum Bandaríkj-
anna, varð snemma mjög þekktur höfundur. Sögur
hennar eru í senn harmþrungnar og gróteskar, og fáir
höfundar hafa túlkað einmanaleika og leitina að ástinni
betur en hún.
Ég vann þessa þýðingu samhliða ljóðabókinni; vann
yfirleitt í ljóðunum fyrir hádegi og í þýðingunni eftir há-
degi. Það fer ágætlega saman. Þannig hef ég oft unnið,
verið í eigin texta fyrri hluta dags og í þýðingu eftir há-
degi. Og ég held að þýðingarnar hafi vissulega haft áhrif
á minn eigin skáldskap, það má sjá þess merki,“ segir
Óskar Árni.
Fyrst og
fremst
bakhúsa-
skáld
„Hinir hversdagslegustu hlutir
verða mér að ljóði,“ segir Óskar
Árni Óskarsson. Nýjasta bók
hans, Þrjár hendur, staðfestir
að Óskar er eitt athyglisverð-
asta skáld okkar, ljóðskáld með
afar sérstakan tón og persónu-
lega sýn á heiminn.
Einar Falur Ingólfsson efi@mbl.is
„Einfaldleikinn er yfirleitt ekki svo einfaldur,“ segir Óskar Árni Óskarsson ljóðskáld og þýðandi.
Morgunblaðið/Einar Falur
’
Ég var aldrei sendur í sveit í
æsku en hins vegar er ég mikill
dreifbýlismaður í mér, ferðast
mikið um landið og nýt þess að vera
úti í íslenskri náttúru en er samt allt-
af gestur úr borginni. Mig dreymir
alltaf borgir.
Það er mér eiginlegt að yrkja um
borgina, það er umhverfið sem ég
þekki langbest.
Jólabækurnar