SunnudagsMogginn - 14.11.2010, Blaðsíða 54

54 14. nóvember 2010
Hreinsun, eftir Sofi Oksanen, spannar um sextíu ára tímabil í
eistneskri sögu og segir frá örlögum þriggja kvenna undir oki
sovétkommúnismans og á fyrstu árunum eftir hrun hans.
Sagan hoppar fram og til baka í tíma og segir annars vegar frá
lífi systranna Aliide og Ingel á árunum um og eftir stríð og
hins vegar frá dótturdóttur Ingel, Zöru, eftir fall komm-
únismans.
Aliide og Ingel þurfa að beita öllum hugsanlegum brögðum
til að lifa af undir þrúgandi oki kommúnismans. Eiginmaður
Ingelar, Hans, er eftirlýstur maður og meðlimur í and-
spyrnuhreyfingu eistneskra þjóðernissinna og þurfa þær að
hafa sig allar við til að koma í veg fyrir að öryggislögreglan
hafi hendur í hári hans. Spenna er einnig á milli systranna
tveggja, því Aliide er einnig ástfangin af Hans.
Zara er ein þeirra ótal mörgu lánlausu ungu kvenna sem
fóru til Vestur-Evrópu eftir hrun til að leita gæfunnar, en
festust í vef mansals og vændis, sem spunninn var af sam-
viskulausum þorpurum og fyrrverandi KGB-mönnum.
Í bókinni eru hryllilegir kaflar, t.d. þar sem yfirheyrslum
sovésku öryggislögreglunnar er lýst. Oksanen fellur hins
vegar aldrei í þá gildru að velta sér upp úr slíkum atburðum
með of myndrænum hætti, heldur lætur lesandanum það
eftir að fylla í eyðurnar. Með þessum hætti verður sagan
aldrei soraleg, en hryllingurinn magnast hins vegar með les-
andanum.
Bókin er ekki sagnfræðileg heimild, eins og Oksanen hefur
með eftirminnilegum hætti sagt í íslenskum fjölmiðlum. Í
skáldverkum er hins vegar að finna öðruvísi sannleik um
mannlegt eðli. Oksanen lýsir því á sannfærandi hátt hve
skelfilegar aðstæður geta herpt og afskræmt sálina. Á það
jafnt við um þá sem lifa við kúgun kommúnismans og þá sem
eru ofurseldir kynlífsþrældómi, en hún fjallar einnig um það
hvað ástsjúkt fólk getur gert hræðilega hluti, jafnvel við sína
nánustu.
Hreinsun er flókin bók og það er erfitt að gera henni skil í
stuttu máli. Hún er stórkostlegt skáldverk og vel að öllum
þeim heiðri og verðlaunum komin, sem Oksanen hefur feng-
ið fyrir hana. Sagan er í hópi þeirra skáldverka sem auðga og
bæta þann sem les. Þýðingin er gríðarlega vel unnin og er út-
gáfunni og þýðandanum til sóma. Erfitt er að ímynda sér að
betra skáldverk en Hreinsun komi út á íslensku á þessari
bókavertíð.
Stórkost-
legt skáld-
verk um ást
og kúgun
Bókmenntir
Hreinsun
bbbbm
Eftir Sofi Oksanen. Forlagið gefur út 2010, 355 bls.
Bjarni Ólafsson
Finnska skáldkonan Sofi Oksanen hlaut á dögunum Bókmennta-
verðlaun Norðurlandaráðs fyrir bók sína Hreinsun..
Morgunblaðið/Ernir
Lesbók
L
ærdómsrit bókmenntafélagsins
geyma miklar gersemar. Þeir
sem safna þessari ritröð bíða ár
hvert spenntir eftir því hvað
þeim stendur til boða. Þetta árið kemur
Sýnilegt myrkur – frásögn um vitfirr-
ingu eftir William Styron sem Uggi Jóns-
son þýðir af alkunnri smekkvísi sinni.
Einar Már Guðmundsson skrifar svo góð-
an formála að verkinu.
Sýnilegt myrkur er merkileg bók. Þar
segir Styron, sem sennilega er þekktastur
fyrir skáldsöguna Sophie’s Choice, frá
baráttu sinni við þunglyndi og hvernig
hann vann sigur á því. Þessi bók er að
sumu leyti holl áminning til þeirra lífs-
glöðu sem aldrei finna til þunglyndis, en
einstaka sinnum til depurðar, og telja að
þunglyndi geti
menn hrist af
sér með vilja-
styrk einum
saman, á svip-
aðan hátt og
menn losa sig
undan depurð.
Í inngangi að
verkinu talar
Einar Már um
dýpt bók-
arinnar og sárs-
auka og segir
réttilega að hún
sitji lengi eftir í
huga lesandans.
Styron segir
sjálfur að skelfi-
leiki þunglynd-
isins sé svo yf-
irþyrmandi að
honum verði ekki lýst. Hann gengur þó
til þess verks að lýsa þessum skelfileika
og tekst að færa lesandann í átt til skiln-
ings sem hann hafði ekki fyrir. Styron
lýsir ekki einungis eigin baráttu heldur
segir frá vinum sínum sem þjáðust af
sama sjúkdómi, þar á meðal var vinur
hans, rithöfundurinn Romain Gary og
fyrrverandi eiginkona Gary, leikkonan
Jean Seberg, en þau fyrirfóru sér með árs
millibili.
Bók Styron er í svartri kápu, sem hæfir
myrkrinu sem lýst er í bókinni, en þarna
er þó ekki eintómt svartnætti því bókin
endar í von og jákvæðni því Styron legg-
ur mikla áherslu á að hægt sé að sigrast á
þeim skelfilega sjúkdómi sem þunglyndi
er.
Annað rit sem er nýkomið út í ritröð
Lærdómsrita bókmenntafélagsins er
Ferlið og dygðin efir Laozi. Þetta er sama
rit og kom út á íslensku árið 1921 undir
heitinu Bókin um veginn. Þessi nýja út-
gáfa er þýdd beint úr frummálinu og er
kínverski textinn einnig birtur í bókinni.
Ragnar Baldursson vinnur það afrek að
þýða bókina og ritar auk þess inngang og
skýringar. Merkilegt er hversu mikill
munur er á hinni gömlu og nýju þýðingu.
Bók sem er góð viðbót í
bókasafnið.
Styron
og sárs-
aukinn
Orðanna
hljóðan
Kolbrún
Bergþórsdóttir
kolbrun@mbl.is
’
Sýnilegt
myrkur
er merki-
leg bók. Þar
segir Styron,
sem sennilega
er þekktastur
fyrir skáldsög-
una Sophie’s
Choice, frá
baráttu sinni
við þunglyndi
og hvernig
hann vann sig-
ur á því.
Bækur og blöð eru úti um allt
hjá mér og tel ég mig mjög
heppna að vinna í dag við
bókaútgáfu sem er einstaklega
skemmtilegt, fjölbreytt og gef-
andi starf. Hef ætíð lesið mikið
af bókum og á góðar minningar
frá æskuárunum undir stiganum
heima og er þar ein uppáhalds-
bók sérstaklega minnisstæð
Time-Life ljósmyndabók frá
seinni heimsstyrjöldinni og bók
um Tíbet sem ég man ekki
nafnið á.
Má segja að ég sé eiginlega
alæta á bækur þó svo að í sér-
stöku uppáhaldi séu mat-
reiðslubækur sem ég á stórt
safn af, ferðabækur og er þar
sérstaklega rithöfundurinn og
ferðalangurinn Frances Mayes í
uppáhaldi. Ég les heima, fer
ekki í ferðalög nema að hafa
með mér eitthvað skemmtilegt
til lesturs. Nýbúin að klára bók
eftir Gerald Seymour sem heitir
The Collaborator sem er um
spillingu, svik og hefnd. Full-
komin og vel skrifuð glæpasaga
sem ekki gleymist.
Önnur bók sem ég var að ljúka
við er bókin Half the sky, eftir
Nicholas D. Kristof og Sheryl
WuDunn bók sem ætti að vera
skyldulesning fyrir alla og fjallar
um hræðileg hlutskipti kvenna
víða í veröldinni, þó sérstaklega
í þriðja heiminum, ofbeldi, kúg-
un, mansal og þrælahald. sýnir
hún bæði sorglega hlið mannlífs-
ins og síðan hvað við getum gert
hvert og eitt til að breyta þessu
smátt og smátt. Er líka með
ýmsar sjálfshjálparbækur á borð-
inu um huga, líkama og sál.
Andlit sem er handrit að gríð-
arlega fallegri ljósmyndabók af
andlitum þekktra Íslendinga
liggur hjá mér til skoðunar og sú
bók verður til útgáfu seinna í
nóvember. Bækur eru og verða
margar ódauðlegar, ganga mann
fram af manni og munu ávallt
vera stór partur lífsins. Hver
gleymir sér ekki við lestur á
góðri bók?
Lesarinn Sigrún Böðvarsdóttir sölustjóri
Bækur eru og verða margar
ódauðlegar
Bækur Frances Mayes um lífið í Toskana-héraði á
Ítalíu hafa notið mikilla vinsælda um heim allan.
Ljósmynd/John Gillooly