Skólablaðið - 01.03.1987, Síða 45

SKÓLABLAÐIÐ 45
Úr „Beitiskipið Potemkin".
Eisenstein hafði nú, aðeins 30 ára, náð fullkomnu
valdi á miðlinum og þeirri aðferð er nefnist á ensku
„mrrntage of attraction". sem er í því fólgin að stjórna
viðbrögðum áhorfandans með hnitmiðuðum árásum
á mótstöðu hans. Það, sem nefnist „attraction", er það
augnablik sem höfðar tilfinningalega beint til áhorfand-
ans og leikstjórinn notar á úthugsaðan hátt til að fram-
kalla vissar geðsveiflur sem hver um sig er stökk fram
á við og leiðir áhorfandann að endanlegri niðurstöðu
myndarinnar. Þannig stjórnar leikstjórinn viðbrögðum
áhorfandans með því að skeyta rétt saman þessi
augnablik.
Næsta mynd Eisensteins var Október (1928) og enn
er byltingin aðalviðfangsefnið. Október var ekki eins
heilsteypt og Beitiskipið Potemkin og var illa sótt, en í
þessari mynd heldur Eisenstein áfram að þróa
myndmál sitt og kannar möguleika hinnar listrænu
klippingar, „montage", enn frekar. Þetta sama ár lýkur
hann einnig við gerð myndar er ber heitið Gamalt og
nýtt, en hún fékk mjög dræmar viðtökur.
Tók nú við heill áratugur er Eisenstein lauk ekki við
gerð neinnar myndar. Hann hélt til Bandaríkjanna 1929
í því skyni að vinna fyrir Paramount-kvikmyndaverið,
sem hafði boðið honum starf. En Bandaríkjaförin varð
engin frægðarför því að Paramount hafnaði öllum
Úr „Beitiskipið Potentkin".
handritum hans. Frá Bandaríkjunum helt Eisenstein til
Mexíkó, hóf undirbúning og töku myndarsem heita átti
Lifi Mexíkó (Que viva Mexico), en auðnaðist aldrei að
ljúka henni vegna deilna við framleiðanda hennar.
Árið 1932 snýr Eisenstein aftur heim til Rússlands.
Sama ár byrjaði hann á gerð nýrrar myndar sem heita
átti Bezin Lug. í þessari mynd ætlaði Eisenstein að
fjalla um hina blóðugu stéttabaráttu sem háð var í
sveitum landsins, en eitthvað fór efnið fyrir brjóstið á
yfirvöldum og var hún því bönnuð.
Eisenstein lét þó ekki mótlætið buga sig og árið 1938
er frumsýnd næsta mynd hans, Alexander Nevský.
Myndin fjallar um stríðshetjuna Alexander Nevský
sem leiddi her Rússa til sigurs gegn innrásarher Tev-
tónsku riddarareglunnar á fyrri hluta 13. aldar. í Alex-
ander Nevský sýnir Eisenstein allar bestu hliðar sínar
og naut myndin mikilla vinsælda. Hann var því aftur í
náðinni.
Og þá er komið að síðasta stórvirki Eisensteins, gerð
kvikmyndanna um ívan grimma. Upphaflega áttu
myndirnar að verða þrjár, en honum auðnaðist aðeins
að ljúka tveimur. Fyrri myndin var frumsýnd 1944 og
hlaut góðar viðtökur og fékk leikstjórinn m.a. Stalínorð-
una fyrir hana. Eisenstein ræðst því af kappi í gerð síð-
ari hlutans, en við klippingu á myndinni fær hann
hjartaáfall og liggur á sjúkrahúsi allt árið 1946. Dróst
því að fullgera myndina til ársins 1948. En á meðan
leikstjórinn lá á sjúkrahúsi fengu yfirvöld að sjá mynd-
ina og þá fyrst uppgötvuðu þau að Eisenstein hafði
verið að fjalla um samtíma sinn í báðum myndunum
um ívan grimma. Þannig gat ívan grimmi allt eins verið
Jósef Stalín. Bönnuðu yfirvöld þá sýningu myndarinn-
ar.
Heilsu Eisensteins fór nú síhrakandi og að morgni 11.
febrúar 1948 fékk hann annað hjartaáfall. Og í þetta
sinn reið það honum að fullu.