Fréttablaðið - 21.12.2011, Qupperneq 28

28 21. desember 2011 MIÐVIKUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
greinar@frettabladid.is
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Sigurður Elvar Þórólfsson seth@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
HALLDÓR
Undanfarið hefur mikið verið fjallað um það viðmið um raunávöxtun,
sem notuð er í lífeyriskerfinu til að
ákvarða framtíðar lífeyrisréttindi og
núvirða framtíðartekjur og -gjöld sjóð-
anna. Umræða um lífeyrismál er mikil-
væg, en því miður byggir þessi umfjöllun
á misskilningi á nokkrum grundvallar-
atriðum sem leiðir til þess að einblínt er á
ranga þætti í þróun fjármálamarkaðar og
lífeyris kerfis.
Í fyrsta lagi er rétt að árétta að það eru
engin lög sem kveða á um lágmarksvexti
hjá lífeyrissjóðunum. Eftir að gjaldeyris-
höftin voru sett á hefur ávöxtunarkrafa
lækkað verulega. Raunvextir íbúðabréfa
eru nú komnir vel niður fyrir 3% og raun-
vextir innistæðna eru neikvæðir. Samt
sem áður eru lífeyrissjóðirnir á þessum
markaði og hafa ekki brotið nein lög. Eina
ákvæði laganna er að lífeyrissjóðum ber
að ávaxta fé sjóðsfélaga með sem best-
um hætti m.t.t. ávöxtunar og áhættu á
hverjum tíma.
Í öðru lagi verður að hafa það í huga að
umrætt viðmið er hugsað sem langtíma-
ávöxtun eigna sjóðanna. Hver einstakling-
ur hefur samskipti við sinn lífeyrissjóð í
allt að 65-70 ár. Viðmiðið við útreikning
réttinda þessa einstaklings gerir ráð fyrir
að sjóðnum takist að ná 3,5% raunávöxtun
á iðgjöld hans að meðaltali allt þetta tíma-
bil. Því ber að fara varlega í breytingar á
þessu viðmiði, því þær hafa mikil áhrif á
réttindi sjóðsfélaga. Hækkun eða lækkun
þessa viðmiðs um 0,5% jafngildir 10-12%
hækkun eða lækkun iðgjalda eða lífeyris-
réttinda. Í Bandaríkjunum er algengasta
viðmiðunin t.d. 4,5% og víða í Evrópu
er miðað við 3-4% þannig að íslenska
lífeyris kerfið sker sig ekkert úr hvað
þetta varðar.
Í þriðja lagi hefur í umræðunni verið
vitnað til kenningar um að raunvextir
geti ekki verið hærri en hagvöxtur. Fyrir
utan hvað þessi kenning hvílir á veikum
grunni, einkum ef litið er til þróunar vest-
rænna hagkerfa, lítur hún framhjá þeirri
staðreynd að mun fleiri þættir hafa áhrif
á raunávöxtun einstakra eignarflokka en
hagvöxtur. Sérstaklega á þetta við um
ávöxtun hlutabréfa og víkjandi lána með
ívilnunum. Lífeyrissjóðirnir eru þátttak-
endur á alþjóðlegum fjármálamarkaði og
geta nýtt sér ávöxtunartækifæri víðar en
hér og í fleiri eignarflokkum en hingað til
hefur verið gert, þó þessir kostir séu nú
takmarkaðir með gjaldeyrishöftunum.
Um lífeyri og langtíma viðmið
Lífeyris-
sjóðir
Gylfi
Arnbjörnsson
forseti ASÍ
F
réttablaðið greindi frá því í gær að úrskurðarnefnd um
upplýsingamál hefði verið sextán mánuði að úrskurða um
kæru blaðamanns á ritstjórn blaðsins. Fréttablaðið hafði
í júlí í fyrra krafizt aðgangs að gögnum sem vörðuðu
deilur í Iðnskólanum í Hafnarfirði, en fengið synjun hjá
menntamálaráðuneytinu, sem taldi að gögnin ættu ekki erindi fyrir
almennings sjónir. Synjunin var kærð til úrskurðarnefndarinnar,
sem starfar samkvæmt upplýsingalögum, í ágúst í fyrra.
Úrskurðarnefndin komst fyrr í
þessari viku að þeirri niðurstöðu
að ráðuneytinu bæri að afhenda
stóran hluta gagnanna. Það er
orðið heldur seint, enda málinu
sem var til umfjöllunar löngu
lokið og málsaðilar sumir hverjir
hættir störfum.
Trausti Fannar Valsson, for-
maður úrskurðarnefndarinnar, viðurkennir í Fréttablaðinu í gær
að þetta sé alltof langur málsmeðferðartími. Hann eigi að vera
frá einum og hálfum mánuði og upp í þrjá mánuði. Hins vegar séu
miklar annir hjá nefndinni; bætzt hafi við verkefni hennar og hún
hafi ekki mannafla eða aðstöðu til að klára málin hraðar.
Meginmarkmið upplýsingalaganna á sínum tíma var, eins og
sagði í greinargerð með frumvarpinu, aðgangur almennings að upp-
lýsingum um mál sem til meðferðar eru hjá stjórnvöldum og þar
með aukið réttaröryggi. „Í nútíma lýðræðisþjóðfélagi er það talið
sjálfsagt að almenningur eigi þess kost að fylgjast með því sem
stjórnvöld hafast að, ýmist beint eða fyrir milligöngu fjölmiðla,“
sagði í þeirri sömu greinargerð.
Af ákvæðum laganna um úrskurðarnefndina og greinargerðinni
er sömuleiðis alveg augljóst að nefndinni er ætlað að hraða vinnslu
úrskurða sinna eins og hægt er.
Sextán mánaða málsmeðferðartími er alveg út úr korti þegar um
er að ræða kæru fjölmiðils sem farið hefur fram á upplýsingar hjá
stjórnvöldum. Hann er jafnvel lengri en þegar stjórnvaldsúrskurðir
bárust Íslendingum með vorskipum frá Danmörku á öldum áður.
Meinið er að upplýsingar úreldast hraðar í nútímasamfélagi en
þær gerðu þá og má jafnvel halda því fram að málsmeðferðartími
upp á þrjá mánuði sé of langur til þess að „almenningur geti á
einfaldan og tiltölulega skjótvirkan hátt fengið úr því skorið hvort
eðlilegt og rétt sé hjá stjórnvaldi að neita að veita aðgang að til-
teknum upplýsingum, eða hvort verið sé að brjóta á rétti þess sem
upplýsinganna leitar,“ svo vitnað sé til upplýsingarits forsætisráðu-
neytisins um upplýsingalögin. Ef það tekur úrskurðarnefndina
meira en ár til að komast að niðurstöðu kemur það einfaldlega í
veg fyrir að lögin virki eins og þau eiga að gera.
Ragnhildur Arnljótsdóttir, ráðuneytisstjóri forsætisráðuneytis-
ins, upplýsir í Fréttablaðinu í dag að til standi að bæta við starfs-
manni til að létta undir með úrskurðarnefndinni. Það eru jákvæðar
fréttir og dugir vonandi til að lagfæra þann brest í réttaröryggi
almennings sem núverandi ástand hefur í för með sér.
Sextán mánuði tók að úrskurða um kæru
vegna synjunar ráðuneytis um upplýsingar.
Úrskurður
með vorskipi
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is
SKOÐUN
Áratugaaldirnar
Forseti lýðveldisins, Ólafur Ragnar
Grímsson, ræddi við bandaríska
blaðamenn á dögunum og bar
hvalveiðar á góma. Forsetinn varði
þar aldagamla hefð Íslendinga til
hvalveiða. Vissulega hafa hvalir
verið veiddir við strendur Íslands
öldum saman, en þar voru Baskar
á ferð og svo tóku Norðmenn við.
Mörlandar átu vissulega hvalinn
þegar hann rak á fjörur, samanber
hugtakið hvalreki, en til að veiða
stór sjávarspendýr þarf stór skip,
sem ekki voru í eigu þjóðarinnar.
Íslendingar sjálfir hófu hvalveiðar
í atvinnuskyni árið 1935. Það er
vissulega dágóður tími liðinn
síðan, en þó að einn dagur verði að
þúsund árum í þjóðsöngnum eiga
áratugir ekki að verða að öldum hjá
forsetanum.
Sjálfbærnin næg rök
Ólafi Ragnari er þó vorkunn, því
þegar kemur að hvalveiðum virðast
rök sem eiga við um nýtingu annarra
stofna hætta að virka. Þannig ætti að
vera nóg að stunda sjálfbærar veiðar
á hvölum, líkt og öðrum skepnum
sjávarins. Fleiri rök þarf ekki,
en allt kemur fyrir ekki.
Dýrarasistar hafa sett
hvalina öðrum skepnum
æðri.
Lögin torvelda vinnuna
Úskurðarnefnd um upplýsingamál
hefur komist að þeirri niðurstöðu,
eftir 16 mánaða yfirlegu, að mennta-
málaráðuneyti hafi borið að afhenda
Fréttablaðinu umbeðin gögn vegna
deilu kennara og skólameistara Iðn-
skólans. Ráðuneytið neitaði blaðinu
um gögnin á sínum tíma, þar sem
verið væri að sætta deiluaðila.
Afhending gagnanna á grundvelli
upplýsingalaga og opinber umfjöllun
gæti torveldað það ferli. Upplýs-
ingalög eru mikilvægur hlekkur í
lýðræðiskeðjunni og þeim á ekki
að ýta til hliðar þótt það torveldi
ráðherra vinnuna.
kolbeinn@frettabladid.is
FRÉTTIR VIÐSKIPTI SPORT UMRÆÐAN LÍFIÐ SJÓNVARP
TAKTU VÍSI
Á HVERJUM
MORGNI!