Fréttablaðið - 21.12.2011, Blaðsíða 36

36 21. desember 2011 MIÐVIKUDAGUR
Hönnunarstefna Íslands
Hvað er hönnun? Er það starf?
Líklegt er að tónlistarmenn
kannist við þessa spurningu.
Að mörgu leyti er líkt með tón-
list og hönnun, varðandi það að
sumir vinna þetta svolítið sem
markaðsdrifnar tækniútfærslur
en aðrir eru að þessu listarinnar
vegna.
Svo virðist sem hinu opinbera
og sveitarfélögum finnist enn
í lagi að hönnuðir gefi vinnu
sína í samkeppnum, rétt eins og
tónlistarmenn gera oft á tíðum
vegna góðgerðatónleika. En
myndu sömu stofnanir og fyrir-
tæki ætlast t.d. til þess að 15-20
smiðir gæfu vinnu sína eða
20-30 lögfræðingar gæfu vinnu
sína – bara til að velja eina lausn
sem hentaði stofnun hverju
sinni? Nei, það held ég ekki.
Landslagsarkitektúr liggur
á milli hönnunar, list-, tækni-
fræði og raunvísinda. Lands-
lagsarkitektúr er þverfaglegt
háskólanám, sem byggist m.a.
á kúrsum í plöntufræði, jarð-
og landafræði, umhverfissál-
arfræði, vistfræði, listum og
hönnun. Landslagsarkitektar
hanna umhverfi út frá mann-
legu atferli, rými, formi, fegurð
og manngera umhverfi svo að
það verði vistlegt, hagkvæmt og
fallegt.
Á dögunum var haldin
hönnunarráðstefna á vegum
Hönnunarmiðstöðvar Íslands,
menntamála- og iðnaðarráðu-
neytisins og fleiri. Á dagskránni
voru skemmtileg og áhugaverð
erindi. Ég fagna áhuga iðnað-
arráðherra á því að styðja og
styrkja við hönnun á Íslandi.
Það er allt of oft sem íslensk
pólitík snýst einungis um eldri
atvinnugreinar eins og sjávarút-
veg og landbúnað.
Einn fyrirlesarinn var Norð-
maðurinn, Jan R. Stavik, hag-
fræðingur og framkvæmda-
stjóri norska hönnunarráðsins.
Þetta var áhugavert erindi
fyrir þær sakir að Norðmenn
og Norðurlöndin, telja hönnun
almennt skila miklu til baka til
þjóðarbúsins. Þeir álíta ekki
bara að gott sé að nota orðið
„hönnun“ á tyllidögum eða að
nóg sé að setja verðlaunafé í
einstaka hönnunarsamkeppni á
nokkurra ára fresti.
Í huga almennings snýst hönn-
un um fatnað, sem er frábært að
sé vel á veg komið. Hins vegar
snýst hönnun ekki bara um að
framleiða ákveðna vöru heldur
líka um að hugsa upp aðferð-
ir, hluti og ferla á nýjan hátt.
Þannig þróast samfélög áfram
inn í nýjar brautir. Allir þekkja
stórfyrirtæki eins og Apple og
Nokia sem hafa notað hönn-
un mikið og lengi. Ekki bara í
vöruþróun heldur líka sem nýja
hugsun í innviði, aðferðafræði
og markaðsdrifna hugsun fyrir-
tækjanna.
Af þeim fyrirtækjum sem
nota hönnun sem hluta af verk-
ferlum hafa 69% þróað nýja
vöru eða þjónustu á seinustu
þremur árum, en aðeins 28%
þeirra sem ekki nota hönnun.
Í ágústmánuði fór Apple hönn-
unarfyrirtækið upp fyrir Exxon
olíurisann yfir verðmætustu
fyrirtæki heims. Þrátt fyrir að
það hafi staldrað stutt á toppn-
um er það táknrænt fyrir þau
straumhvörf sem nú eru að eiga
sér stað og ber vitni um mikil-
vægi heildrænnar hönnunar. Oft
snýst nefnilega hönnun líka um
nýsköpun þó að ekki sé hægt að
aðgreina það í sundur. Lands-
lagsarkitektúr snýst t.d. oftar en
ekki um að finna sértæka lausn
á tilteknu verkefni, sem er snið-
in að þörfum hvers viðskipta-
vinar. Þannig að í raun er við-
skiptavinur að fá einstaka lausn
án þess að gera sér grein fyrir
þeim verðmætum sem liggur í
lausninni.
Við Íslendingar erum ósjald-
an frábrugðnir öðrum Norður-
landabúum, enda þótt við teljum
hugsunarhátt okkar svipaðan
og annarra í Skandínavíu. Við
erum þó nokkrir eftirbátar
þeirra í viðhorfi til hönnunar og
verðmætamats hennar. Þegar
viðkemur fjármagni í hönnun
eigum við enn langt í land.
Forsaga Hönnunarmiðstöðvar
hófst 1985 með grasrótarsam-
tökunum FORM-Ísland samtök
hönnuða. Á hinum Norðurlönd-
unum hefur stofnun hönnunar-
miðstöðva komið ofan frá, þ.e.
frá ríkinu og ríkið leggur veiga-
mikla áherslu á að setja fjár-
magn í verkefnið. Tölur sýna að
því meira fé sem eytt er í hönn-
un því mun meira skilar það sér
til þjóðarbúsins. Þá er áhuga-
vert að bera saman það fé sem
sett er í aðrar listgreinar s.s.
tónlist og ritstörf og hins vegar
hönnun og arkitektúr. Allir vita
hvað t.d. tónlist Bjarkar og fleiri
listamanna hafa haft mikil áhrif
á ferðamennsku, sem er orðin
stór atvinnugrein.
Það er mjög ánægjulegt að
iðnaðarráðherra skuli hafa mik-
inn áhuga á málinu, og ég hvet
Hönnunarmiðstöð og starfshóp
um hönnunarstefnu Íslands,
að klára vinnuna þannig að við
getum haldið áfram að þróa
hönnun, sem einn af máttar-
stólpum atvinnulífsins í fram-
tíðinni. Veigamikið er að hafa
nýjar atvinnugreinar að stefna
að þar sem við vitum að nátt-
úruauðlindir okkar eru ekki
óþrjótandi og að framþróun felst
í að þróa og finna nýjar lausn-
ir. Að móta hönnunarstefnu er
þýðingarmikið skref í að færa
hönnun til vegs og virðingar í
samfélaginu.
Hönnun
Björk
Guðmundsdóttir
landslagsarkitekt
Framlög ríkisins til listgreina 2010
Tónlist
775 milljónir
Myndlist
313 milljónir
Kvikmyndagerð
697 milljónir
Bókmenntir
293 milljónir
Sviðslistir
1.099 milljónir
Hönnun og arkitektúr
37 milljónir
Ég fagna áhuga iðnaðarráðherra á því að
styðja og styrkja við hönnun á Íslandi.
Það er allt of oft sem íslensk pólitík snýst
einungis um eldri atvinnugreinar eins og sjávarútveg
og landbúnað.