Morgunblaðið - 17.11.2010, Blaðsíða 19

UMRÆÐAN 19
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 17. NÓVEMBER 2010
Hrafn Magnússon,
framkvæmdastjóri
Landssamtaka lífeyr-
issjóða, skrifar grein í
Morgunblaðið sl.
laugardag sem hann
kallar „Um sleggju-
dóma og samsær-
iskenningar“. Fjasar
Hrafn við sjálfan sig
og telur mig þess
vart umkomna að
vera svaraverð. Líklega hefur ver-
ið lítið að gera hjá Hrafni í
vinnunni þennan dag úr því hann
eyðir nokkrum slögum á lyklaborð
sitt til af afvegaleiða staðreyndir
sem komu fram í greininni sem
bar titilinn „Flétta Seðlabankans,
Landsbankans sáluga og lífeyr-
issjóðanna“.
Nú ætla ég að fara yfir nokkrar
staðreyndir á ný – til að sýna
Hrafni fram á hvaða snúningur
var tekinn á lífeyrissjóðunum í
maí sl. Gleymum ekki uppruna
þessa máls – sem er gríðarleg
veðsetning Landsbankans, sem þá
var einkabanki, á ríkistryggðum
bréfum, bæði íbúðabréfum og rík-
isbréfum auk reiðufjár. Þessar
skuldbindingar voru ekki á ábyrgð
landsmanna – þrátt fyrir þá stað-
reynd er búið að koma þessum
skuldum í almenningseigu með
kaupum lífeyrissjóðanna, m.ö.o.
skuldirnar voru þjóðnýttar. Þessi
viðskipti vekja spurningar sem
rétt er að þeir sem tóku ákvarð-
anirnar um þau svari.
Eins og kom fram í grein minni
þann 12. nóv. sl. keypti ríkissjóður
allar eignir Avens að andvirði
128,5 milljarða og greiddi fyrir
með 5 milljarða reiðufé í kr. og
437 milljónum evra = (402 millj-
ónir evra með nýju skuldabréfi út-
gefnu af ríkissjóði til 15 ára) og 35
milljónir evra í reiðufé. Það þýðir
að gengi evru gagnvart krónu í
þessum viðskiptum var 282 kr.
Gengi evru skv. opinberri skrán-
ingu Seðlabankans í maí var hins
vegar um 160 kr. Fram kemur í
fjárlagafrumvarpi ársins 2011 að
lánið er bókfært sem
64 milljarðar kr.
Seðlabankinn keypti
því eignirnar á gengi
sem var 57% af
skráðu gengi Seðla-
bankans, þ.e. þeir
fengu 43% afslátt af
eignunum. Þarna átti
Seðlabanki Íslands
viðskipti á aflands-
gengi sem Íslendingar
mega ekki stunda
vegna gjaldeyrishaft-
anna.
Nú koma lífeyrissjóðirnir til
sögunnar í fléttunni og bera þessi
kaup uppi með sölu á erlendum
eignum sínum. Þann 30. maí sl.
selur Seðlabankinn fyrir hönd rík-
issjóðs 26 lífeyrissjóðum megnið
af þessum eignum, með gjalddaga
15. desember nk., alls 121 milljarð
kr. og fékk fyrir 549 milljónir evra
á genginu 220,4 kr. sem er aftur
langt yfir skráðu gengi Seðlabank-
ans. Hagnaður ríkissjóðs af þess-
um viðskiptum var því 549 millj-
ónir evra – 437 milljónir evra =
112 milljónir evra eða jafngildi
17,9 milljarða kr. á genginu 160.
Er sú upphæð skráð í fjárlaga-
frumvarp 2011 sem óreglulegar
tekjur ríkissjóðs – eðlilega. Til að
breiða yfir að lífeyrissjóðirnir
hefðu keypt krónur fyrir evrur á
aflandsgengi var dæminu stillt
upp þannig að þeir hefðu keypt
bréfin á 7,2% ávöxtunarkröfu. Sú
tala er einfaldlega fundin út á
þann hátt að þær 549 milljónir
evra sem lífeyrissjóðirnir fengu
eru reiknaðar á gengi Seðlabank-
ans *160 kr. = 88 milljarðar.
„Hagnaður lífeyrissjóðanna var
því 121milljarður – 88 milljarðar
= 33 milljarðar – 7,2% ávöxtun.
„Tær snilld.“
Hagnaður ríkissjóðs er raun-
verulegur og hann er innleystur –
en eftir situr lán upp á 402 millj-
ónir evra útgefið af ríkissjóði til
15 ára. Hagnaður lífeyrissjóðanna
er hins vegar ekki eins raunveru-
legur, því þeir eru að selja veru-
legan hluta erlendra eigna sinna
og breyta í innlendar eignir og
óvíst er hvort skilar betri ávöxtun
í framtíðinni. Þá kemur spurn-
ingin: Er það eðlileg ráðstöfun líf-
eyrissjóðanna 26 að selja stóran
hluta erlendra eigna sinna á þess-
um tímapunkti, þegar þeir hafa
enga möguleika á að fjárfesta er-
lendis fyrir nýja fjármuni? Hví sá
Seðlabankinn ekki ástæðu til þess
að bjóða út þessi bréf á sama hátt
og gera á með aðra eignasölu á
vegum ríkissjóðs og gera aðkomu
lífeyrissjóðanna óþarfa?
Þessari grein, Hrafn Magn-
ússon, máttu gjarnan svara með
efnislegum rökum sem standast
skoðun árið 2010, eftir bankahrun,
án sleggjudóma og samsæriskenn-
inga. Þess má geta í framhjá-
hlaupi fyrir landsmenn – raun-
verulega eigendur lífeyrissjóðanna
– að eftirfarandi spurningar hef
ég lagt fyrir fjármálaráðherra og
óskað eftir skriflegu svari:
1. Hvaða 26 íslensku lífeyr-
issjóðir keyptu 30. maí sl. þau
íbúðabréf sem ríkissjóður hafði
eignast vegna samkomulags Seðla-
bankans við Seðlabankann í Lúx-
emborg um kaup á skuldabréfum
Avens B.V. sem voru í eigu
Landsbankans í Lúxemborg?
2. Hvaða íslensku lífeyrissjóðir
tóku ekki þátt í kaupunum?
3. Stofnuðu lífeyrissjóðirnir fé-
lag um kaupin eða sá hver lífeyr-
issjóður um kaupin fyrir sig?
4. Hvert var hlutfall hvers
lífeyrissjóðs fyrir sig af 88 millj-
arða kr. kaupum þeirra?
Eftir Vigdísi
Hauksdóttur » Til að breiða yfir að
lífeyrissjóðirnir
hefðu keypt krónur fyr-
ir evrur á aflandsgengi
var dæminu stillt
upp þannig að þeir
hefðu keypt bréfin
á 7,2% ávöxtunar-
kröfu.
Vigdís Hauksdóttir
Höfundur er lögfræðingur og þing-
maður Framsóknarflokksins í
Reykjavík.
Allur sannleikurinn
um lífeyrissjóðina, Avens
og Seðlabankann
Sunnudaginn 31.
október sl. var sýnd
heimildarmynd í sjón-
varpinu og endursýnd
viku seinna, 6. nóv-
ember. Myndin hét
Saga af stríði og
stolnum gersemum og
var eftir Hjálmtý
Heiðdal og Karl
Smára Hreinsson.
Ég, eins og margir
Akureyringar sem ég hefi talað
við, er mjög undrandi yfir þessari
mynd og fólk spyr hver tilgang-
urinn með henni sé. Þar er mest
fjallað um glugga einn sem Jakob
Frímannsson, kaupfélagsstjóri og
sóknarnefndarmaður, keypti í
fornverslun í Reykjavík 1942.
Glugginn var sagður úr dómkirkj-
unni í Coventry á Englandi sem
sprengd var í loftárás 1940. Hann
var keyptur í forn- og listmuna-
verslun í Lundúnum og fluttur til
Íslands ásamt fleira dóti.
Gluggann gáfu síðan Jakob og
kona hans hinni nýbyggðu Ak-
ureyrarkirkju til minningar um
foreldra sína. Myndarúðan var sett
í miðgluggann í kór kirkjunnar
sumarið 1943. Akureyringar sem
eitthvað fylgdust með
vissu þetta flestir. Ár-
ið 1981 komu fréttir
um það í enskum
blöðum að kirkju-
gluggi úr dómkirkj-
unni í Coventry væri í
kirkju á Akureyri og
sennilega hefði honum
verið stolið úr
geymslu. Greinin birt-
ist m.a. í Manchester
Guardian. Þessar
fréttir birtust einnig
hér á landi í ýmsum
fjölmiðlum og allir sem áhuga
höfðu á fylgdust með þeim. Aldrei
komu þó fréttir af því, hver hefði
stolið umræddum glugga, hvort
óskað væri að honum yrði skilað
né hvaða verslun í Lundúnum
hefði selt hann. Höfundar heimild-
armyndarinnar virðast heldur ekki
hafa kannað þau mál sérstaklega
rækilega í Englandi.
Í Sögu Akureyrarkirkju sem
Sverrir Pálsson, fyrrverandi skóla-
stjóri, skráði og út kom á Akureyri
1990 er kaflinn Steindir gluggar á
bls. 287-297. Þar stendur m.a.
þetta:
„Skömmu seinna barst sóknar-
prestunum á Akureyri bréf frá
kirkjustjórninni í Coventry, og
fylgdi úrklippa með fram-
angreindri blaðagrein bréfinu.
Forráðamenn dómkirkjunnar í
Coventry óskuðu eftir því í bréfi
sínu, að fljótlega tækist að koma á
„sambandi vináttu og kærleika“
milli þessara tveggja kirkna og
mæltu með því, að sendinefnd frá
Coventry kæmi til Akureyrar í því
skyni. Myndi hún færa Akureyr-
arkirkju að gjöf kross, smíðaðan
úr nöglum, sem fundust í grunni
hinnar brunnu dómkirkju. Ak-
ureyrarprestar sendu þakkarbréf
og fögnuðu væntanlegri heimsókn
gesta frá Coventry og því, að þetta
vináttusamband kæmist á. Í bréf-
inu kváðust þeir myndu leggja
málið fyrir sóknarnefnd á næsta
fundi hennar og gerðu það. Afrit
af bréfinu frá Coventry hafði verið
sent biskupi Íslands og sendiráði
Íslands í Lundúnum. Haft var
samband við formann stjórnar
Kaupfélags Eyfirðinga, Hjört E.
Þórarinsson, og farið fram á
stuðning við komu Englending-
anna, og kvað Hjörtur velkomið að
veita gestunum fæði og gistingu á
Hótel KEA, meðan þeir dveldust á
Akureyri, ef þeir kæmu ekki á há-
annatíma þess. Sóknarnefnd Ak-
ureyrarsóknar var þess mjög fýs-
andi, að þessi vináttutengsl við
dómkirkjuna í Coventry kæmust á,
og var séra Pétri Sigurgeirssyni
falið að hafa samband við Cov-
entry-menn og tjá þeim hug Ak-
ureyringa í þessu efni, hvað hann
gerði mjög fljótlega. Hins vegar
heyrðist ekkert frá Coventry eftir
það, og féll svo þetta mál niður.“
Höfundar heimildarmyndarinnar
virðast ekki hafa haft fyrir því að
kynna sér bók Sverris um Ak-
ureyrarkirkju. Í stað þess er lát-
laust klifað á furðulegum dylgjum
um Akureyringa. Kvaddur er til
Jón Björnsson, fyrrum félagsmála-
stjóri á Akureyri, sem hefur mál
sitt á því sem löngu er orðið
„gamlar lummur“, að þar í bæ séu
svo mörg félög, frímúrarar, odd-
fellóvar, íþróttafélög o.fl., rétt eins
og það tíðkist hvergi annars stað-
ar, og það skýri leyndina sem þar
sé yfir öllu! Sjómaður að nafni
Leifur Thorarensen er kallaður til,
sem segir að á Akureyri hafi verið
mikil stéttaskipting og KEA hafi
átt allt og ráðið öllu. Sigurður Lín-
dal prófessor les upp úr lagasafni
um stolið góss. Því er lýst með
dæmum hve Jakob Frímannsson
hafi verið skelfilegur maður og svo
valdamikill að honum er líkt við
sjálft almættið. Ég er ekki ein um
það að ég varð alveg furðu lostin
við þessar yfirlýsingar. Hvað kom
þetta málinu við? Hvers vegna var
verið að fóðra okkur á þessu? Þeg-
ar Jakobi Frímannssyni var lýst
sem stórhættulegum valdamanni
gekk alveg fram af mér. Hann
þekkti ég frá barnsaldri sem ein-
stakt ljúfmenni. Á rúmlega tíu ára
tímabili sat ég sem ritari á fundum
með Jakobi Frímannssyni í bæj-
arráði og bæjarstjórn. Þar var
hann þekktur fyrir prúðmennsku
og sérlega friðsamur og vel liðinn
maður sem allir virtu. Ekki höfðu
höfundar heimildarmyndarinnar
fyrir því að kynna fyrir áhorf-
endum hvenær Coventry-menn
komu til Akureyrar eins og sýnt
var síðast í myndinni. Margt fleira
gæti ég sagt um vankanta á umn-
ræddri heimildarmynd en fróðlegt
þætti mér að vita til hvers refirnir
voru skornir.
Furðuleg heimildarmynd
Eftir Steinunni
Bjarman ȃg, eins og margir
Akureyringar sem
ég hefi talað við, er mjög
undrandi yfir þessari
mynd og fólk spyr
hver tilgangurinn með
henni sé.
Steinunn Bjarman
Höfundur er fyrrverandi bæjar-
stjóraritari á Akureyri.
Hugsum okkur nokkur ár fram í
tímann. Fram er komið á alþingi
álit þingmannanefndar, þar sem
lagt er til, að
þrír ráðherrar,
Ása, Guðrún og
Helga, verði
ákærðir fyrir
landsdómi.
Meirihlutinn vill
ákæra þrjá,
sumir tvo og
tveir nefnd-
armanna ekki
neinn. Þegar at-
hugað var,
hvernig skyldi bera málið undir
atkvæði, minntust menn þess,
þegar tillaga var um ákærur á
fjóra ráðherra, að talið var, að ein-
hver hefði látið úrslit fyrstu at-
kvæðagreiðslunnar, um að ákæra
Geir Haarde, ráða afstöðu sinni í
næstu atkvæðagreiðslu. Í þessu
dæmi sáu menn sér leik á borði
eftir fyrri umræðu að kanna af-
stöðu þingmanna í raðvali. Þar eru
allir kostir bornir upp í einu, og
því geta menn ekki breytt um af-
stöðu eftir fyrsta lið atkvæða-
greiðslunnar.
Atkvæðagreiðslan, þegar ákæra
á hendur Geir, Árna, Björgvin og
Ingibjörgu, var tekin fyrir, var um
hvern og einn. Í dæminu með Ásu,
Guðrúnu og Helgu voru þeir til,
sem töldu, að annaðhvort ætti að
ákæra þær þrjár eða enga. Þeir
voru líka til, sem vildu ákæra
bæði Ásu og Guðrúnu, en vildu
ekki ákæra þær hvora fyrir sig.
Eins var með afstöðu til ákæru á
Ásu og Helgu og Guðrúnu og
Helgu. Eftirfarandi tillögur komu
fram:
A. Ákæra á Ásu, Guðrúnu og
Helgu.
B. Ákæra á Ásu og Guðrúnu.
C. Ákæra á Ásu og Helgu.
D. Ákæra á Guðrúnu og Helgu.
E. Ákæra á Ásu.
F. Ákæra á Guðrúnu.
G. Ákæra á Helgu.
H. Engin ákæra.
Þetta eru 8 kostir. Í raðvali fær
kostur stig fyrir hvern kost, sem
er neðar. Það er hugsað eins og
skákmót, þar sem allir tefla við
alla. Efsti kostur, má segja, vinn-
ur alla og fær því 7 stig, næstefsti
kostur vinnur 6 o.s.frv. Það er
eins og jafntefli, þegar tveir kostir
eru í sömu stöðu. Þeir deila með
sér stigum viðkomandi sæta. Eins
er, ef fleiri eru í sömu stöðu, að
þeir skipta með sér stigum við-
komandi sæta. Þannig færir röð
með B, C og D nr. 2 hverjum
kosti (6+5+4)/3=5 stig.
Hér koma tvö dæmi um raðir.
Þingmaður nokkur vildi helst
ákæra þrjá, en ella engan. Röð
hans var
A (ákæra þrjá)
H (ákæra engan)
E, F, G (ákæra einhvern einn)
B, C, D (ákæra einhverja tvo)
Af þessum lista fékk A 7 stig, H
6 stig, E, F og G fengu 4 stig
hver, og B, C og D fengu 1 stig
hver.
Annar vildi alls ekki ákæra og
vann að því með röðun sinni, að
sem minnst yrði ákært. Röðin
varð því þannig:
H
E, F, G
B, C, D
Af þessari röð fékk H 7 stig, E,
F og G fengu 5 stig hver og B, C
og D 2 stig.
Við upphaf seinni umræðu lá
fyrir niðurstaða um stigafjölda
hvers kosts. Þá lá einnig fyrir röð
hvers þingmanns. Hún gat verið
sem greinargerð með ræðu hans.
Við lok umræðunnar fyrir at-
kvæðagreiðsluna spurði forseti,
hvort nokkur hefði við það að at-
huga, að borinn yrði upp sá kost-
ur, sem fékk flest stig. Þá var
kosturinn borinn undir atkvæði og
samþykktur mótatkvæðalaust.
Umfjöllunin var gegnsæ, eins og
best gat orðið.
Hugsum okkur að kosturinn
hefði verið felldur. Hvernig átti
forseti að halda áfram atkvæða-
greiðslunni? Hún hefði getað
þvælst fyrir; reyndar eiga menn
yfirleitt við það að búa, þegar
greidd eru atkvæði á hefðbundinn
hátt.
BJÖRN S.
STEFÁNSSON,
forstöðumaður
Lýðræðissetursins.
Landsdómsákærur –
Raðval
Frá Birni S. Stefánssyni
Björn S.
Stefánsson
Bréf til blaðsins