Saga - 2004, Blaðsíða 232

íburði, ævintýrum, fjarlægum löndum, sögum og kvæðum. Öll leiðar-
stef Morkinskinnu rúmast í reynslu íslensks skálds sem hefur eytt
hluta ævinnar við hirð Noregskonungs. Ef eitthvað má fullyrða um
höfund sögunnar er það einmitt þetta: Hann var íslenskt skáld sem
þekkti norsku hirðina (bls. 278).
Það skáld sem Ármann lýsir hér virðist vera seinni tíma fyrirbæri. Hann
hefur átt fortíð við norsku hirðina sem skáld konungs og situr nú heima á
Íslandi með reynslu sem hann vill miðla til annarra Íslendinga. Vissulega
verður hann að laga sig að hefðinni sem ríkti á Íslandi, safna saman efni um
sögulega atburði sem tengdust norsku konungunum eins og þessi iðja
hafði þróast við klaustrin á Munkaþverá og Þingeyrum en jafnframt setur
hann sitt eigið skýra mark á verkið. Skáldið sem Ármann lýsir er ekki ólíkt
höfundi frá 20. öld, höfundi sem gæti hafa verið samtíða Halldóri Laxness.
Samsteypan Morkinskinna er hluti af ritunarhefð sem síðar gat af sér
verk eins og Fagurskinnu og Heimskringlu og á sér forvera í verkum eins og
Historia Norwegiae eða sögu Odds munks á latínu um Ólaf Tryggvason. Að
líta á síðastnefnda ritið eins það sé eftir einn höfund í nútímamerkingu þess
orðs getur haft í för með sér alvarlega fræðilega tímaskekkju. Ármann
Jakobsson er við það að falla í þá gryfju. Í lokaorðum sínum staðhæfir hann:
„[þ]annig er sagan til orðin úr höfundi sínum og leit hans að sjálfum sér“
(bls. 286), og má þá velta fyrir sér hvort hann sé kannski fallinn.
Ármann Jakobsson heldur því fram að samsteypan Morkinskinna hafi
orðið til sem eins konar sambland sögulegs verks og dæmisögu. Rökstuðn-
ingurinn fyrir þessu er umfangsmikill og tekur til fræðasviða sem spanna
allt frá bókmenntafræði til hugarfarssögu. Aðferðafræðin er fyrst og fremst
bókmenntafræðileg rýni og nákvæmur lestur textans. Með gríðarlegum
fjölda dæma (oft endurteknum, sbr. öll skiptin sem sagt er frá því þegar
Einar þambarskelfir sofnar þegar hann er að hlusta á frásagnir Haralds
harðráða) er verkið skoðað og greint með hliðsjón af afstöðunni til kon-
ungsins, þegnanna og ekki síst Íslendinganna sem koma fyrir í þáttunum.
Ég get ekki annað en verið sammála höfundinum um að í samsteypunni sé
lögð sérstök áhersla á hlutverk Íslendinga og að persóna konungs sé mið-
læg í lýsingunum. Hins vegar er ég gagnrýninn á það að með þessu skeri
Morkinskinna sig á afgerandi hátt frá t.d. Heimskringlu. Er samsteypan
ekki frekar hluti af ákveðinni hefð í örum vexti þar sem lögð er áhersla á
staðbundnar aðstæður og tengsl þeirra við konungsvaldið?
Ein mikilvæg niðurstaða í verki Ármanns sem nefnd er í stuttu máli í
lokakaflanum hefði betur fengið meiri umfjöllun á kostnað hugleiðinga um
höfundarvitundina. Ármann segir:
Á árunum kringum 1220 var Noregskonungur orðinn viðmið Íslend-
inga. Valdabarátta þeirra tók að snúast um hann í æ ríkara mæli. Eng-
in varðveitt sagnarit Norðmanna eru jafn mikil að vöxtum og þær
sögur sem Íslendingar settu saman um norska konunga á þessum
R I T D Ó M A R232
Saga 2004 - NOTA 1.12.2004 9:40 Page 232