Saga - 2004, Page 247

Heimildir Viðars eru margvíslegar og er víða til þeirra safnað. Ber þar
fyrst að nefna það efni sem er frá Stephani sjálfum komið, einkum bréf,
ræður og ritgerðir, sem að langmestu leyti er til prentað í fimm binda safni,
Bréf og ritgerðir, auk kveðskaparins sem að mestu hafði birst áður á prenti
en einnig er í bókinni að finna æskukveðskap Stephans sem fannst á með-
an ritun bókanna stóð yfir. Stephan og Guðmundur faðir hans rituðu hvor
sína ferðasöguna og nýtir Viðar sér þær báðar, sem og minnisbókafærslur
Stephans og ýmislegt efni í handritum, varðveitt í Landsbókasafni Íslands
– Háskólabókasafni, Héraðsskjalasafni Skagfirðinga, Þjóðskjalasafni og
skjalasöfnum í Wisconsin, Red Deer í Alberta og í Winnipeg, auk handrita
í einkaeign. Vísað er til fjölmargra prentaðra rita, fræðirita, frásagnarheim-
ilda og greina frá ýmsum tímum, m.a. um félagssögu, hugmyndasögu,
bókmenntasögu og persónusögu.
Heimildatilvísunum er haldið skipulega í hófi, oftast með því að hafa
eina tilvísun við hverja efnisgrein eða þar til þeirri frásögn sem byggist á
þeirri eða þeim heimildum lýkur. Ekki er annað að sjá en Viðar sé sjálfum
sér samkvæmur í þessari aðferð en fyrir minn smekk hefðu tilvísanir að
skaðlausu mátt vera fleiri. Örlítið ber á því að Viðar noti rit um bandaríska
og kanadíska sögu sem nokkuð eru komin til ára sinna, eins og þegar saga
Dakota er rakin í fyrsta hluta þriðju bókar fyrra bindisins og þegar fjallað
er um hugmyndaheim fríþenkjara út frá riti Vernons Louis Parringtons um
ameríska hugmyndasögu sem upphaflega kom út á fjórða áratugnum.
Viðar fléttar í verkinu saman ýmsar frásagnir úr hversdagslífi Stephans,
almennar aldarfarslýsingar og umfjöllun og greiningu á skáldskap hans og
hugmyndum. Stundum örlar á því að hversdagslegir molar liggi svolítið
eins og stakir steinar án þess að ná að mynda heildstæða mynd af því
hversdagslífi sem reynt er að fanga. Viðar hefur sjálfur lýst því hvernig
textinn hafi tálgast til í höndum hans og orðið beinskeyttari með tímanum.
Megintexti bindanna tveggja er rúmlega 800 blaðsíður og velta má fyrir sér
hvort sagan hefði sómt sér betur í einu bindi upp á 500–600 blaðsíður en
sums staðar er teygt meira úr lopanum en tilefni er til. Þó ber þess að geta
að uppsetning ritsins og sú aðferð að brjóta það upp í fjölmarga stutta kafla
sem hver um sig rúmar eins og eina smásögu gerir það að verkum að blað-
síðurnar eru nokkru fleiri en annars hefði orðið. Sú framsetning gerir bók-
ina að mörgu leyti þægilega aflestrar fyrir þá sem vilja geta gripið í hana og
lesið stutt í einu án þess að tapa þræðinum.
Bókin nýtur þess hve Viðar er kunnugur efniviðnum og staðháttum öll-
um beggja vegna hafsins og ekki síður hversu honum er tamt tungutak
sveitasamfélagsins og hugarfar. Hann hefur sterka og ákveðna sýn á skáld-
ið og hugsuðinn Stephan G. Stephansson, sem hefur fylgt honum frá
menntaskólaárunum, og þeirri sýn vill hann miðla til lesenda. Hún byggist
á glímu Stephans sjálfs við lífið sem gat af sér heilsteypta lífssýn sem Viðar
kallar manngildishyggju og byggist hún á umburðarlyndi og gagnrýninni
R I T D Ó M A R 247
Saga 2004 - NOTA 1.12.2004 9:40 Page 247