Morgunblaðið - 17.03.2011, Qupperneq 36

AF ILLMENNSKU
Orri Páll Ormarsson
orri@mbl.is
Lífseigustu illmenni leik-bókmenntanna eiga það flestsameiginlegt að vera
heillandi og fráhrindandi í senn.
Einmitt þess vegna rata þau aftur og
aftur á fjalirnar, við elskum að hata
þau og hötum að elska þau. Þau
spila nefnilega á ólíkar kenndir,
ganga gjörsamlega fram af okkur
eina mínútuna en vekja ósvikna sam-
úð þá næstu. Í því liggur snilldin frá
höfundarins hendi.
Eitt af þessum illmennum er
Hedda Gabler, afkvæmi Henriks Ib-
sens, en samnefnt verk var frumsýnt
í Kassanum í Þjóðleikhúsinu fyrir
réttri viku. Það er Ilmur Kristjáns-
dóttir sem fer með titilhlutverkið og
gerir það ljómandi vel – eins langt
og það nær. Ilmi er nefnilega sniðinn
undarlega þröngur stakkur í sýning-
unni. Heddan hennar er ísköld og
úrill verkið út í gegn sem rímar illa
við skilgreininguna hér í upphafi.
Hedda er eitursvöl á sviðinu, rétt-
nefndur töffari, en manni er eig-
inlega slétt sama um hana og örlög
hennar. Fyrir vikið fuðrar flétta
verksins svolítið upp. Jón Viðar
Jónsson átti kollgátuna í leikdómi í
DV: „Af hverju skýtur hún sig?“
Í tilfelli Ilmar er þetta svolítið
öfugsnúið en þessari frábæru leik-
konu er einmitt í lófa lagið að vekja
samúð hjá fólki. Hún hefur af-
skaplega sympatískt útlit og oftar en
ekki hefur mann langað að stökkva
upp á svið eða inn í skjáinn til að
passa upp á hana í umkomuleysi
sínu. Ætli þessi túlkun verði ekki að
skrifast á reikning leikstjórans,
Kristínar Eysteinsdóttur. Útkoman
er hálfgerð synd enda fær Ilmur ef-
laust ekki annað tækifæri til að leika
Heddu Gabler.
  
Borgarleikhúsið féll í sömugryfju fyrir nokkrum árum í
uppfærslu á Sporvagninum Girnd
eftir Tennessee Williams. Þar var
annað annálað illmenni, Stanley Ko-
walski, dregið afskaplega einföldum
dráttum. Var eingöngu fráhrindandi
hrotti, aldrei berskjaldaður og
brjóstumkennanlegur, eins og í með-
förum Marlons Brandos í frægri
kvikmynd Elia Kazans.
Sú túlkun tók mið af frumupp-
færslunni á Broadway en Brando var
sem kunnugt er fyrstur manna til að
túlka Kowalski á sviði. Raunar
breytti Williams hlutverkinu í veiga-
miklum þáttum eftir að hann kynnt-
ist Brando. Stanley Kowalski átti
upprunalega að vera ískalt illmenni,
alveg eins og á sviði Borgarleikhúss-
ins, en varð margslungnari eftir að
höfundurinn kveikti á dýrslegum
sjarma hins unga leikara.
Ætli það sé ekki einmitt þess
vegna sem Sporvagninn Girnd lifir
jafngóðu lífi og raun ber vitni? Sam-
bandið við Kowalski reynir verulega
á áhorfandann. Það er óþolandi að
standa sig á köflum að því að finna til
með öðrum eins durgi og frum-
menni!
  
Talandi um illmenni má ég tilmeð að draga Joð gamla Err
inn í þennan pistil. Larry Hagman
skaut nefnilega óvænt upp kollinum í
Aðþrengdum eiginkonum á dög-
unum. Nú móðgast ugglaust margir
og hætta að lesa, þegar þeir sjá sápu-
óperuna Dallas nefnda í sömu andrá
og Heddu Gabler og Sporvagninn
Girnd. Það verður bara að hafa það.
Í minningunni býr Joð Err
nefnilega yfir öllum helstu einkenn-
um hins klassíska illmennis. Hann
var vissulega ósvikinn drullusokkur
en inn á milli varð hann eitthvað svo
einstæðingslegur, einkum þegar
höggi var komið á hann. Þá engdist
maður í sófanum og dauðskamm-
aðist sín fyrir að finna til með manni
sem ítrekað hafði verið staðinn að
níðingsverkum. Og jafnan þegar
maður hélt að Joð Err hafði snúið frá
villu síns vegar fór allt í saman farið
aftur!
Nákvæmlega sama máli gegnir
um Stanley Kowalski og Heddu
Gabler.
Hvar er hluttekningin, Hedda?
» Í tilfelli Ilmar erþetta svolítið öfug-
snúið en þessari frá-
bæru leikkonu er ein-
mitt í lófa lagið að vekja
samúð hjá fólki.
Illmenni Ilmur Kristjánsdóttir í hlutverki Heddu Gabler í Þjóðleikhúsinu.
36 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 17. MARS 2011
 Plata þungarokkssveitarinnar Sólstafa,
Köld, er nýkomin út á vínyl og hafa þeir sem
séð hafa tekið andköf yfir útgáfunni. Um er
að ræða tvöfalda plötu í þartilgerðu umslagi
(„gatefold“), pappírinn afar þykkur og plöt-
urnar tvær 180 gramma gæðavínill. Þyngd
plötunnar slagar upp í kíló, er 960 grömm svo
við séum nú nákvæm. Það er finnska vínil-
fyrirtækið Svartrecords sem gefur út. Síð-
ustu ár hafa verið einkar farsæl hjá sveitinni,
hún hefur vaxið að vinsældum hérlendis sem
erlendis og því gleðilegt frá því að segja að
meðlimir eru á leið í hljóðver að taka upp
nýtt efni og eru með átta lög í farteskinu.
Er Köld „þyngsta“ plata
íslenskrar rokksögu?
 Nú er ljóst að tvær íslenskar sveitir munu
leika á Wackenhátíðinni í Þýskalandi,
stærstu þungarokkshátíð heims. Um er að
ræða Skálmöld og Atrum. Nú er búið að opna
á möguleika fyrir þriðja bandið en sveitum
gefst kostur á að senda myndbönd á vefsíð-
una wackentube.com. Flösufeykjar nær og
fjær gefa myndböndunum einkunn og sú
sveit sem fær hæstu einkunn fer á Wacken.
Hin íslenska Darknote er nú í fimmta sæti
þar með lagið „Bring Down the Skies“ af
plötu sinni Walk Into Your Nightmare.
Þriðja íslenska hljómsveitin
mögulega á Wacken!
Helgi Snær Sigurðsson
helgisnaer@mbl.is
Spennuþáttaröðin Pressa var sýnd á Stöð 2
árið 2008. Í henni sagði af Láru Karlsdóttur,
einstæðri móður sem er ráðin til starfa hjá
æsifréttablaðinu Póstinum. Þar er henni falið
að grennslast fyrir um mannshvarf sem reyn-
ist krassandi morðmál. Sigurjón Kjartansson
fór með yfirumsjón handritsins að þeim þátt-
um en söguna samdi hann með leikstjóra
þáttanna, Óskari Jónassyni. Sigurjón og Ósk-
ar stilla nú strengi sína saman á ný, Óskar
leikstýrir en Sigurjón skrifaði handritið með
Jóhanni Ævari Grímssyni. Sagafilm sá um
framleiðslu á báðum þáttaröðunum.
Líkt og í Pressu fer leikkonan Sara Dögg
Ásgeirsdóttir með hlutverk Láru í Pressu 2
en hagir Láru hafa breyst þónokkuð enda
nokkur ár liðin frá því hún lenti í kröppum
dansi í rannsóknarblaðamennsku. Lára gegn-
ir nú starfi upplýsingafulltrúa olíufélags en
forstjóri þess er grunaður um aðild að morði
á ungri konu. Ekki líður á löngu þar til Lára
er komin í málið og farin að stunda rann-
sóknarblaðamennsku fyrir Póstinn á ný.
Dönsk glæpasamtök koma við sögu og ætla
að hasla sér völl í undirheimum Íslands.
Danski leikarinn Bjarne Henriksen fer með
hlutverk heldur ógeðfellds náunga í þátt-
unum en hann kannast Íslendingar við úr
þáttunum Forbrydelsen, eða Glæpnum. Í öðr-
um helstu hlutverkum eru leikararnir Gísli
Örn Garðarsson, Kjartan Guðjónsson og Þor-
steinn Bachmann.
Hafði áhuga á blaðamennsku
„Lára er náttúrlega búin að eignast annað
barn og er að klára fæðingarorlofið þegar
serían byrjar,“ segir aðalleikkona þáttanna,
Sara Dögg. „Þannig að togstreitan sem var
fyrir, milli einkalífs og vinnu, er ekki minni.
Svo gerast alls konar hlutir sem hún dregst
inn í. Hún er náttúrlega þessi hvatvísa týpa,
vægast sagt, hún Lára mín.“
Pressu-þættirnir hafa ekki síður fjallað um
blaðamennsku en sakamál og segir Sara
Dögg að hún hafi eitt sinn ætlað í blaða-
mennsku og þótt rannsóknarblaðamennska
sérstaklega spennandi, að kryfja mál til
mergjar og varpa ljósi á áður óþekktar hliðar
mála. Fyrir Pressu 2 hafi hún setið ritstjórn-
arfund á DV og það hafi verið býsna fróðlegt,
gaman að vera fluga á vegg. „Það veitti
manni smáinnsýn inn í heim blaðamennsk-
unnar,“ segir Sara Dögg. Pressa 2 sé drama-
tískari en fyrsta þáttaröðin og jafnvel enn
meira spennandi. Auk þess sé kafað enn
dýpra í einkamál Láru og hún sé í enn meiri
hættu stödd en í Pressu hinni fyrri.
Ljósmynd/Sagafilm
Spenna Blaðakonan Lára, leikin af Söru Dögg Ásgeirsdóttur, hefur eignast annað barn í Pressu 2. Stilla úr einum þáttanna.
Aukin togstreita
 Önnur þáttaröð Pressu hefur göngu sína á Stöð 2 á sunnudaginn
 Forstjóri olíufélags grunaður um aðild að morði og Lára kafar í málið