Ný saga - 01.01.1993, Blaðsíða 53

Um hagfrœöi miöaldamatina
Vinnulaun frjáls verkafólks verða því há, og
þrælahald arðbært. Síðan gengur á landið,
enda gert ráð fyrir aö minnsta kosti nokkurri
fólksfjölgun. Æ verra land er tekið til búskap-
ar, svo að það verður smám sanran betri kost-
ur fyrir frjálst fólk að fara í vinnumennsku en
búskap. Þá lækka vinnulaun vegna mikils
framboðs, uns þau verða lægri en kostnaður
við að afla þræla og halda þá, og frjálst verka-
fólk ryður þrælahaldi út.9 Urn meginforsendu
kenningarinnar, „að allir aðilar breyti í sam-
ræmi við hagsmuni sína“, segja höfundar að
hún sé „nánast sísanna (tautology) og því ekki
vænleg til ádeilu.“'°
Snemma í máli sínu hafa höfundar varist
gagnrýni af kyni raunhyggju með því að taka
fram „að grunnsetning markaðshagfræðinnar
gerir að sjálfsögðu ráö fyrir aö menn hámarki
hag sinn innan þeirra takmarka, sem hinar
sögulegu aðstæður, tæknilegar og samfélags-
legar, setja þeim.“ Og þau „ítreka það, að í
kostnaðinum við þrælahaldið er auðvitað
meðtalið mat viðkomandi á kostnaði vegna
samfélagslegra og siðferðilegra viðhorfa til
þrælahalds og hugsanlegra refsinga, sé um
slíkt að ræða.“"
Annmarkinn á að reikna þess konar kostn-
að inn er auðvitað sá, að verðmæti sem leiðir
af boðum og bönnum samfélags og siðferðis
hljóta að vera afar ósambærileg við efnalegan
ávinning. Ef það hefði til dæmis veriö stöðu-
tákn að eiga þræla, fremur en að hafa frjálst
fólk í vinnu, þá væri vant að fneta hve þungt
það vegur, á móti því að hafa hagkvæmara
vinnuafl — og nota arðinn kannski til að
skapa sér önnur stöðutákn. Eöa á hinn bóg-
inn, ef þaö hefði þótt niðurlægjandi að þurfa
að koma á mannamót með þræl að fylgdar-
manni, hvenær fóru menn að kosta meira til
að launa frjálsan vinnumann til að sleppa við
það? í mínu dæmi kunna það þó frekar að
vera annars konar hömlur sem setja mark-
aðslögmálunum takmörk.
Danskur leg-
steinnfrá um
1150. Á stein-
inn em klapp-
aðar myndir
af hjónum og
kúnni þeirra,
undirstöðu
búskaparins.
fyrirliggjandi þekkingu á framleiðsluaðstæðum
...“" Greinin er reist á útlendri kenningu sem
er í einföldu máli þessi: í lítt numdu landi á
fólk auövelt með að fá jörð til eigin búskapar.
Um búfjárverð
Þegar Hafliði Másson gerði Þorgilsi Oddasyni
að greiöa 240 hundruð fyrir fingur sinn, áriö
1121, reyndi hann að tryggja sig gegn hvers
konar undanbrögðum: Þorgils skyldi ekki
51