Ný saga - 01.01.1993, Blaðsíða 19

Uni nýja útgáfu Grágásar
skipar einnig flokk brautryðjendanna, og þó
að vandalaust sé að gagnrýna verk hans frá
sjónarhóli hins tölvuvædda nútímamanns,
voru heildarútgáfur hans á mörgum sögum ó-
metanleg lyftistöng fyrir umfjöllun á fornbók-
menntunum erlendis. Enn má nefna útgáfu
Finns Jónssonar á dróttkvæðum í upphafi ald-
arinnar sem stendur óhögguð, þrátt fyrir að
ýmsir agnúist út í verk hans. Þessir menn
höfðu metnað og þrautseigju til að ljuka stór-
um útgáfuverkum svo að ómetanleg yfirsýn
fékkst yfir stórt svið. Fræðimenn handleika
enn verk þeirra Finsens, Ungers og Finns
Jónssonar, þar sem engin jafngóð hafa rutt
þeim úr vegi. Ætti sú staðreynd að vera nægi-
leg eggjun okkur nútímamönnum að gera bet-
ur en þeim var fært.
Það sem stendur nútímalesenda fyrir þrif-
um þegar glímt er við texta Finsens, er hve
torlæsilegur hann er. Hin stafrétta útgáfa er ó-
þarfa myllusteinn um háls þess sem sækja vill
í textann fróðleik og upplýsingar. En þó er
ekki nóg að geta lesið Grágás, heldur er öllu
erfiðara að túlka orðin rétt. Það er ekki við
Finsen að sakast jaó að nútímalesanda reynist
erfitt að stauta sig fram úr lögum þjóðveldis-
ins. Finsen bjó texta handritanna í hendur les-
anda sínum eins og hann taldi réttast; hann
færði textann samviskusamlega af bókfellinu
yfir á prentpappírinn svo að fleiri gætu notið
hans og túlkað.
Það hefur tekið Islendinga meira en öld að
snúa sér að þessu gamla lagasafni, og gera
það svo myndarlega úr garði að lesendur geti
stautað sig fram úr Joví af sjálfsdáðum. Utgáfur
með nútímastafsetningu koma ekki í stað
stafréttra útgáfa, og jwí kemur hin nýja útgáfa
Grágásar ekki í stað útgáfu Finsens, heldur
gegnir hún öðru og ólíku hlutverki. Hin nýja
útgáfa svarar þörfum þeirra sem áhugalitlir eru
um rithætti handritanna, málstig textans og
orðaforða, en þyrstir í vitneskju um hug-
myndaheim miðalda og réttarfar.
3
Umfjöllun um eðli íslenskra miðaldatexta
verður ekki heilsteypt, nema til komi rækileg-
ur skilningur á allri jreirri orðræðu sem fram
Upphaf Ómagabálkar Grágásar. Upphafs-
stafurinn S úr Staðarbólsbók Grágásar. Þaö
handrit erlagt tilgrundvallarþeirri útgáfn
Grágásar sem hérertil umfjöllunar. Engar
myndirem í handritinu, og einungis örfáir
upphafsstafir skreytir í líkingu viö þennan.
fór á milli manna. Sjónarhorn okkar tak-
markast af þeim heimildum sem varðveist
hafa; mannamálið hefur hljóðnað. Lögin, frá-
sagnir af deilum íslenskra bænda, píslarsögur
dýrlinga og fantasíur um hetjur fornaldar, til-
heyra heimi sem er svo óskyldur okkar eigin,
að viö verðum að skyggnast inn í sem flest
skúmaskot hans til að víðsýni fáist. Nútíma-
fræðimenn eru yfirleitt ekki vel kunnugir
nema fáeinum tegundum texta og Joví verður
heildarmyndin oft skert. Læsilegar og vel
skýrðar útgáfur ólíkra bóka - laga, dróttkvæða,
helgisagna, veraldlegra sagna - geta orðið til
þess að hrinda hindrunum úr vegi og opna
17