Ný saga - 01.01.1993, Blaðsíða 13

Rómaskcittur og páfatíund
hættu. Hann skoraði á bisk-
upana að senda hjálp hið
skjótasta og reiða af hönd-
um þá páfatíund, sem legið
hefði hjá þeim í mörg ár. í
staðinn hét hann þeim að
launum himneskum verð-
mætum og þakklæti „hins
postullega sætis“. í öðru
bréfi bað hann biskupana
að taka vel á móti sendifull-
trúum sínum (nuntius (-ii)),
Jólvannesi af Serone og
Bernard af Ortolis, sem
væru á leiðinni að sækja
söfnunarféð.r
Ekki er vitað, hvort ís-
lendingar hafi snúist til sam-
úðar með páfa og sinnt
hjálparbeiðni hans. En í ís-
lensku fornbréfasafni er að
finna skipan um páfatíund,
sem útgefandi færði til árs-
ins 1326 og kenndi við
biskupana Jón Halldórsson í
Skálholti og Lárentíus Kálfs-
son á Hólum. Draga verður
í efa, að tímasetningin sé rétt, því að Jóhannes
XXII var ekki að krefjast nýrrar páfatíundar,
heldur að höfða til skilvísi jiegna sinna og
góðvildar. Engu að síður er skipanin forvitni-
leg, vegna þess að í henni kemur fram, hvern-
ig að verki var staðið við álagningu páfatíund-
ar. Flestar eða allar kirkjur ásamt biskupsstól-
unum voru skattskyldar en snauðustu kirkjun-
um var hlíft, þeim sem áttu minna en sex
merkur brennds silfurs (1.728 álnir eða rúm-
lega 14 kúgildi). Fyrst skyldi draga frá leigur
(laun) og fæði vinnumanna, rentu (laun)
presta og allan nauðsynlegan kostnað, og
leiguprestar (jo.e. aðstoðarprestar: vicarii) áttu
að vera undanþegnir skattinum. Jarðeignir,
sem einstaklingar höfðu gefið kirkju eða
klaustri til framfærslu sér, voru ekki heldur
skattskyldar. Umsjón með innheimtu var í
höndum tveggja söfnunarmanna I hvoru Irisk-
upsdæmi, en auk þeirra voru tveir talningar-
rnenn (computatores), sem meðal annars tóku
ákvörðun um undanþágur, ef vafi var í þeim
efnum. Fyrir norðan voru söfnunarmennirnir
tveir virðulegir klerkar, Snjólfur Sumarliðason
og Þorsteinn Illugason, báðir prestar á Grenj-
aðarstað, en erkibiskup háfði þá forráð kirkju-
staðarins.
Nálægt miðri öldinni bárust ný fyrirmæli
frá páfa um skattgreiðslu. í september 1343
ritaði Clemens VI páfi bréf til erkibiskupsins í
Niðarósi og allra yfirmanna kirkjunnar í um-
dæminu og skýrði frá því, að Tyrkir ógnuðu
Rúmeníu og nálægum löndum, og hugðist
hann fara í herleiðangur gegn j^eim. Af þeirri
ástæðu ætiaði hann að leggja þriggja ára tíund
á allar tekjur klerka, en jafnframt skyldi komið
upp söfnunarbauki í hverri kirkju, svo að leik-
menn gætu lagt fram sinn skerf af fúsum og
frjálsum vilja. Þessi skattur mæltist illa fyrir í
Noregi og ef til vill víðar í erkibiskupsdæm-
inu. I Björgvin var haldinn biskupafundur til
að ræða þetta mál, og var samþykkt að senda
menn á fund páfa í Avignon til að freista þess
að semja við hann um skattinn. Ekki er vitaö,
hvort biskupar íslendinga hafi verið á fundin-
um, en líkur eru fyrir því, að fulltrúi Skálholts-
Iriskups, séra Einar Iiafliðason á Breiðaból-
stað, hafi verið í hópi samningamanna, sem
reyndu að telja páfa hughvarf.Viðleitni
þeirra bar þó ekki betri árangur en svo, að
Hestskó n agla r
frá miðöldum.
Þeirfundust
viö uppgröft á
Stóruborg.
Stœrsti nagl-
inn er 4 1/2
sm. Ilver
maður átti að
greiða Pétri
postula einn
slíkan nagla í
skatt eðajafn-
viröi bans.
11