Ný saga - 01.01.1993, Síða 83

íslendingar á 18. öld.
ocb allmoge - ámbetsmán, beslutsprocess ocb inflytande
pá 1700-talets Island. Stokkh. 1985, 280, 167-169 o.fl.
Gustafsson telur íslenska yfirstétt hafa verib opnari en í
nágrannalöndunum, t.d. hafi menntun haft meira að segja
um möguleika manna til að fá embætti en á öðrum Norð-
urlöndum. Björn Lárusson: Tbe Old Icelandic Land Kegist-
ers. Lund 1967. Loftur Guttormsson: „Uppeldi og samfélag
á upplýsingaföld", 24. Sjá einnig urn lágt giftingarhlutfall:
Gísli Gunnarsson: Fertility and Nuptiality in Icelands
Demograpbic History, 2. útgáfa. Rvík 1984. Gísli Ágúst
Gunnlaugsson og Loftur Guttormsson: „Transitions into
Old Age: Poverty and Retirement Possibilities in Late
Eighteenth and Nineteenth Century Iceland”, (handrit).
Tentb International Economic Histoiy Conference—Lou-
vain- 1990. Urn stéttir: „If they [ekkjurl were not taken in
by their kin they usually ended their days either as
servants or paupers, depending on their health. As such
they would join the rank's of elderly wornen who had
never married nor attained their status of household
heads.”, 13-14 Gísli Ágúst Gunnlaugsson: „Löggjöf um fá-
tækraframfærsiu og stjórn fátækramála á 18. öld (með
myndum)” 39-72. Saga. timarit Sögufélags XXI-1983. Þar
segir m.a. aö meðalfjöldi þurfamanna á 18. öld hafi ekki
verið undir 10% landsmanna, 67. Þorvaldur Throddsen:
Lýsing íslaitds, 4. bindi. Kbh. 1922. Manntaliö 1703. Hag-
skýrshir íslands II, 21. Rvík 1960, 19. Hannes Finnsson:
Mannfcekkim af balícerum, Rvík 1970.
30 Loftur Guttormsson: Bernska, ungdómur og uppeldi á
einveldisöld. THraun til félagslegrar og lýðfrceðilegrar
greiningar. Rvík 1983, 195-196.
31 Þorvaldur Thoroddsen: Lýsing íslands, 322.
32 Gísli Gunnarsson ræöir stöðnun samfélagsins og
tæknistig í Upp er boðið ísaland, t.d. 255-265.
33 Guðmundur Jónsson: „Sambúð landsdrottna og leigu-
liða. Yfiivöld skrifa um leiguábúð 1829-35”, 63-106. Saga,
tímarit Sögufélags, XXVl-1988. 95. Víða má finna dæmi
urn að menn séu óvissir um hvaða lögum beri að fara eft-
ir í einstökum málum. Sem dæmi má nefna Þorsteinn Pét-
ursson: Sjálfscefisaga, 243. í formála Irókarinnar hefur
Haraldur Sigurðsson einnig orö á réttaróvissunni, XIII.
34 Már Jónsson: „Ofbráðar barneignir á fyrri hluta 19-
aldar" 64-67, Sagnir. Tímarit itin sögulegt efni, 13- árg. 64-
67. Rannsóknin tók yfir 1678 giftingar á ýmsum stöðum á
ianclinu frá 1785-1845. Nokkur munur kom fram eftir
landshlutum.
35 Þorsteinn Pétursson: Sjálfscefisaga, 243.
36 Gísli Gunnarsson: Fertility andNuptiality, 31.
37 Þorsteinn Pétursson: Sjálfscefisaga, 209-210.
38 Jón Steingrímsson: Æfisaga, 22-23.
39 Þorsteinn Pétursson: Sjálfscefisaga, 25.
40 Hallgrímur 1 lallgrímsson: „íslensk alþýðumentun á 18.
ölcl“. Sérprent úr Tímanum, Rvík 1925, t.d. 25-26.
41 Þorsteinn Pétursson: Sjálfscefisaga, 25-26.
42 Egili Ólafsson: Óblýðni og agaleysi 1650-1750. Rit-
gerö til B.A.-prófs 1989, 18-19. P.í. Bps. A II1-1, Presta-
stefnubók Skálholts 1639-1647.
43 Egill Ólafsson: Óblýðni og agaleysi, 36-38.
44 Þorsteinn Pétursson: Sjálfsæfisaga, 63.
45 Haligrímur Hailgrímsson: „ísiensk alþýðumentun“, 7,
18, 19.
46 Þorsteinn Pétursson: Sjálfscefisaga, 216.
47 Þorsteinn Pétursson: Sjálfscefisaga, 217
48 Hannes Finnsson: Mannfcekkun af ballœrum, 206-207.
49 Jón Steingrímsson: Æfisagan og önntir rit, 343-344.
50 Hallgrínuir Hallgrímsson: „íslensk alþýðumentun", 37.
51 l lallgrímur Hallgrímsson: „íslensk alþýðumentun", 35.
52 Þorsteinn Pétursson: Sjálfsæfisaga, 212.
53 Þorsteinn Pétursson: Sjálfscefisaga, 91-94.
54 Hannes Finnsson: Mannfœkkun afhallœrum, 1.
55 Hannes Finnsson: Mannfcekkun af hallcentm, 208-209
og 145.
56 Gísli Gunnarsson: A Study of Casual Kelations in
Climate and Histoiy, 9-10.
57 Sbr. skilgreiningar og lýsingar á hungri og afleiðing-
um þess (sbr. nr. 60).
58 Sja um þetta t.d. Gísli Gunnarsson: „Voru móðuharðind-
in af manna völdum?” Skaftáreldar 1783-1784. Ritgerðir og
beimildir. Rvík, 237.
59 Gísli Gunnarsson: „Voru móðuharðindin af manna
völdum?“, 237.
60 Millman &• Kates: „Towards Understanding Hunger.”
Hunger in History. Foocl shortage, Poverty and Depri-
vation. Ritstjöri: Lucile F. Newman. N.Y. 1990, 4-24.
Millman og Kates segja deyfð (lethargy) eitt helsta ein-
kenni samfélaga þar sent hungur er viðvarandi. Einnig
segja þau hungur raska hefðbundum hlutverkum valds, á-
byrgðar, kynja og aldurs, ásamt jrví að draga úr vinnuaf-
köstum, stuöla að útbreiðslu sjúkclóma og ungbarna-
dauða. Þaö minnkar einnig viðbúnaö samfélaga til aö
bregðast við hallærum, svo eittlivað sé nefnt.
61 Tómas Sæmundsson: „Fjölnir” (formáli aö fyrsta tölu-
blaði Fjölnis), Fjölnir. Ars-rit bancla íslendingum. Kbh.
1835, 2.
62 Tómas Sæmundsson: ,.Á prestafundi 1839.” Rceður við
ims tcekifceri Síra Tómasar Scemiindssonar Pró/dsls í
Rangárþingi og Sóknarprests viö Breiöabó/staö í Fl/ótsblíð.
Viðeyjar Klaustri 1841, 37.
81