Morgunblaðið - 17.06.2011, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 17. JÚNÍ 2011
Una Sighvatsdóttir
una@mbl.is
J
ón Sigurðsson fæddist að Hrafnseyri
í Arnarfirði hinn 17. júní 1811. Hann
var fyrsta barn foreldra sinna,
þeirra Þórdísar Jónsdóttur og séra
Sigurðar Jónssonar.
Engar myndir eru til af foreldrum Jóns en
hann mun hafa líkst móður sinni bæði að yf-
irbragði og atgervi, því að þau mæðgin voru
dökk á brún og brá og Þórdís sögð góðum gáf-
um gædd. Yngri systkini hans voru Jens,
fæddur 1813, sem síðar varð rektor Lærða
skólans í Reykjavík, og Margrét, fædd 1816,
síðar húsfreyja á Steinanesi í Arnarfirði.
Litlar heimildir eru um æsku Jóns en vitað
er að undir handleiðslu föður síns, séra Sig-
urðar, nam hann undirstöðumenntir og klass-
ísk fræði til undirbúnings fyrir stúdentspróf.
18 ára gamall fór Jón úr foreldrahúsum og hélt
til Reykjavíkur til að taka stúdentspróf hjá
dómkirkjuprestinum. Foreldra sína, systur og
heimasveit sá hann ekki aftur næstu 16 árin.
Eftirsóttur og virtur vísindamaður
Jón dvaldi fjögur ár í Reykjavík, sem þá var
ört vaxandi smábær, en hugurinn stefndi út og
í ágúst 1833 sigldi Jón utan til náms í Kaup-
mannahafnarháskóla, þá nýtrúlofaður Ingi-
björgu Einarsdóttur frænku sinni. Jón var 22
ára gamall þegar hann hélt af landi brott og
var hann Hafnar-Íslendingur allar götur síðan.
Jón var oft kallaður Sivertsen upp á dönsku.
Hann fékk inni á Garði í félagsskap fleiri ís-
lenskra stúdenta og nam málfræði og sögu af
kappi framan af. Svo fór þó að Jón lauk aldrei
formlegu embættisprófi. Fljótlega tók hann að
sinna ýmsum vísindastörfum samhliða náminu
sem urðu æ umfangsmeiri, m.a. fyrir Árna-
safn, Vísindafélag Dana og Hið íslenska bók-
menntafélag.
Af stjórnmálum er það hinsvegar að segja
að fyrstu sjö árin í Kaupmannahöfn hafði Jón
lítil afskipti af þeim. Smám saman virtist hann
þó vakna til vitundar, enda var mikið pólitískt
umrót í Danmörku og Evrópu á þessum tíma.
Neistinn kviknaði á sjúkrabeðnum
Árið 1840 veiktist Jón alvarlega, að líkindum
af sárasótt. Mánuðum saman lá hann rúmfast-
ur í herbergi sínu og hafði því nægan tíma til
að hugsa og skrifa. Verslunarmál voru fyrstu
þjóðmálin sem Jón Sigurðsson skipti sér af, en
það var hans einarða skoðun að verslunarfrelsi
væri undirstaða viðreisnar landsins og átti
hann í ritdeilu við danska Íslandskaupmenn.
Í pestarbælið bárust honum svo þær fregnir
þetta vor að Kristján VIII konungur vildi
kanna grundvöll þess að fá Íslendingum eigið
fulltrúaþing. Þetta voru stórtíðindi og hreyfðu
við Jóni. Hann virtist rísa tvíefldur úr rekkju
17
76
17
77
17
78
17
79
17
80
17
81
17
82
17
83
17
84
17
85
17
86
17
87
17
88
17
89
17
90
17
91
17
92
17
93
17
94
17
95
17
96
17
97
17
98
17
99
18
0
0
18
0
1
18
0
2
18
0
3
18
0
4
18
0
5
18
0
6
18
0
7
18
0
8
18
0
9
18
10
18
11
f}öÄyáà—"|áutÜöààt
˝áÄxÇw|Çzt
¡ä|özÜ|Ñ
]™Çá f|zâÜ"ááÉÇtÜ
Bandaríkin lýsa yfir sjálfstæði.
Franska byltingin.
Alþingi
Íslendinga
lagt niður
með tilskipun
konungs.
Jón fæðist 17. júní
á prestssetrinu
Hrafnseyri við
Arnarfjörð
Bandaríkjamenn
setja sér stjórnarskrá,
þá fyrstu í heimi.
Fátækur sveitapiltur
verður þjóðhetja
Það var ekki aðeins hugmyndafræði Jóns Sigurðs-
sonar sem hreif samlanda hans með sér. Sjálfur þótti
hann mikið glæsimenni og fríður sýnum, þótt andlitið
væri stórskorið. Jón var mælskur bæði í ræðu og riti
auk þess að hafa fallega rithönd. Hann virðist hafa búið
yfir persónutöfrum og skörugleika sem hreif menn með
honum.
Sjálfur hefur Jón efalítið verið meðvitaður um mik-
ilvægi ímyndarsköpunar því hann lagði mikið upp úr því
að rækta landsföðurlega ímynd sína sem stjórn-
málaleiðtogi. Hann nýtti sér til dæmis óspart ljós-
myndatæknina, sem þá var tiltölulega ný af nál-
inni, og lét taka af sér margar myndir sem hann
sendi heim til Íslands.
Stuðningsmenn hans gripu þetta framtak á lofti og létu
m.a. steinprenta mynd af honum í fjölda eintaka árið 1857 og
dreifa henni um allt land svo andlit hans varð þekkt. Á sumum
heimilum var myndin af Jóni eina ljósmyndin sem prýddi veggina.
Af öllum þessum myndum má dæma að Jón hafði yfirbragð heims-
mannsins, ólíkt flestum löndum sínum á hinni af-
skekktu eyju. En hann þótti ekki síður koma vel
fyrir meðal Dana þar sem hann var kallaður „Den
smukke Sivertsen“.
Hann bar bæði vasaúr í keðju og pípuhatt úr
silki, sem eflaust hefur kostað skildinginn, enda
var hann „skartmaður mikill í klæðaburði alla ævi,
að höfðingjahætti og tísku þeirra daga,“ að því er
dr. Páll Eggert Ólason sagnfræðingur segir.
(Jón Sigurðsson, foringinn mikli ,1947). Það
var því höfðingjabragur á Jóni, en hann var
líka höfðingi heim að sækja.
Þau Ingibjörg stofnuðu borgaralegt
heimili í Kaupmannahöfn þar sem þau tóku
títt á móti gestum og héldu uppi mikilli
risnu. Þegar Jón var á Íslandi tók hann auk
þess upp á því að ferðast um kjördæmi sitt til að
hitta kjósendur og hélt fyrir þá opna fundi. Allt varð þetta til þess
að Jón naut mikilla og almennra vinsælda á Íslandi.
 Jón Sigurðsson setti fram stefnu í sjálfstæðisbaráttunni sem Íslendingar
fylgdu undir hans forystu  Lærði til stúdents í föðurhúsum  Mikilvirkur
stjórnmála- og vísindamaður  Lifði það ekki að sjá Ísland fullvalda
Jón Sigurðsson forseti þótti
bera af í glæsileika.
29
sinnum sigldi Jón milli Íslands og Kaup-
mannahafnar. Ferðin gat tekið tvo mánuði.
Átta
þúsund sendibréf tengd Jóni hafa varðveist.
10
sinnum var Jón kosinn forseti Alþingis og
hefur enginn gegnt þeirri stöðu jafnlengi.
‹ ÆVI OG STÖRF JÓNS ›
»
„Den smukke Sivertsen“ heillaði menn
Jón Sigurðsson 200 ára